Boshida uning mudofaa vaziri Lloyd Ostin amerikalik qo‘shinlarning Afg‘onistondan butunlay chiqib ketishi haqida gapirar ekan, "an’anaviy urushlar Amerikani holday toydirdi - va ularning davri tugadi", deb aytdi, keyin AQSh prezidentining o‘zi bu g‘oyani yanada rivojlantirdi.
"So‘nggi 20-yil davomida mamlakatimiz olib borgan tashqi siyosat sahifasini o‘girib, biz yo‘l qo‘yilgan xatolardan saboq olishimiz kerak. <...> Afg‘oniston bo‘yicha qaror faqat Afg‘onistonga tegishli emas. Bu boshqa mamlakatlarni o‘zgartirish uchun yirik harbiy operatsiyalar davri yakunlangani haqida gap ketmoqda. <...> Bu dunyoqarashdan va qo‘shinlarning keng miqyosda joylashtirishdan voz kechish bizni uyda kuchliroq, samaraliroq va xavfsizroq qiladi".
Bayden Afg‘onistondagi muvaffaqiyatsizlikning sababini "biz terrorchilarga qarshi kurashish va hujumlarni to‘xtatish uchun aksilterror missiyasini o‘tkazdik. Ammo bu xalqni yaratishga, demokratik, birlashgan va yagona Afg‘onistonni yaratish borasidagi urinishlarga aylandi, bu mamlakat tarixining ko‘p asrlarida hech qachon bo‘lmagan", deb izohladi.
Oddiy qilib aytganda, biz hal qilib bo‘lmaydigan vazifaga kirishdik, biz yovvoyi xalqni, tog‘ bolalarini madaniyatli qilmoqchi bo‘ldik, hech narsa amalga oshmadi - shuning uchun biz bu bilan shug‘ullanmaymiz. Biz baribir boshqalarga qaraganda yaxshiroq, ilg‘or, saralangan va kuchliroqmiz, lekin endi biz xorijiy hukumatlarni ag‘darish uchun qo‘shin yubormaymiz.
Nahotki, Amerika haqiqatan ham chet eldagi harbiy aralashuvlardan voz kechadimi - va dunyo hech bo‘lmaganda bu masalada biroz dam oladimi?
Bu savolga javob berish uchun, avvalo, biz qanday Amerika haqida gapirayotganimiz to‘g‘risida kelishib olishimiz kerak - Amerika Qo‘shma Shtatlari davlati yoki G‘arb dunyosining Atlantika globallashuv loyihasini ilgari surayotgan lideri haqida?
Milliy davlat haqida - yoki "universal liberal tamoyillar" ga asoslangan, unga qulay bo‘lgan jahon tartibini qurayotgan, millatlararo kuch haqida? Hozirda AQSh milliy davlati bormi o‘zi? Trampning ag‘darilishi buning aksini isbotlaydi - aks holda, Amerika xalqining milliy manfaatlari va huquqlari bunchalik qo‘pol va ochiqchasiga buzilmasdi. AQSh uzoq vaqtdan buyon o‘z globalist elitasi tomonidan garovga olingan, u chekinishni ham, global maqsadlardan voz kechishni ham xohlamaydi. Xo‘sh, Bayden shunchaki ayyorlik qilmoqdami?
Yo‘q, u fikrini aytdi: AQShga hozir global intervensiyalar kerak emas. Ya’ni, ular dunyoning ko‘plab davlatlarni mag‘lubiyatga uchratishi va egallab olishi mumkin – lekin bundan qanday naf? Axir, Amerika shunchaki dunyoni nazorat qilmoqchi emas edi, balki o‘sha liberal qadriyatlarga asoslangan "to‘g‘ri" dunyo tartibini yaratmoqchi edi. Ya’ni, butun dunyoda mafkuraviy nazorat qilish, albatta, harbiy nazorat (okkupatsiya emas, balki har qanday dushman va har qanday koalitsiyadan ustun bo‘lgan kuch) va moliyaviy -iqtisodiy.
U yuqori darajadagi odatiy geosiyosiy kurashda g‘alaba qozonishni xohlardi, lekin oxir -oqibat u hatto "oddiy" geosiyosat darajasida mag‘lub bo‘la boshladi. Nima uchun globalistik AQShga Iroq va Afg‘onistonni okkupatsiyasi kerak edi? Terrorchilik, neft yoki geroinni nazorat qilish uchunmi? Yo‘q, Katta Yaqin Sharqni qayta formatlash, islom olamida g‘arbga qarshi jarayonlarni tiyib turish va oxir-oqibat Yevrosiyoni nazorat qilish. Harbiy intervensiyalar natijasida nima bo‘ldi? Buning aksi, islom olamida Amerikaga nisbatan nafratning kuchayishi, AQShning mijozlari va ittifoqchilarining ishonchidan umidsizlik (Afg‘onistonni tark etgandan keyin emas, balki deyarli o‘n yil oldin boshlangan). Ammo Amerika nafaqat jahon darajasidagi mavqeyini yomonlashtirdi, balki zaiflashdi va o‘zini ichida bo‘lib yubordi. Bunday sharoitda, jahon gegemonligiga da’vo qilish uchun vaqti emas - qishki uylarga chekinish va o‘zini davolash kerak.
