TOShKENT, 1 mar — Sputnik, Dilshoda Rahmatova. Bir oy oldin yoshlar orasida giyohvand vositalar tarqatilishiga qarshi kurashish oyligi bugun yakunlandi.
Bugun respublikada giyohvandlik holati qay darajada, ota-onalar nimalardan sergak tortishlari kerak va boshqa savollar bilan Respublika narkologiya markazi rahbar o‘rinbosari, narkolog-vrach Yoqubjon Sarikovga murojaat qildik.
- Yoqubjon Hamroqulovich, aytingchi, O‘zbekistondagi o‘quv maskanlarida tushuntirishlar qay tarzda olib borildi? Narkotik modda iste’mol qilinishini holatini aniqlash uchun o‘quv dargohlarida testdan o‘tkazish choralari qo‘llaniladimi?
— Yo‘q, aslo, biz testdan o‘tkazmaymiz. Chunki test o‘tkazish har bir shaxs xohishi bilan amalga oshiriladi. Majburiy tarzda kimnidir testdan o‘tkazishga haqqimiz yo‘q. Tushuntirish ishlari haqida gapiradigan bo‘lsak, ular oliy dargohlar, kollej va litseylarda olib borildi. Shu ish bilan shug‘ullanadigan xodimlarimiz borib ma’ruza o‘qishdi, tushuntirish ishlari olib borishdi. Oldindan ishlangan videolavhalarimiz bor, yoshlarga shularni qo‘yib beramiz. Jarayon davomida qanaqadir savollar tug‘ilsa, savollarga javob beramiz.
- Yoshlarda narkotik moddalar qabul qilinishi belgilarini qay tarzda aniqlash mumkin? Ota-onalar birinchi galda nimadan sergak tortishlari lozim?
— Birinchi belgi bu — "giyohvand shaxs" paydo bo‘lishi — ya’ni yolg‘onchilik, keyin avtoritetlarning yo‘qolishi. Ya’ni har bir bola uchun avtoritet bu ota-ona, ustozi, qarindosh-urug‘ avtoritet(hurmatga sazovor inson) hisoblanadi. Narkotik iste’mol qiladigan yoshlarda bu narsa yo‘qoladi. Shuningdek, ota-onaga bo‘lgan hurmat ham yo‘qoladi. Giyohvand shaxs uchun uning o‘z atrofidagi giyohvand moddani iste’mol qiladigan o‘rtoqlari, sheriklari u uchun "avtoritet shaxs"ga aylanadi. Aytish joizki, giyohvand iste’mol qiladigan o‘smirlarda agressivlik belgilari yuqori kechayapti va juda qisqa muddat ichida yaqqol namoyon bo‘lyapti. Sababi ular — o‘smir, yoshlar.
O‘qishdan keyin farzandni ota-onalar nazoratga olishlari kerak. Deylik, maktabdan chiqqan bo‘lsa, nega uyga vaqtida kelmagani, mana shunday holatlarni kuzatish kerak. Keyin har bir ota-ona o‘z bolasi bilan savol-javob, ya’ni muloqot qilishi lozim.
Bola o‘zgarib qolgan, masalan xarakterida o‘zgarish yuz bergan bo‘lsa, buning sababini(nega bunaqa bo‘lyapti) surishtirishi kerak. Bizlar ko‘pincha mana shunday oddiy narsalarga amal qilmayapmiz. "Balog‘at yoshida", "o‘tish davri-da" deymizda, bunga e’tibor bermaymiz. O‘tish davri bilan narkotik modda iste’mol qilishdagi o‘zgarish katta farqqa ega.
Harakatda qo‘polliklar paydo bo‘lishi, o‘qishga qiziqishi yo‘qolishi, o‘smir tobora odamovi bo‘lib qolgani, atrofda yuz berayotgan hodisalarga befarqligi — mana shularga o‘ta e’tiborli bo‘lish kerak.
- Bugungi kunda O‘zbekistonda giyohvand moddalarning eng keng tarqalgan turi qaysi?
— Hozir giyohvandlikning yangi turi — tabletka giyohvandligi paydo bo‘lgan.
Tarkibida narkotik saqlovchi tabletkalar kuchli qaramlikka olib keladi. Keyin spays moddasi paydo bo‘lgan — bu chekish orqali iste’mol qilinadi. Bundan tashqari, bulochkalarni ustiga bezak berishda, ya’ni oziq-ovqatda ishlatiladigan madaniylashtirilgan ko‘knor(mak) urug‘i deyiladi, shundan kimoviy yo‘l bilan narkotik tayyorlab iste’mol qiladiganlar ham uchrab turibdi.
- O‘zbekistonda giyohvandlik holati o‘tgan yillarga nisbatan qay darajada?
Asosan kollej va litseylarda o‘qiydigan yoshlar orasida ko‘p uchrayapti.
- O‘z farzandida giyohvandlik asoratlarini payqagan ota-onalar qayerga murojaat qilishlari lozim?
— Bunday holatlarda ota-onalar narkolog vrachlarga murojaat qilishlari kerak. Har bir tuman poliklinikasida narkolog kabineti bor. Davolanishga keladigan bo‘lsak — buning uchun narkologiya dispanseri bor. Kelib bemalol murojaat qilib, yotib davolanishlari mumkin.
Ota-onalar havotir olmasligi kerak, chunki barcha murojaatlarda maxfiylik saqlanadi.
