TOShKENT, 31 okt — Sputnik, Dilshoda Rahmatova. Bugungi suhbatdoshimiz O‘zbekiston Respublikasi xavfsizlik xizmatida uzoq yillar xizmat kilgan, mamlakatning uch rahbari — Sharof Rashidov, I.Usmonxo‘jayev va I.Karimovga tansoqchilik qilgan — zaxiradagi polkovnik Muhammadqulov Sadullo Murodilloyevich bo‘ladilar.
Sadullo Murodilloyevich suhbat avvalida nega aynan bugunga kelib o‘z faoliyati haqida gapirishga qaror qilganliklari haqida to‘xtalib o‘tdilar.
"Eng avvalo aytish joizki, tansoqchi degan ibora bizda kamdan-kam qo‘llaniladi. Sobiq sovet Ittifoqida qo‘riqlanayotgan shaxsga bevosita xizmat qilgan shaxs — davlat xavfsizligidan biriktirilgan ofitser deyilar edi. Chet elni misol tariqasida oladigan bo‘lsak, "Xos sokchi" ("Teloxranitel") nomi bilan bir necha filmlar suratga olingan. Ularning birida Amerika Prezidentining xavfsizligini ta’minlash haqida, ikkinchisida mashhur qo‘shiqchining xavfsizligini, yana boshqasida esa katta biznesmenning xavfsizligini ta’minlash haqida hikoya qilinadi. Bizda esa bu xizmat haqida ma’lumot deyarli yo‘q. Shu bois, oradan 34-yil o‘tib, men O‘zbekiston respublikasidagi xos soqchilik faoliyati haqida gapirib berishga qaror qildim.
"Ochig‘ini aytaman, bolaligimda tansoqchi bo‘laman deb orzu qilmaganman, — deb hikoyasini boshladi suhbatdosh. Har gal yangi kitobni o‘qib tugatishim bilan orzularim ham o‘zgarar edi: olim, injener, uchuvchi, tankist, razvedkachi yoki militsiya xodimi…"
Suhbatdoshimiz maktabda a’lo baholarga o‘qib, o‘qishni oltin medal bilan bitirgach Samarqand davlat universitetining matematika fakultetiga o‘qishga kiradi va ma’lum muddat o‘z ona qishlog‘ida matematika fani o‘qituvchisi bo‘lib ishlaydi ham.
"Matematika fani o‘qituvchisi bo‘la turib, bu lavozimiga qanday kelib qoldingiz?", degan savolga u quyidagicha javob berdi:
Sharof Rashidovni 1976-yildan boshlab juda ko‘p marta yaqindan ko‘rganman, ular Samarqand viloyatiga kelganlarida xavfsizliklarini ta’minlash tadbirlarida faol qatnashganman. Tadbirlar tugashi bilan ular har safar xavfsizlik xodimlariga qo‘l berib rahmat aytar va xayrlashar edilar. Ularning xarakterlari, odatlari va boshqa xususiyatlari haqida ma’lumotga ega edim. Ish yuzasidan esa har bir nutqlari, suhbatlari, intervyu yoki chiqishlarini qunt bilan o‘rgangan edim. Lekin avval aytganimdek, ularga yaqindan turib xizmat qilish xayolimga kelmagan edi.
Mening bu ishga o‘tishim ham ma’lum darajada tasodif bilan bog‘lik. 1980-yilning mart oyida Samarqandda qishloq xo‘jaligini rivojlantirish masalalari bo‘yicha respublika seminari Sharof Rashidovichning ishtirokida o‘tkazilishi mo‘ljallangan bo‘lib, Ular viloyatga kelgandan keyin, men Xavfsizlik boshqarmasi rejasi bo‘yicha, Sharof Rashidovich yashaydigan rezidensiyada kechasi navbatchilikda turishim kerak edi. Kunduzi esa ishxonada bo‘lib zarur topshiriqlarni bajarishim zarur edi. Seminar boshlanishi kuni men ertalab soat 8 da majlis bo‘ladigan "Opera va balet teatri" binosi yonidan o‘tayotib "bir xabar olay, mabodo mening yordamim kerak bo‘lib qolar", — deb ustozim Ahror Akramov yonlariga bordim.
Tasodifni qarangki, Hukumat a’zolariga ajratilgan xonaning xavfsizligini ta’minlashi kerak bo‘lgan xodim kechikayotganidan Ahror aka rosa asabiylashayotgan ekanlar.
Meni ko‘rib juda xursand bo‘ldilar va bu xonaning yonidagi postga meni tayinladilar. Men postni qabul qilib o‘sha kuni seminar tugagunga qadar bir necha marta Sharof Rashidovning "nazarlariga" tushdim. Shu kuni Sharof Rashidovichning xos soqchilari boshlig‘i Sovet Ittifoqi qahramoni, polkovnik Bois Xamidovich Ergashev bilan tanishdim. Bois aka Xavfsizlik komitetining Samarqand viloyati boshqarmasi boshlig‘i O. Mahmudov va kadr bo‘yicha uning o‘rinbosari V.K. Panin bilan suhbatlashib bir necha oydan beri bo‘sh bo‘lgan "xos soqchi" lavozimiga nomzod topa olmayotganligi haqida gapirib, birorta yaxshi yigitni topib berishni iltimos qilgan. Ular Bois aka bilan suhbatda meni uzoqdan ko‘rsatib nomzodimni tavsiya qilgan ekan. Usha kunlari meni Samarqand viloyati boshqarmasining Narpay bo‘linmasiga boshliq etib tayinlash uchun hujjatlarim Toshkentga yuborilgan edi.
