TOShKENT, 27 mar - Sputnik, Nikolay Protopopov. Bu yil bahorda "Admiral Gorshkov" fregati bortidan istiqbolli kemaga qarshi "Sirkon" raketasini gipertovush tezlik, raketaga qarshi mudofaa tizimi sinovdan o‘tkaziladi. Rossiyalik konstruktorlar dunyoda birinchi bo‘lib nafaqat gipertovushni jilovlay olishdi, balki bir necha yil ichida eng yuqori aniqlikdagi qurollarni ishlab chiqarishda juda katta yutuqqa erishdilar. Eng qiziqarli namunalar haqida - RIA Novosti materialida.
Gipertovushda parvoz
2010 yil boshida, 13 Max tezlikka erishadigan, kemalarga qarshi raketani yaratish bo‘yicha loyihaning boshlanishi ma’lum bo‘ldi. 2019-yilda Vladimir Putin yangi raketaning xususiyatlarini ma’lum qildi va qisman ochiqladi: tezligi 9 Max, parvoz masofasi - ming kilometrdan ko‘proq. Quruqlikda ham, dengizda ham joylashtirilishi mumkin.
Eng yuqori tezlik hususiyatlari tufayli (Sirkon tovushdan 9-marta tezroq harakat qiladi va besh daqiqada 500 kilometr masofadagi nishonga oladi) raketa har qanday raketaga qarshi mudofaa tizimiga daxlsizdir - uni faqatgina aniqlash mumkin, lekin tutib bo‘lmaydi.
Masofaning asosiy qismida, raketa bir necha 10 kilometr balandlikda uchadi, doimiy ravishda o‘z trayektoriyasini va harakatlanishini o‘zgartiradi. Zarb qismi nisbatan kichik - 200 kilogramm atrofida. Ammo yuqori tezlikda va ulkan kinetik energiyani hisobga olgan holda, bu katta suv usti kemasini yo‘q qilish uchun yetarli.
Bugungi kunda konstruktorlar va harbiylarning asosiy maqsadi - Sirkonning dengiz versiyasini kerakligicha foydalanish. 2019-yil dekabr oyida raketa birinchi marta tashuvchi kema bortidan uchirildi. Sinovlar Shimoliy flotda davom etadi. Dastlab, Sirkonlar bilan yurib turgan fregatlardan biri qurollanadi va kelajakda deyarli barcha harbiy kemalar "Kalibr" va "Oniks" larni uchirish uchun universal kema kompleksiga ega bo‘ladi. Bundan tashqari, yangi zarba tizimini "Xaski" loyihasining beshinchi avlod ko‘p maqsadli yadro suv osti kemalari ham oladi.
Biroq, gap nafaqat yangi kemalar haqida emas. Rossiya Mudofaa vaziri o‘rinbosari Aleksey Krivoruchkoning so‘zlariga ko‘ra, Tinch okeani floti uchun modernizatsiyalanayotgan 1155 loyihasining “Marshal Shaposhnikov" suv osti kemalariga qarshi kemasi va 949A loyihasining "Irkutsk" ko‘p maqsadli yadro suv osti kemalari ham, shuningdek, eng yangi gipertovush qurollari bilan jihozlanadi.
Ko‘zdan tashqari hududida zarba
Gipertovush texnologiyalarning jadal rivojlanishiga qaramay, tovushdan past tezlikdagi qanotli qurollar ham o‘z dolzarbligini yo‘qotmaydi. Shunday qilib, 1980-yillarda strategik aviatsiya uchun ishlab chiqilgan X-55 raketalari o‘ta uzoq masofali X-101 va X-102 bilan almashtirildi. Ular tarkibidagi qurol qismi bir-birlaridan farq qiladilar - mos ravishda yadrosiz va yadroli.
Birinchi bo‘lib X-101 raketalari bilan 2010-yil boshlarida Tu-95 va Tu-160 bombardimonchilari qurollandi. Deyarli barcha raketalarning taktik-texnik hususiyatlari hali ham sir ostida. Ochiq ma’lumotlarga ko‘ra, X-101 ning boshlang‘ich og‘irligi 2,4 tonnani tashkil etadi, uzunligi 7,5 metr, zarba masofasi 5500 kilometr. Qurol qismining og‘irligi odatiy versiyasida 400 kilogrammni tashkil qiladi va yadroviy qurolning quvvati 250 kilotonnani tashkil etadi.
Raketaning kuchli tomoni yuqori aniqligida. Harbiy ekspertlarning fikriga ko‘ra, nishondan og‘ish atigi 10 metrga teng. Bunga rivojlangan inersion nishonga olish tizimi va nishonga olishning optik yoki radiolokatsion tizimi bilan jihozlanish hisobiga erishildi. X-101 yerdan tahminan olti kilometr balandlikda uchiriladi, bir necha o‘nlab metrlardan bir necha ming metrgacha balandlikda uchadi, manevrlarni amalga oshirib yer usti egriliklarni chetlab o‘tadi. Hozirda tashuvchi samolyotlarning jihozlari raketani uchirilgandan keyin ham nishonini o‘zgartirishga imkon beradi.
