TOShKENT, 19 sen — Sputnik. Xitoy Myanma hukumatiga diplomatik va ma’naviy-siyosiy ko‘mak berishni kuchaytirmoqda. Shu bilan bir vaqtning o‘zida Bangladeshdagi qo‘shni davlatdan kelgan musulmon qochqinlarga insonparvarlik yordamini ham yubormoqda. Sputnik Xitoy xabariga asosan.
Ekspertlarning fikriga ko‘ra, roxinya inqirozi Xitoyning Manmadagi iqtisodiy manfaatlariga jiddiy muammolar olib keladi va terrorizmni transchegaraviy tarqalishi tahdidini yanada oshiradi.
Xitoy Myanmaga qanday yordam bermoqda
Xitoy Neypidoda o‘z diplomatik vakolatxonasini ochishi bilan Myanmada o‘z manfaatlarini mustahkamlash borasida muhim qadam qo‘ydi. Xitoy elchixonasi, boshqa davlatlarning elchixonalari singari Yangonada joylashgan. G‘arb mamlakatlari o‘z vakolatxonalarini Myanmaning yangi poytaxtida ochishga shoshilmayapti.
Xitoy elchisi Xun Lyan yangi vakolatxona ochilishi marosimida Xitoy Myanma bilan diplomatik aloqalarni yuqori darajada qadrlashini tasdiqlagan edi. Tashkil etilgan yangi vakolatxona, sobiq elchixonaning ko‘chishga tayyorlik ko‘rish ishlari bilan shug‘ullanadi. Bu boshqa xorijiy mamlakatlarga "o‘rnak bo‘lishi mumkin"ligi diplomatik vakolatxonaning xabarida aytilgan.
Masalaning yana bir ahamiyatli tomoni shundaki, Xitoy Bangladeshdagi myanmalik musulmon qochoqlariga shoshilinch insonparvarlik yordamini ham yubormoqda.
G‘arb davlatlari esa ushbu inqirozga bunday munosabatda bo‘lishga shoshilmayapti va myanmalik siyosatchi Aun San Sun Chjini Nobel mukofotidan mahrum etish chaqiriqlarni qo‘llab quvvatlashmoqda.
Ahamiyatli tomon shundaki, Xitoydan tashqari Bangladeshga yordam bergan davlatlar ro‘yxatida faqat musulmon davlatlari: Indoneziya, Malayziya, Turkiya, shuningdek, aholisi bir qismi musulmon bo‘lgan Xindiston o‘rin olgan.
Xitoy manfaatlari
"Myanmada Xitoyning juda katta iqtisodiy va geostrategik manfaatlari bor. Xitoy, albatta, ushbu inqiroz o‘z manfaatlariga ta’sir ko‘rsatishini istamaydi. Bunga misol sifati so‘ngi kunlarda Pekinning faollashganini ko‘rish mumkin. Shu bilan birga, Xitoy ushbu inqirozdan o‘ziga qarshi foydalanmoqchi bo‘lgan tashqi kuchlar borligini ham yaxshi tushunmoqda"- deb ta’kidladi Moskva davlat universiteti eksperti, sharqshunos Boris Volxonskiy.
Uning fikriga ko‘ra, Myanma Xind okeani va Yevroosiyoning katta qismiga chiqish bo‘yicha Xitoy strategiyasida juda muhim rol o‘ynaydi.
"Myanma bu Malak bo‘g‘ozi singari energiya resurslarni transportirovka qilish uchun eng yaqin yo‘lidir. Shuningdek, Xind okeani orqali boshqa strategik muhim mahsulotlarni Xitoyning janubiy provinsiyalariga yetkazish, birinchi galda Yunnan provinsiyasiga yetkazish imkoniyati ham. Shuning uchun Xitoy Myanmada portlar qurmoqda", deb ta’kidladi ekspert.
"Transport qatnovlar katta siyosatning muhim omiliga aylangani sababli Xitoy Xind okeaniga chiqish uchun qisqa yo‘lga ega bo‘lishidan manfaatdor bo‘lmagan kuchlar bor. Birinchi navbatda bu — AQSh, Xitoyning iqtisodiy va geosiyosiy raqqibi. AQSh maxsus xizmatlar va "Islom davlati" harakati vakillari o‘rtasida tegishli aloqa nuqtalari bor. Bu haqda jahon OAVlari tomonidan ko‘p marotaba xabar berilgan. Shuning uchun Myanmadagi keskinlik holatini yaratilishi Xitoyning geosiyosiy raqiblariga qo‘l keladi", — deb qo‘shimcha qildi Volxonskiy.
Ekspert fikriga ko‘ra, Suriya va Iroqda Islom davlati jangarilari ustidan harbiy g‘alabaga erishilgach omon qolgan jangarilar o‘zlariga yangi hudud topish kerak bo‘ladi. Unga ko‘ra, ushbu yangi "qaynoq nuqtalardan" biri Manma bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, jangarilar Yamanda paydo bo‘lish ehtimoli ham bor. Chunki ular Filippin va Indoneziyada o‘z faoliyatlarini yo‘lga qo‘yishgan.
Undan tashqari, Xitoy Shinjon-o‘yg‘ur viloyati ekstremistlari mamlakatning janubi-g‘arbiy hududiga Manma bilan chegaradosh bo‘lgan Yunnan viloyatiga kirib kelishidan, jiddiy xavotirda.
"Bunga hozirgi vaqtda imkoniyat kam bo‘lishiga qaramasdan, Xitoy oxirgi yillarda doimiy ravishda mamlakat ichidagi ekstremistik guruhlarga jiddiy zarbalar berib kelmoqda. Shuningdek, mintaqadagi davlatlar bilan terrorchilarga qarshi kurashishda hamkorlik qilmoqda" – dedi suhbatdosh.
Ekspert aytishiga qaraganda, ayni damda Myanmada inqiroz kuchayib bormoqda. Suriyadagi vaziyatni inobatga olgandan, mahalliy ekstremistik kuchlar Yaqin Sharqdagi terrorchilar bilan birlashishi mumkin. Ushbu tahdid butun G‘arbiy-Sharqiy Osiyo va Xitoyga katta xavf tug‘dirmoqda. Xitoy hukumati buni oldini olish uchun keskin choralar ko‘rishi zarur.
