https://oz.sputniknews.uz/20240311/rossiya-evropa-urush-42873973.html
Rossiya Yevropada katta urushning oldini olishga harakat qilmoqda
Rossiya Yevropada katta urushning oldini olishga harakat qilmoqda
Sputnik O‘zbekiston
Deyarli bir vaqtda geosiyosiy nuqtayi nazardan ikkita muhim voqea yuz berdi.
2024-03-11T22:00+0500
2024-03-11T22:00+0500
2024-03-11T22:00+0500
kolumnistlar
rossiya
fransiya
emmanuel makron
ukraina
yevropa
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e8/03/0b/42872353_0:0:3072:1728_1920x0_80_0_0_b50d4f54373700d910516914afd63ded.jpg
TOShKENT, 11 mar — Sputnik. Yevgeniy Balakin. Gutsul Rossiya prezidentidan Moldova rasmiylarining “qonunga zid harakatlari” dan himoya qilishni so‘radi va Makron o‘sha hukumatlarga harbiy va iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlashga va’da berdi. Moldova ikki qit’a davlati uchun "jang maydoni" sifatida tanlangani bejiz emas. Geosiyosiy jihatdan — bu chegara zonasi, ya’ni rus tilidan Yevropa sivilizatsiyasiga moslashuvchan o‘tish.Shuning uchun davlatning etnik tarkibi xilma-xil, siyosiy imtiyozlar bir-biriga ziddir.Gagauziya Moldova tarkibidagi avtonomiya bo‘lib, u imperiya davrida Rossiya yordami bilan paydo bo‘lgan va an’anaviy ravishda bizning mamlakatimizga qaratilgan. Shunday qilib, SSSR parchalanishi paytida avtonomiya Ittifoqni saqlab qolish uchun gapirdi va 2014-yilda plebissit bo‘lib o‘tdi, natijada saylovchilarning 98 foizi Bojxona ittifoqiga kirishni va "kechiktirilgan avtonomiya maqomini" qo‘llab-quvvatladi, bu Gagauziyaga Moldova Respublikasidan mustaqillikni yo‘qotsa, undan ajralib chiqish huquqini berdi.Kishinyov hukumati xalq irodasi natijalarini tan olmagani ajablanarli emas. "Ko‘p vektor" bilan o‘yin qilish - bu chegara davlatlarining odatiy xususiyati. Ammo 2020-yilda Mayya Sandu kelishi bilan tarozi teskari tomonga burila boshladi. Taniqli Sorosning ko‘magi bilan hokimiyat tepasiga kelgan Sandu butun davlatga “Yevropa tanlovi”ni yuklashga qaror qildi. Moldova misolida, shunchaki Ruminiya tomonidan uning fuqaroligi, Mayya Sanduning o‘zi ham aql bovar qilmaydigan tasodifga ega bo‘lganligi haqida gap ketmoqda.Bunday tasodiflarga ishonasizmi? Gagauziya aholisi qo‘rqqan "mustaqillikni yo‘qotish" hodisasi bo‘lmasa, bu nima? Geosiyosat qonunlari o‘zgarmasdir. Agar chegaradosh davlat qutblardan birining foydasiga “yakuniy tanlov” qilishga urinsa, u muqarrar ravishda siyosiy mustaqilligini yo‘qotadi.Ha, Moldovada Yevropaning bir qismi bo‘lishni xohlaydiganlar ko‘p.Ammo har qanday holatda ham buning oldini olishga tayyor bo‘lganlar ham bor. Pridnestrovye ham xuddi shunday qilayotgan bir paytda Gagauziya bashkani Moskvadan yordam so‘rashi tasodif emas — Moldova Respublikasi tarkibida yarim tan olingan avtonomiya.Va agar Gagauziya aholisi taxminan 130 ming kishi bo‘lsa (ularning aksariyati pravoslav turklar - gagauzlar bo‘lib, ular o‘zlarini mamlakatimiz bilan bog‘liq his qiladilar), unda 520 mingdan ortig‘i Pridnestrovyeda yashaydi, ulardan 220 mingi Rossiya fuqaroligiga ega.O‘ylab ko‘ring: Moldovaning 2,6 million fuqarosining chorak qismi Rossiya bilan yaqin aloqalarni yoqlaydi. Agar ular "Yevropa xalqlari oilasi"ga majburlab kiritilsa, mamlakatdan nima qoladi?Biz jangovar galllarning ruhiga ega bo‘lgan janob Makronni butunlay unutdik. Demokratiyaga