Nikita Chikunov, Mariya Naumenko. AQSh prezidenti Jo Bayden bilan muzokaralar va NATO sammiti arafasida Ukraina Rossiya prezidenti Vladimir Putin bergan intervyuning asosiy mavzusiga aylandi. Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, Rossiya rahbari Kiyev hukumati va NATO uchun qizil chiziqni chizdi, bu yo‘ldan o‘tish nafaqat siyosiy sohada, balki jiddiy oqibatlarga olib keladi.
Tagi-tugi yo‘q tahdid
Ukrainaning Shimoliy Atlantika alyansiga kirishi Rossiya xavfsizligiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tahdid, "qizil chiziq"dan o‘tishni anglatadi. Bu fikr Vladimir Putin "Rossiya 1" telekanaliga bergan intervyusida aytgan asosiy fikrlardan biriga aylandi.
Rossiya yetakchisi Polsha va Ruminiyaning NATOga qo‘shilishi bu davlatlarda Amerikaning raketaga qarshi mudofaa (PRO) tizimlarini joylashtirilishi bilan tugaganini eslatdi, ular zarba berish tizimlari sifatida ham foydalanish mumkin. Bunday holda raketalarning Moskvagacha uchish vaqti taxminan 15 minutni tashkil qiladi.
"Tasavvur qilaylik, Ukraina NATO a’zosiga aylansa, Xarkovdan uchish vaqti, aytaylik, bilmayman, Dnepropetrovsk (dekommunizatsiya kampaniyasi doirasida shahar Dnepr deb o‘zgartirildi - tahr.) Rossiyaning markaziy qismiga, Moskvaga, 7-10 daqiqagacha kamayadi. Bu biz uchun "qizil chiziq" yoki yo‘qmi? ", - deya ritorik savol berdi u .
Bugungi kunda Ukrainaning alyansga qo‘shilmasligiga hech qanday kafolat yo‘q, deya qo‘shimcha qildi Vladimir Putin. U NATOning kengayish jarayoni Rossiya va G‘arb o‘rtasida, 1999-yildan beri to‘lqin bo‘lib boshlangan munosabatlarning sovishi yoki iliqlashishiga bog‘liq emasligini eslatdi.
"Bu hali Qrim bo‘lmaganida, Ukrainada davlat to‘ntarishidan keyin hech qanday voqealar bo‘lmaganida ro‘y beradi. Rossiya va kollektiv G‘arb, AQSh bilan aloqalari agar sherikchilik bo‘lgan demasa ravon, maqbul bo‘lgan. Shunga qaramay, bizning barcha xavotirlar shunchaki e’tiborsiz qoldirilgan", - deb ta’kidladi prezident.
Biroq, NATO va bu tashkilotga intilayotgan Ukraina Moskvaning reaksiyasi haqida esda tutmog‘i darkor, o‘z xavfsizligini mos ravishda ta’minlaydi, deydi Rossiya lideri.
Vladimir Putin AQSh prezidenti Jo Baydenning Ukraina rahbari bilan suhbat chog‘ida ittifoqqa qo‘shilish g‘oyasi haqidagi so‘zlarini Kiyev noto‘g‘ri talqin qilgani haqidagi Oq uyning bayonoti yuzasidan ham izoh berdi.
"Ular u yerda nima haqida suhbatlashishdi? Nimaga kelishishdi? Biz bilmaymiz. Ammo okean ortidan Ukraina prezidentiga hayqiriq, mening fikrimcha, hech narsani anglatmaydi. Ammo biz buni inobatga olishimiz kerak. Va albatta, buni yodda tutgan holda, sheriklarimiz bilan xavfsizlik sohasida o‘zaro munosabatlarni munosib tarzda yo‘lga qo‘yishimiz kerak", - deb qo‘shimcha qildi RF rahbari.
Harbiy ekspert Aleksey Leonkovning so‘zlariga ko‘ra, Vladimir Putinning so‘zlari G‘arbni "hushiga keltirishi" kerak, chunki bu so‘zlar Rossiyaning tobora ado bo‘layotgan sabr-toqatini namoyish etadi.
"Moskva endi NATOning oldinga yurishini jimgina kuzatib turmaydi. U vaqtlar o‘tdi. Yon berish davri tugadi, chunki orqaga chekinadigan joy yo‘q, aks holda hamma narsa bizning suverenitetimizni yo‘qotish bilan tugaydi. Hozirgi vaziyat qizil chiziqqa yetdi. Putin so‘zlari Rossiyaning so‘nggi ogohlantirishi sifatida qabul qilinishi kerak", - deydi Sputnik suhbatdoshi.
