So‘nggi yillarda Vashingtondan yuqori martabali amaldorlarning Kiyevga safari odatiy holga aylangan bo‘lsa ham, asrning birinchi choragida shunga o‘xshash darajadagi Minskka birinchi tashrifi, shubhasiz, odatiy voqealar qatoridan chiqib ketdi. Qozoq va o‘zbek rahbarlari bilan uchrashuvlari bu tashrifga juda ta’sirli (ba’zilar uchun hattoki dahshatli) taassurot uyg‘otadi.
Aksariyat mutaxassislar AQSh davlat kotibining diplomatik sayohati yigirma yillik an’anaviy ravishda “AQSh sobiq Sovet respublikalarini Rossiyaning ta’sir doirasidan sug‘urib olishga urinmoqda” konsepsiyasi doirasida talqin qilindi. Umuman olganda, bu haqiqatga to‘g‘ri keladi.
Faqat tanish so‘zlar ortida geosiyosiy dramaning barcha tomonlari harakat qilishlari kerak bo‘lgan yangi voqelik yo‘qolib ketmoqda.
Va amerikaliklar, aslida, eng qiyin vaziyatga tushib qolishgan. So‘nggi besh yil ichida postsovet hududidagi vaziyat va AQShning mintaqada harakat qilish qobiliyatiga sezilarli tubdan ta’sir ko‘rsatadigan bir qator prinsipial yangi omillar paydo bo‘ldi. Avvalo, bu: a) Ukraina, b) Donald Tramp va v) Rossiya pozitsiyasining o‘zgarishi.
Yevromaydan va 2014-yildagi Kiyevdagi davlat to‘ntarishi sobiq Sovet respublikalarini Rossiyadan ajratib olishda ushbu muammoni hal qilishda AQShning geosiyosiy g‘alabasi bo‘ldi. Ammo, besh yildan so‘ng, g‘alaba tobora ko‘proq qo‘shtirnoq ichidagi g‘alabaga o‘xshaydi.
Ukraina G‘arb uchun tutqichisiz chamadonga va qo‘shnilariga ibratli misolga aylandi. Moskva uchun bu yoqimsiz, ammo qimmatli saboq bo‘lib, oxir oqibat qo‘shnilar bilan munosabatlarda qardosh xalqlar tushunchasidan pragmatik o‘zaro manfaatli hamkorlikka o‘tishga majbur bo‘ldi. Bundan tashqari, hatto iqtisodiy va hissiy-psixologik jihatdan ham bunday katta miqyosdagi yo‘qotish Rossiyaga halokatli zarba berishga qodir emasligi ma’lum bo‘ldi.
Umuman olganda, boshqa davlatlar uchun hasad va o‘rnak bo‘lish o‘rniga, AQShning yumshoq kuchlari arsenalini to‘ldirish o‘rniga, Ukraina postsovet hududida amerikaliklar uchun qo‘rqinchli va og‘irlashtiradigan vaziyatga aylandi.
Donald Trampga kelsak, uning Oq uyga kelishi, siz bilganingizdek, tashqi siyosat shiddatli keskinlashgani bilan nishonlandi. So‘nggi o‘n yilliklarning eng mashhur ichki afsonalaridan biri, AQSh Sovet Ittifoqi va Rossiya Federatsiyasi tomonidan sheriklarning virtual sadoqati real va o‘ta jiddiy iqtisodiy yordam (subsidiyalar, imtiyozli narxlar, hamkorlik uchun maxsus shartlar va boshqalar) sotib olingani kabi xatoga yo‘l qo‘ymadilar degan fikr edi. Aniqlanishicha, Vashington shu darajadagi miqyosda bo‘lmasa-da, xuddi o‘sha hatoga yo‘l qo‘ydi.
Qanday bo‘lmasin, Trampning uch yillik prezidentligi - Amerika dunyoga emas, dunyo Amerikaga pul to‘lashi kerak shiori ostida o‘tdi. Bu nafaqat asosiy sheriklar - Yevropa, Xitoy, Saudiya Arabistoni, Yaponiya va boshqalarga ham tegishli kelishuvlarni qayta ko‘rib chiqish bilan ta’sir ko‘rsatdi, balki yirik davlatlarning geosiyosiy qarama-qarshiligiga aloqador davlatlarga ham ta’sir qildi.
Endi Ukrainaga moliyaviy yordamni ajratilishini muzlatish va yana tiklash, keyin yana muzlatish tarihi – bu g‘oyaning bir qismlaridan biri holos, garchi gap Amerika davlat ko‘lamlari bo‘yicha o‘nlab (ko‘pi bilan yuzlab) millionlab dollar miqdorida juda ahamiyatsiz ekanligi haqida ketapti holos.
Pompeoning Belorussiyaga neft yetkazib berishi haqidagi kulgili hikoyasi xuddi shunday yondashuvni namoyish etadi. Uning tashrifi Minskning Moskvaga bo‘lgan da’volarining keskinlashuvi davrida bo‘lib o‘tdi. Bunday vaziyatda, davlat kotibi "G‘arbga burilishdan" respublika uchun ma’lum imtiyozlar va bonuslarni va’da qilishi mantiqan to‘g‘ri bo‘lar edi. Va u buni amerikalik ishlab chiqaruvchilarning mamlakatni "yuz foiz" energiya manbalari bilan ta’minlashga tayyorligini e’lon qildi ham, darhol asosiy shart - raqobatbardosh narxlarda iborasini qo‘shib qo‘ydi.
Axir bu, aslida, mamlakatlarimiz o‘rtasidagi kelishmovchilikning negizidir, chunki Belorussiya rahbariyati rossiyalik hamkasblaridan mutlaqo raqobatdosh bo‘lmagan narxlarga erishishga harakat qilmoqda. Hattoki bu yerda ham Davlat Departamenti muloqotning ikki ma’nolikligiga bormasdan o‘yin qoidalarini va iqtisodiy hamkorlikni aniq ko‘rsatib o‘tdi. Shunday qilib, prezident Lukashenko uchun bunday va’dalar va Pompeoning kelajakda AQSh sanksiyalarini bekor qilish sari olg‘a siljish haqidagi mo‘rt bayonoti qanchalik jozibali bo‘lishini kutish qolmoqda.
Xuddi shu narsa AQSh Davlat kotibi tashrif buyurgan barcha boshqa davlatlar uchun ham tegishlidir. Kreml ta’kidlaganidek, AQSh bilan bu davlatlarning munosabatlari – bu ularning suveren huquqidir. Shunisi qiziqki, davlatlarning mustaqilligi va erkinligini mustahkamlash jahon siyosatining tobora kuchayib borayotgan pragmatizatsiyasi bilan bog‘liq bo‘lib, bunda milliy manfaatlar va iqtisodiy qiziqishlari birinchi o‘ringa qo‘yilgan va boshqalar tomonidan bu tan olinadi.
Hamma rivojlanish yo‘lini va ular eng foydali va jozibali deb biladigan sheriklarni mustaqil ravishda tanlash huquqiga ega. Ammo amalga oshirilgan tanlovning oqibatlari uchun javobgarlikni o‘zlari tortishlariga majbur bo‘ladilar. Bu yerda, albatta, barcha xohlovchilar uchun Ukrainanining ahamiyatini ko‘rgazmali qo‘llanma sifatida baholamaslikning ilojisi yo‘q.
Manba: RIA Novosti.