muhabbat tufayli Kishinyov bilan ikki tomonlama mudofaa shartnomasini tuzishi dargumon. Uni nima undadi? Qasos geosiyosat tomonidan ko‘paytirildi.So‘nggi yillarda Rossiya "Fransuz Afrikasi" (o‘qing: koloniyalar) loyihasini hayot yoqasiga olib keldi.Burkina-Faso, Chad, Mali, Niger — fransuz harbiy va diplomatik mavjudligini og‘ir deb hisoblagan ba’zi davlatlardir: ularning o‘rnini Rossiyadan kelgan mutaxassislar egalladi, Afrikaning uran zaxiralaridan (Fransiya energetikasining asosini atom energetikasi tashkil etadi) mahrum Parij nihoyat buyuk davlatlar qatoridan joy olish imkoniyatini yo‘qotmoqda.Fransiyaning Qozog‘istonga doimiy qiziqishi shundan kelib chiqadi, u eng zarur uran ishlab chiqarishning 45 foizini tashkil qiladi. Makron, shuningdek, Armanistonga “harbiy yordam” ko‘rsatishga va’da berdi, bu Moldova bilan kelishuvni hisobga olgan holda uning harakatlarining geosiyosiy asosini aniq ochib beradi (garchi g‘azabdan ilhomlangan bo‘lsa ham).Bir paytlar “tinchlik o‘rnatuvchi” sifatida harakat qilgan Fransiyaning hozirgi rahbari sobiq Ukraina yerlariga qo‘shin kiritishda Yevropada (ritorik so‘roq niqobi ostida) eng shiddatli (telbaligi bilan hatto Polshani ham bosib olgan) bo‘ldi. Albatta, "agar front Odessa yoki Kiyev tomon harakatlansa" — lekin ko‘zlari borlar frontning aynan shu yo‘nalishda harakatlanayotganini ko‘rishadi. Odessa — Ukrainadagi mojaroning asosiy trofeyi. Unga egalik qilish Shimoliy Qora dengiz hududiga egalik qilishni anglatadi. Rossiya uchun bu flot xavfsizligi, jahon g‘alla ishlab chiqarishidagi sher ulushini nazorat qilish va sobiq Ukrainani dengizdan uzib qo‘yish kafolati (bu Kiyev rejimining muqarrar qulashiga olib keladi).Shuning uchun (to‘satdan) Gagauziya rahbari shunday yuqori darajada qabul qilinadi. Bunday tasodiflarga ishonasizmi? Bu Rossiyaning geosiyosiy manfaatlariga daxldor to‘satdan va shoshilinch qadamlarning mumkin bo‘lgan oqibatlariga ishora bo‘lmasa, unda nima?Mayya Sanduning qiziqishi aniq: saylovlarda 20 foizdan sal ko‘proq reyting bilan g‘alaba qozonish. Zelenskiy misolidan ilhomlanib, ularni butunlay bekor qilish mumkin. Uning Yevropa integratsiyasiga bo‘lgan qiziqishi bilan harbiy holatni joriy qilish uchun qulay bahona bo‘ladi.Makronning qiziqishi ko‘proq "yuqori": fransuz hukmdorlarining 18-asrdan beri davom etgan orzusini amalga oshirish, Shimoliy Qora dengiz mintaqasini nazorat qilish. Muammo shundaki, bu masalada uch asr davomida Fransiya Buyuk Britaniya manfaatlarini himoya qildi, ikkinchisiga taqlid qilib, dengiz kuchi rolini o‘ynashga harakat qildi.Shunday qilib, chet el koloniyalariga va bo‘g‘ozlar va portlarni boshqarishga intilish: ishtiyoq, tarix qayta-qayta ko‘rsatganidek, Fransiya uchun halokatli. Afsuski, hech kim janob Makronga o‘z mamlakatining haqiqiy manfaatlarini tushuntirib berolmaydi – Fransiyada geosiyosat maktabi rivojlanmagan.Rossiya rahbariyatining harakatlari geosiyosatning asosiy qonunlaridan birini yaxshi bilishini ko‘rsatadi: Qit’adagi yirik urushdan faqat dengiz kuchlari foyda ko‘radi. Makron kabi siyosatchilar butun Yevropada Ukraina mojarosining alangasini yoqib yuborishga intilmoqda. AQSh va Buyuk Britaniya uning issiqligidan qo‘llarini isitmoqda. Rossiya katta urushning oldini olishga harakat qilmoqda. Aks holda, bizga faqat g‘alaba qozonish qolmoqda.
