Yevroosiyodagi geosiyosat: “Valday” klubida qanday fikrlar ilgari surildi?
16:30 06.03.2025 (yangilandi: 17:09 06.03.2025)
© Mejdunarodniy diskussionniy klub "Valday"
Obuna bo‘lish
Fodor Lukyanov: mintaqa taraqqiyoti faqat birgalikdagi sa’y-harakatlar bilan davom etishi mumkin.
TOShKENT, 6-mart — Sputnik. Markaziy Osiyo yuragi bo‘lgan Yevroosiyo yaqinlashib kelayotgan yangi dunyoda asosiy mintaqadir, chunki uni chetlab o‘tish mumkin emas. Bu haqda “Valday” xalqaro munozara klubining tadqiqot direktori Fodor Lukyanov Rossiya va Markaziy Osiyo: ko‘p qutbli dunyoda hamkorlik” mavzusidagi beshinchi Markaziy Osiyo konferensiyasida ma’lum qildi.
Fodor Lukyanovning so‘zlariga ko‘ra, tashqi o‘yinchilar Markaziy Osiyoda bo‘lishga intilishadi, chunki u dunyoning muhim qismi. U qayd etganidek, mintaqa taraqqiyoti faqat birgalikdagi sa’y-harakatlar bilan davom etishi mumkin.
Fodor Lukyanov direktor po nauchnoy rabote Fonda razvitiya i podderjki Mejdunarodnogo diskussionnogo kluba "Valday"
© Mejdunarodniy diskussionniy klub "Valday"
“Tashqi o‘yinchilar Markaziy Osiyoda bo‘lishga intilishadi, chunki u dunyoning muhim qismidir. Ammo ularning ishtiroki juda halokatli. Yuragida Markaziy Osiyo bo‘lgan Yevroosiyo yangi paydo bo‘layotgan dunyoning asosiy mintaqasi hisoblanadi, chunki uni chetlab o‘tib bo‘lmaydi”, — dedi Fodor Lukyanov.
Uning qayd etishicha, "Haqiqiy ko‘p qutblilik" "rivojlangan sotsializm"ga o‘xshaydi, lekin ko‘p qutblilik tushunchasi juda oz narsani tushuntiradi.
“Dunyo, bir tomondan, juda ziddiyatli va kelgusi yillarda u dinamik muhitga aylanadi. Bu uning parchalanib ketayotganini anglatmaydi, chunki barcha ziddiyatli vaziyatlar yoki mamlakatlar o‘zaro aloqada bo‘lgan epizodlar dunyoning butunligi va o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsatadi. Ammo bu o‘zaro bog‘liqlik biz liberal globallashuv deb ataydigan o‘nlab yillar davomida o‘rganib qolganimizdan farq qiladi. Endi qoidalar yoki butunlay yo‘q bo‘lib ketadi yoki o‘zgaradi. Aloqa saqlanib qoladi, nizolar yo‘qolmaydi”, — dedi Lukyanov.
Tojikiston Milliy fanlar akademiyasi Osiyo va Yevropa mamlakatlari muammolarini o‘rganish instituti direktori Rustam Haydarzodaning qayd etishicha, Yevroosiyoda yangi geosiyosiy ittifoqlarning shakllanishi yakunlanmoqda va yangi geoiqtisodiy loyihalar paydo bo‘lmoqda.
“Kavkaz va Markaziy Osiyo mintaqalari geostrategik tuzilmaning davom etayotgan o‘zgarishlarining markazida bo‘ldi. Ko‘p qutblilik o‘z mamlakatlari uchun yangi imkoniyatlar oynasini ochib berdi, bu orqali ular ma’lum geosiyosiy maqsadlarga erishish va bir qator muammolarni o‘z milliy manfaatlari kontekstida hal etish, shuningdek, tashqi siyosatining yo‘nalishlarini moslashtirish imkonini berdi”, — dedi Rustam Haydarzoda.
Uning aytishicha, Yevrosiyoda ko‘p qutblilik ham global o‘yinchilar - Rossiya, Xitoy va AQSh - va mintaqaviy o‘yinchilar - Turkiya, Eron, Hindiston, Pokiston, Saudiya Arabistoni va Yevropa Ittifoqining tashqi siyosatiga ta’sir qiladi. Bu davlatlar o‘z geosiyosatini Markaziy Osiyoga nisbatan qayta qurishga intilmoqda, bu esa, o‘z navbatida, asta-sekin Yevroosiyoning asosiy markaziga aylanib bormoqda.
“Ayni paytda, ko‘p qutblilik sharoitida Markaziy Osiyo davlatlari mintaqaviy birlikni sezilarli darajada mustahkamladi va tashqi dunyo bilan munosabatlarini ko‘p vektorlilik tamoyili asosida qurishda davom etmoqda. Markaziy Osiyo davlatlarining mintaqadagi global va mintaqaviy o‘yinchilar manfaatlari o‘rtasidagi mutanosiblikka asoslangan tashqi siyosat strategiyasi so‘nggi o‘ttiz yillikda o‘zining samarali ekanligini isbotladi. Bizning fikrimizcha, ushbu strategiya ko‘p qutblilikni hisobga olgan holda optimallashtiriladi va yaqin kelajakda davom ettiriladi”, — dedi u.
O‘zaro hurmat va bir-birining manfaatlarini hisobga olishga asoslangan muloqot ko‘p qutbli dunyo davrida tashqi siyosatni amalga oshirish va xalqaro munosabatlar subyektlarining har birining milliy manfaatlarini himoya qilishning asosiy vositasiga aylanadi, deya qo‘shimcha qildi Haydarzoda.