Aslida, Tramp aynan shunday qilishni taklif qilgan - faqat uning AQShning global missiyasi, globallashuv va atlantizmga aloqadorligi bo‘lmagan. U haqiqatan ham AQShni tiklamoqchi va kuchaytirmoqchi edi, lekin bobil minorasi qurilishiga, ya’ni global liberal dunyo tartibiga yangi kuch bilan qaytish uchun emas. Yo‘q, Tramp dunyoni kuchning turli markazlari, kuchlar sivilizatsiyalari o‘rtasidagi kurash deb biladi, lekin uni yo‘q qilgan "Vashington botqog‘i" dunyoga Amerika hukmronligi uchun mo‘ljallangan hudud sifatida qaraydi.
Bunday masihiy qarash, "Xudo tanlagan" tuyg‘usi dastlab Amerika elitasiga xos bo‘lgan (ingliz protestant-kvakerlaridan tashkil topgan), lekin faqat XX asrda shtatlar tegishli imkoniyatlarga ega bo‘ldilar va uni amalga oshirish jarayonida Atlantika dunyosining hukmronligi loyihasi Yevropani ortga surdi. Shu jumladan, uning okkupatsiyasi orqali.
Aytgancha, bosib olingan Yevropada, birinchi navbatda Germaniyada, AQSh rasmiy ravishda Afg‘onistondagi kabi - to‘g‘ri, demokratik davlat qurishgan. Ular Yaponiyada xuddi shunday qilishgan - va bu borada bir qancha muvaffaqiyatlarga erishishdi. Hech bo‘lmaganda, hozir ularga shunday tuyuladi, Tokio esa Vashington bilan harbiy ittifoq va Okinavadagi bazasi bilan chambarchas bog‘langan.
Ammo bu qiyos qilib bo‘lmaydigan narsalar - Germaniya va Afg‘onistonda qonun ustuvorligining qurilishimi? Birinchi holda, faqat mavjud bo‘lgan narsani qayta tiklashga yordam berish kerak edi, ikkinchisi holatda esa yot narsani majburlash kerak edi? Xo‘sh, bu qanday qarashga bog‘liq - aniqrog‘i, agar shariat va jamiyatning islomiy tuzilishini noqonuniy va noto‘g‘ri deb hisoblansa. Zero, Afg‘onistonning huquqiy tuzilishining o‘ziga xos modeli bor edi, lekin u “o‘zga sayyoraliklarni”, ya’ni amerikaliklarni umuman qiziqtirmadi.
Ularni nafaqat shariat qo‘rqitdi, hatto 2002-yilda Loya Jirga - barcha afg‘on qabilalari kengashi tomonidan qabul qilingan qirol Zohirshoh taxtiga qaytish qarorini (1973 yilda taxtdan ag‘darilgan) bekor qilishdi.
Chunki amerikaliklar demokratik saylovlarni xohlashgani uchunmi? Yo‘q, chunki ular afg‘on jamiyatida hech narsani tushunishmagan, ularning muammolariga ahamiyat berishmagan ham.
Nima endi Amerika bunday munosabatidan voz kechaptimi?
Yo‘q, albatta. U "boshqa mamlakatlarni qayta to‘g‘rilash bo‘yicha yirik harbiy operatsiyalardan" voz kechmoqda. Gap shundaki, "o‘rta harbiy harakatlar"ga ruxsat beriladi. Asosiy narsa o‘zgarmaydi: barcha begonalarga yirtqichlarga kabi munosabatda bo‘lish, asosiy maqsad - butun dunyoni o‘z rejasiga muvofiq qayta qurish orqali global hukmronlik. Xo‘sh, harbiy bo‘lmagan vositalar bilan qilinadimi? Siyosiy, mafkuraviy, moliyaviy, madaniy, psixologik (harbiy bosim bilan ham qo‘llab -quvvatlangan) dushmanga katta zarar yetkazishi - yoki umuman uni masofadan boshqarish mumkin.
Shunday qilib, Amerika hayrlashmoqda, lekin hech qayerga ketmayapti - hech bo‘lmaganda u yana milliy davlat, yoki ikkita davlat bo‘lgunga qadar.