Kiyevni NATOga surib kiritish
Ukrainaning Shimoliy Atlantika alyansiga qo‘shilishi haqidagi so‘zlarni safsata deb hisoblashga moyil emasligini Rossiya prezidenti o‘z intervyusida tan oldi. Kiyev hisobidan Alyansning kengayishi ehtimoli haqiqatan ham saqlanib qolmoqda, deya tasdiqlaydi MDH davlatlari instituti rahbarining o‘rinbosari Vladimir Jarixin.
"Asosiy muammo alyansning o‘zida emas, balki AQSh, ehtimol, Ukrainani NATOga hech qanday xavfsizlik kafolati bermasdan yakka o‘zi “itarib kiritish"ga harakat qilmoqda. Bu borada Kiyev Amerikaning xavfli tayanch nuqtasidir, Vladimir Putin bu haqda gapirgandi", - deya tushuntiradi u.
Ukrainaning NATOga qabul qilinishi alyansning Rossiya bilan munosabatlariga qo‘shimcha keskinlikni keltirib chiqarishi turgan gap. Ammo qarama-qarshilikning kuchayishi - to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy to‘qnashuv - G‘arbning hozirgi manfaatlariga javob bermaydi, - deb e’tibor qaratadi Aleksey Leonkov.
"Kiyev Rossiya bilan urush haqida aytmoqda (Donbasdagi ichki mojaro emas - tahr.). Shu bilan birga, NATOda Vashington shartnomasi amal qiladi, uning beshinchi bandida tashkilot a’zolaridan biriga hujum qilgan davlatga qarshi javob choralarini ko‘rishni nazarda tutadi. Demak, agar Ukraina qo‘shilsa, alyans urushga qo‘shilishga majbur bo‘ladi. U yerda hech kim bunday bo‘lishini xohlamaydi", - deydi ekspert.
Alyansni Ukraina hisobiga kengaytirishi foydadan ko‘ra zarari ko‘proq, deydi siyosiy tahlilchi Rostislav Ishenko.
"Ukrainaning qabul qilinishi uchun har xil va deyarli imkonsiz voqealar bir-biriga to‘g‘ri kelishi kerak. Ushbu g‘oyani qo‘llab-quvvatlovchilar, hech bo‘lmaganda, AQSh, Fransiya va Germaniyada bir vaqtning o‘zida hokimiyat tepasiga kelishi kerak (bu ikki davlat 2008-yilda Ukraina va Gruziyani NATOga a’zo bo‘lish bo‘yicha harakatlar rejasini to‘xtatishgandi). Unda qo‘shilishni bosib qo‘yilishi ehtimoli bor", - deb tushuntiradi u.
Shu bilan birga, siyosatshunos ta’kidlashicha, ommabop fikrga xilof ravishda Vashington shartnomasida hududiy mojarolari hal qilinmagan mamlakat alyansga kirishni to‘sib qo‘yadigan biron bir qoidalar mavjud emas. Shunday qilib, Egey dengizidagi bir qator orollarga egalik qilish huquqi to‘g‘risida muntazam ravishda nizolar 1952-yilda NATOga qo‘shilgan Turkiya va Gretsiya o‘rtasida kelib chiqadi.
Rus jamiyatini reja asosida yo‘q qilish
Rossiya prezidenti tomonidan ko‘tarilgan yana bir muhim masala - Vladimir Zelenskiy tomonidan joriy yilning may oyida Oliy Radaga kiritilgan "Ukrainaning mahalliy xalqlar to‘g‘risida" rezonansli qonun loyihasi.
Hujjatga ko‘ra, Ukrainadan tashqarida davlat tuzilishiga ega bo‘lmagan jamoalar, masalan, Qrim tatarlari, karaimlar va krimchaklar mahalliy xalqlar toifasiga kiritiladi. 2001-yilgi aholini ro‘yxatga olish ma’lumotlariga ko‘ra mamlakat aholisining 17,2 foizini tashkil etgan ruslar bu ro‘yxatga kiritilmaydi.