https://oz.sputniknews.uz/20240308/rossiyadan-qaytgan-evgeniya-gutsul-kishinevda-shov-shuv-bilan-kutib-olindi-42848292.html
ukraina
yevropa
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2024
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Yangiliklar
uz_UZ
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
rossiya yevropa katta urush
rossiya yevropa katta urush
Rossiya Yevropada katta urushning oldini olishga harakat qilmoqda
Deyarli bir vaqtda geosiyosiy nuqtayi nazardan ikkita muhim voqea yuz berdi: 6-mart kuni Vladimir Putin va Yevgeniya Gutsul (Gagauziya rahbari) uchrashuvi, 7-mart kuni Fransiya rahbari Emmanuel Makron va Moldova prezidenti Mayya Sandu o‘rtasida matbuot anjumani bo‘lib o‘tdi.
TOShKENT, 11 mar — Sputnik. Yevgeniy Balakin. Gutsul Rossiya prezidentidan Moldova rasmiylarining “qonunga zid harakatlari” dan himoya qilishni so‘radi va Makron o‘sha hukumatlarga harbiy va iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlashga va’da berdi. Moldova ikki qit’a davlati uchun "jang maydoni" sifatida tanlangani bejiz emas. Geosiyosiy jihatdan — bu chegara zonasi, ya’ni rus tilidan Yevropa sivilizatsiyasiga moslashuvchan o‘tish.
Shuning uchun davlatning etnik tarkibi xilma-xil, siyosiy imtiyozlar bir-biriga ziddir.
Gagauziya Moldova tarkibidagi avtonomiya bo‘lib, u imperiya davrida Rossiya yordami bilan paydo bo‘lgan va an’anaviy ravishda bizning mamlakatimizga qaratilgan. Shunday qilib, SSSR parchalanishi paytida avtonomiya Ittifoqni saqlab qolish uchun gapirdi va 2014-yilda plebissit bo‘lib o‘tdi, natijada saylovchilarning 98 foizi Bojxona ittifoqiga kirishni va "kechiktirilgan avtonomiya maqomini" qo‘llab-quvvatladi, bu Gagauziyaga Moldova Respublikasidan mustaqillikni yo‘qotsa, undan ajralib chiqish huquqini berdi.
Kishinyov hukumati xalq irodasi natijalarini tan olmagani ajablanarli emas. "Ko‘p vektor" bilan o‘yin qilish - bu chegara davlatlarining odatiy xususiyati. Ammo 2020-yilda Mayya Sandu kelishi bilan tarozi teskari tomonga burila boshladi. Taniqli Sorosning ko‘magi bilan hokimiyat tepasiga kelgan Sandu butun davlatga “Yevropa tanlovi”ni yuklashga qaror qildi. Moldova misolida, shunchaki Ruminiya tomonidan uning fuqaroligi, Mayya Sanduning o‘zi ham aql bovar qilmaydigan tasodifga ega bo‘lganligi haqida gap ketmoqda.
Bunday tasodiflarga ishonasizmi? Gagauziya aholisi qo‘rqqan "mustaqillikni yo‘qotish" hodisasi bo‘lmasa, bu nima? Geosiyosat qonunlari o‘zgarmasdir. Agar chegaradosh davlat qutblardan birining foydasiga “yakuniy tanlov” qilishga urinsa, u muqarrar ravishda siyosiy mustaqilligini yo‘qotadi.
Ha, Moldovada Yevropaning bir qismi bo‘lishni xohlaydiganlar ko‘p.Ammo har qanday holatda ham buning oldini olishga tayyor bo‘lganlar ham bor. Pridnestrovye ham xuddi shunday qilayotgan bir paytda Gagauziya bashkani Moskvadan yordam so‘rashi tasodif emas — Moldova Respublikasi tarkibida yarim tan olingan avtonomiya.
Va agar Gagauziya aholisi taxminan 130 ming kishi bo‘lsa (ularning aksariyati pravoslav turklar - gagauzlar bo‘lib, ular o‘zlarini mamlakatimiz bilan bog‘liq his qiladilar), unda 520 mingdan ortig‘i Pridnestrovyeda yashaydi, ulardan 220 mingi Rossiya fuqaroligiga ega.
O‘ylab ko‘ring: Moldovaning 2,6 million fuqarosining chorak qismi Rossiya bilan yaqin aloqalarni yoqlaydi. Agar ular "Yevropa xalqlari oilasi"ga majburlab kiritilsa, mamlakatdan nima qoladi?