X-101'ning yana bir o‘ziga xos xususiyati - dushmanning radioelektron hujum tizimlariga sezilishning past darajasi - bu maxsus aerodinamik shakli va radio yutuvchi materiallardan foydalangan korpus hisobiga ta’minlanadi. Samarali tarqalish maydoni ko‘rinmas samolyotlar maydoni bilan deyarli bir xil.
Raketa allaqachon jangovar sinovdan o‘tdi va Suriyada rus uchuvchilari tomonidan faol foydalanilmoqda. O‘nlab nishonlar yo‘q qilindi - bazalar, jangarilarning mashg‘ulot lagerlari va mustahkamlangan qo‘mondonlik punktlari. Qurol-aslahalarning yuqori samaradorligi tufayli Suriyada uchuvchilar "bitta nishon - bitta bomba" tamoyili asosida kurashmoqdalar. Mudofaa vazirligining ta’kidlashicha, obyektiv nazorat yordamida kuzatiladigan X-101"ning nishonga urish aniqligi ishlab chiqaruvchi tomonidan e’lon qilingan ko‘rsatkichga to‘liq mos keladi.
Aviatashuvchilar qotillari
Suv osti qurollantirilish sohasida ham mahalliy konstruktorlar sifatli jadal qadamlar bosdilar. Eng so‘nggi ishlanmalardan biri "Futlyar" universal chuqur suvosti o‘zi nishonga oluvchi torpedasi. Yurish masofasi 60 kilometrdan oshadi, tezligi soatiga 120 kilometrni tashkil etadi. Chuqurligi - 400 metrgacha. Reja bo‘yicha "Futlyar" 80-yillarda ishlatilgan 533 mmlik "Fizik" torpedasining o‘rnini egallaydi. U soatiga 100 kilometrgacha tezlashadi va atigi 50 kilometr yura oladi. Birinchi navbatda, "Futlyar"lar "Borey" va "Yasen" sinfidagi eng yangi yadro suv osti kemalariga o‘rnatiladi.
Torpeda shovqin darajasi past, bu esa kuchli sonar tizimlaridan foydalanadigan zamonaviy dengiz jangi sharoitida hal qiluvchi rol o‘ynaydi. "Futlyar"ning dvigateli – aksial-porshenli, u val orqali energiyani suv purkaguvchi qo‘zg‘atuvchiga o‘tkazadi. Bu ish samarasini oshiradi va shovqinni kamaytiradi.
Bundan tashqari, "Xishnik" yuqori tezlikdagi torpedasi mavjud. Ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, u 1977-yilda xizmatga qabul qilingan "Shkval" o‘rnini egallaydi. U soatiga uch yuz kilometrgacha tezlashga, lekin juda shovqinli va sonarlarda "porlagan": dushman tashuvchini aniqlay olgan. Bundan tashqari, torpeda havo bo‘shlig‘ida harakat qilgan va boshqarilishida yuqori ko‘rsatkichlarga ega bo‘lmagan. "Xishnik" yanada mukammal bo‘ladi.
Strategik ta’sir
Mutaxassislar RS-28 "Sarmat" yangi avlod qit’alararo ballistik raketasi haqida ko‘p bahslashmoqdalar. Ushbu "strateg" R-36M "Voyevoda" MBRni jangovar majburiyatlardan ozod qiladi (G‘arb tasnifiga ko‘ra - "Satana"-"Iblis"). "Sarmat"larning birinchi seriyasi Strategik maqsad Raketa Kuchlariga 2021-yilda yuboriladi.
Ushbu raketa Shimoliy qutb orqali ham, Janubiy orqali ham har qanday raketaga qarshi mudofaa tizimini yengib o‘tib boshqa qit’adagi nishonga zarba bera oladi. "Sarmat" rekord darajadagi 18 ming kilometr masofada suborbital parvozni amalga oshirishi mumkin, bu bilan butun dunyodagi raketa tizimlarini ortda qoldiradi.
Raketaning jangovar qismi ayniqsa diqqatga sazovordir: har biri 800 kilotondan iborat individual boshqaruvga ega kamida o‘nta yadro snaradi. Bundan tashqari, kelajakda "Sarmat"lar "Avangard" jangovar bloklari bilan jihozlanadi. Bu 15 Max tezlikgacha tezlashadigan, o‘zining jangovar qismi bo‘lgan gipertovush planer. Endi uni uchirish uchun UR-100N UTTX qit’alararo raketalaridan foydalanilmoqda.
"Avangard" yuqori bardoshli kompozitsion materiallar hisobiga bir necha ming darajali aerodinamik qizishga bardosh bera oladi. Snarad radiolokatsion va lazer nurlanishidan ishonchli himoyalangan. Uning asosiy ustunligi manevrligidadir. "Avangard" ballistik trayektoriya bo‘yicha emas, balki vertikal va gorizontal yo‘nalishda faol harakat qiladi.
Hatto bironta tutqich qarshisiga uchib chiqsa ham, u "quvlashmachoq" o‘yiniga dosh berolmaydi. Mutlaq ehtimollik bilan "Avangard" maqsadga yetadi.