Ukrainalik hamkasbining tashabbusi yuzasidan izoh berar ekan, Vladimir Putin buni butun rus xalqiga kuchli zarba deb atadi. Uning ta’kidlashicha, bir mamlakat fuqarolarining bunday taqsimoti fashistik Germaniya amaliyotini eslatadi.
"Hech kim ikkinchi darajali odam bo‘lishni istamaydi, men til va odamning normal hayotining boshqa tarkibiy qismlarida kamsitishlar haqida gapirmayapman, lekin bu yuz minglab, ehtimol hatto millionlab aholi yohud ketishga, yohud o‘zini boshqacha tarzda ro‘yxatdan o‘tishga majbur bo‘lishiga olib keladi", - deya taxmin qildi u.
Aytgancha, Ukrainaning turli sotsiologik tuzilmalari haqiqatan ham mustaqillik yillarida aholining identifikatsiyasi "rus" dan "ukrain"ga o‘zgarganligini qayd etishgan.
Siyosiy sharhlovchi Aleksandr Asafovning fikriga ko‘ra, Vladimir Putinning bahosi va u bildirgan xavotirlar odilona. Zelenskiyning qonun loyihasi Ukrainadagi ruslarning huquqlarini cheklaydigan keyingi hujjatlarni qabul qilish uchun asos bo‘ladi, deya qo‘shimcha qiladi u.
"Ishonchim komilki, ushbu hujjatlar qabul qilish uchun allaqachon rejalashtirilgan. Ular nimaga daxldor bo‘ladi? Avvalambor, davlat hukumati organlarida ishlash. Ruslar u yerga kirishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Keyinchalik yanada ko‘proq - eng asosiy huquqlarini cheklay boshlaydilar. Bu borada Kiyevda "o‘qituvchilar" bor - Boltiqbo‘yi davlatlari, u yerda "begonalar" (yoki fuqaroligi bo‘lmaganlar - tahr.) pasportlari tarqatilgan. U yerda "ikkinchi darajali" odamlarning maqomi huquqiy jihatdan mustahkamlangan. Ukraina bu yo‘nalishda harakat qilmoqda", - deydi ekspert.
Shu bilan birga, Ukraina hukumati qonun loyihasini qabul qilish oqibatlarini umuman o‘ylamayapti, deydi Aleksandr Asafov: "Vashingtonning bu o‘giti katta g‘ayrat bilan amalga oshiriladi. Keyinchalik mamlakat qanday yashashi – Zelenskiyni qiziqtirmaydi. Bu masala Moskvadan tashqari hech kimni tashvishga solmayapti. Ukraina hukumati asosiy vazifani bajarmoqda - Rossiya bilan barcha qardosh oilaviy, ishbilarmon va tarixiy aloqalarni vayron qilish".
Qonun loyihasining qabul qilinishi Ukrainada ruslar jamiyatini yo‘q qilish jarayonini tezlashtiradi, deb taxmin qilmoqda Rossiya Federatsiyasi prezidenti huzuridagi Millatlararo munosabatlar kengashi a’zosi Bogdan Bezpalko.
"Bu hujjat o‘zlarini ruslar deb bilgan fuqarolarni avtomatik ravishda mahalliy emas deb tasniflaydi. Bu ularning huquqlari va ularni himoya qilish imkoniyatlari kamligini anglatadi. Davlat aslida bunday odamlardan yuz o‘girmoqda. Bularning barchasi Ukrainada rus etnosining yo‘q qilinishi jarayonini tezlashtiradi. Hatto etnos emas, balki jamiatni. Ruslar va ukrainlar o‘rtasida etnik farq yo‘q, shuningdek antropologik, madaniy va mental farqlar mavjud emas. Farq faqat siyosiy, shunchaki Sovet Ittifoqi davrida odamlarga nisbatan qo‘llanilgan identifikatsiyada" - deydi u.
Jamiyat arbobi fikriga ko‘ra, bunday kamsituvchi qonunlar Ukraina aholisining yarmidan ko‘pini tashkil etadigan rus tilida so‘zlashadigan fuqarolarni mamlakatni tark etishga majbur qilishi mumkin.
"Ukraina elitasi xatarlarni hisoblab chiqdimi? Menimcha yo‘q. Umuman olganda unga farqi yo‘q. U bunday qarorlarni o‘zi qabul qilmaydi. Mustaqillik va suverenitetning yo‘qligi - Zelenskiyning qarorini qabul qilishga majbur qiladigan ikkita omil”, - deya xulosa qiladi Bogdan Bezpalko.