Biz jangovar galllarning ruhiga ega bo‘lgan janob Makronni butunlay unutdik. Demokratiyaga muhabbat tufayli Kishinyov bilan ikki tomonlama mudofaa shartnomasini tuzishi dargumon. Uni nima undadi? Qasos geosiyosat tomonidan ko‘paytirildi.
So‘nggi yillarda Rossiya "Fransuz Afrikasi" (o‘qing: koloniyalar) loyihasini hayot yoqasiga olib keldi.
Burkina-Faso, Chad, Mali, Niger — fransuz harbiy va diplomatik mavjudligini og‘ir deb hisoblagan ba’zi davlatlardir: ularning o‘rnini Rossiyadan kelgan mutaxassislar egalladi, Afrikaning uran zaxiralaridan (Fransiya energetikasining asosini atom energetikasi tashkil etadi) mahrum Parij nihoyat buyuk davlatlar qatoridan joy olish imkoniyatini yo‘qotmoqda.
Fransiyaning Qozog‘istonga doimiy qiziqishi shundan kelib chiqadi, u eng zarur uran ishlab chiqarishning 45 foizini tashkil qiladi. Makron, shuningdek, Armanistonga “harbiy yordam” ko‘rsatishga va’da berdi, bu Moldova bilan kelishuvni hisobga olgan holda uning harakatlarining geosiyosiy asosini aniq ochib beradi (garchi g‘azabdan ilhomlangan bo‘lsa ham).
Bir paytlar “tinchlik o‘rnatuvchi” sifatida harakat qilgan Fransiyaning hozirgi rahbari sobiq Ukraina yerlariga qo‘shin kiritishda Yevropada (ritorik so‘roq niqobi ostida) eng shiddatli (telbaligi bilan hatto Polshani ham bosib olgan) bo‘ldi. Albatta, "agar front Odessa yoki Kiyev tomon harakatlansa" — lekin ko‘zlari borlar frontning aynan shu yo‘nalishda harakatlanayotganini ko‘rishadi. Odessa — Ukrainadagi mojaroning asosiy trofeyi. Unga egalik qilish Shimoliy Qora dengiz hududiga egalik qilishni anglatadi. Rossiya uchun bu flot xavfsizligi, jahon g‘alla ishlab chiqarishidagi sher ulushini nazorat qilish va sobiq Ukrainani dengizdan uzib qo‘yish kafolati (bu Kiyev rejimining muqarrar qulashiga olib keladi).
Shuning uchun (to‘satdan) Gagauziya rahbari shunday yuqori darajada qabul qilinadi. Bunday tasodiflarga ishonasizmi? Bu Rossiyaning geosiyosiy manfaatlariga daxldor to‘satdan va shoshilinch qadamlarning mumkin bo‘lgan oqibatlariga ishora bo‘lmasa, unda nima?
Mayya Sanduning qiziqishi aniq: saylovlarda 20 foizdan sal ko‘proq reyting bilan g‘alaba qozonish. Zelenskiy misolidan ilhomlanib, ularni butunlay bekor qilish mumkin. Uning Yevropa integratsiyasiga bo‘lgan qiziqishi bilan harbiy holatni joriy qilish uchun qulay bahona bo‘ladi.
Makronning qiziqishi ko‘proq "yuqori": fransuz hukmdorlarining 18-asrdan beri davom etgan orzusini amalga oshirish, Shimoliy Qora dengiz mintaqasini nazorat qilish. Muammo shundaki, bu masalada uch asr davomida Fransiya Buyuk Britaniya manfaatlarini himoya qildi, ikkinchisiga taqlid qilib, dengiz kuchi rolini o‘ynashga harakat qildi.
Shunday qilib, chet el koloniyalariga va bo‘g‘ozlar va portlarni boshqarishga intilish: ishtiyoq, tarix qayta-qayta ko‘rsatganidek, Fransiya uchun halokatli. Afsuski, hech kim janob Makronga o‘z mamlakatining haqiqiy manfaatlarini tushuntirib berolmaydi – Fransiyada geosiyosat maktabi rivojlanmagan.
Rossiya rahbariyatining harakatlari geosiyosatning asosiy qonunlaridan birini yaxshi bilishini ko‘rsatadi: Qit’adagi yirik urushdan faqat dengiz kuchlari foyda ko‘radi. Makron kabi siyosatchilar butun Yevropada Ukraina mojarosining alangasini yoqib yuborishga intilmoqda. AQSh va Buyuk Britaniya uning issiqligidan qo‘llarini isitmoqda. Rossiya katta urushning oldini olishga harakat qilmoqda. Aks holda, bizga faqat g‘alaba qozonish qolmoqda.