Seminar tugagandan keyin bu gaplarni menga V.K. Panin gapirib berdi. Kechqurun men Sharof Rashidovich yashayotgan rezidensiyaga navbatchilikka kelganimda Bois aka bir varaq qog‘oz berib o‘zim haqimda zarur ma’lumotlarni yozib berishni iltimos qildilar.
Suhbatdoshning so‘zlariga qaraganda, yuksak vazifaga tayinlangan paytning o‘zidanoq unga birgina savol tinchlik bermagan: "Men xizmatni qanday olib boraman?" degan. "Bu men uchun ham qiziqarli va bir vaqtning o‘zida murakkab masala edi", — iqror bo‘ladi u.
"1980 yilning 26-aprel kuni meni Sharof Rashidovich bilan suhbatga taklif qilishdi. Men va Ahmadjon aka kabinetiga kirib kelganimizda, Sharof Rashidovich biz bilan o‘rnilaridan turib qo‘rishganliklari hali-hanuz yodimdan chiqmaydi. Ahmadjon aka Sharof Rashidovichga men haqimda kerakli ma’lumotlarni bergach, u kishi men bilan suhbatga kirishdilar. O‘zim haqimda, ota-onam haqida aytib berishimni so‘radilar.
O‘zim haqimda qisqa gapirgach, otam o‘qituvchi bo‘lgani, hozir nafaqada ekanliklari, onam esa uy bekasiligini, 8 nafar farzand tarbiyasi bilan mashg‘ul ekanliklarini aytib berdim. U kishi oilamizning har bir a’zosini ismi-sharifidan tortib, qayerda ishlashlarigacha so‘radilar va suhbat yakunida Ahmadjon akaga qarab "O, mulla Ahmadjon, o‘zimizdan ekanu bular", — deb aytdilar.
So‘ngra mendan "tan soqchi vazifasi nimadan iboratligini bilasizmi?", deb so‘radilar. Taxminan tasavvur qilishimni aytganimdan so‘ng, "yaxshi" dedilarda xos soqchi ega bo‘lishi lozim sifatlarni sanay ketdilar.
Xos soqchi kim va qanday bo‘lishi kerak edi?
Xos soqchi birinchidan, albatta Davlat xavfsizlik komitetining xodimi bo‘lishi, ikkinchidan, xavfsizligi qo‘riqlanadigan kishining 100 foizli ishonadigan kishisiga aylanishi, uchinchidan, kechayu kunduz, ya’ni 24 soat qo‘riqlanadigan kishining yonida bo‘lishi, to‘rtinchidan, u kishining topshiriqlarini so‘zsiz bajarilishini ta’minlashi, xavfsizlik masalalari bo‘yicha faqatgina Xavfsizlik organining raisi, uning bitta muovini va o‘zining bevosita boshlig‘i bilan ishlashi, ish yuzasidan ularga aytish mumkin bo‘lgan ma’lumotlarni berishi, xavfsizligi ta’minlanishi kerak bo‘lgan kishi va uning oila a’zolariga sadoqat bilan xizmat kilishi kerak edi.
Bundan tashqari, qo‘riqlash degan so‘zning ma’nosi xos soqchi tomonidan qo‘riqlanadigan kishi va uning oila a’zolari uchun: xafsizlik, salomatlik, tinchlik, osoyishtalik, ishlash uchun, bir joydan ikkinchi joyga harakatini amalga oshirish uchun zarur sharoitlarni ta’minlash, qisqasi 24 soat ichida xavfsizligini ta’minlashdan iboratdir. Shuningdek, o‘qotar qurollaridan foydalana bilish va yaxshi otish, jismoniy quvvat, qattiqqo‘llik, qo‘l jangi usullarini bilish va eng asosiysi qo‘riqlanayotgan kishiga nisbatan hujum bo‘lgan vaqtda xos soqchi zarbaga o‘z gavdasini qo‘ya bilishi, zarur bo‘lsa jonini berishgacha bo‘lgan majburiyatlarni o‘z bo‘yniga olgan bo‘lishi kerak. Agar hammasini lo‘nda qilib aytsam — xos soqchi qo‘riqlanadigan kishi va uning oila a’zolariga fidoyi bo‘lishi kerak.
"Sharof Rashidovich tan soqchi birinchi navbatda kamtar, tezkor, kuzatuvchan, va eng asosiysi, kam gapirib, ko‘p eshitadigan bo‘lishi, ko‘p o‘qiydigan hamda qilgan xizmatidan hamma mamnun bo‘ladigan darajada sifatlarga ega bo‘lishi kerakligini aytdilar.
O‘shanda Sharof Rashidovichga "men sizga xizmat qilishga tayyorman. Agar lozim bo‘lsa, siz uchun hayotimni fido qilishga ham roziman. Men bilaman, tan soqchilik "bu oson ish emas, shu bois men sizga o‘g‘lingiz qatorida xizmat qilaman", — deya va’da berdim.
Shunday qilib, 1980-yilning 9 — mayida birinchi kun Sharof Rashidovichning xos soqchisi sifatida ishga chiqdim. Bu men uchun katta sharaf va baxt, shu bilan birga kamdan-kam odam tushunadigan o‘ta og‘ir mas’uliyat edi".
