TOShKENT, 13-fev - Sputnik, Aleksandr Lesnix. Argentina vitse-prezidenti Kristina Kirshnerning aytishicha, Xalqaro valyuta jamg‘armasi mamlakat iqtisodiy tanazzuldan chiqmaguncha ilgari berilgan kreditlar bo‘yicha "yarim sent ham" olmaydi. Buenos-Ayresning misolini boshqa XVF mijozlari, shu jumladan Ukraina ham olishi mumkin.
Qarz botqog‘i
O‘tgan yilning oxirida tashkil topgan Argentinaning yangi hukumati qiyin tanlovga duch keldi: og‘ir tashqi qarzlarni to‘lashni inqiroz iqtisodiyotidan mablag‘ni olib chiqish orqali davom ettirish yoki xorijiy kreditorlar oldidagi majburiyatlarni buzgan holda ularni mamlakat rivojiga yo‘naltirish.
Tashqi qarzlar bo‘yicha hisob-kitoblar yaxshi kunlargacha qoldirilishi kerakligi to‘g‘risida birinchi bo‘lib yangi saylangan prezident Alberto Fernandes oydinlashtirdi. Noyabr oyi oxirida u qolgan 12 milliard dollarni XVJdan olishni rad etishga va’da berdi, chunki "mastlik sharob bilan davolanmaydi". Bu vaqtga kelib, mamlakat ilgari tasdiqlangan 56 milliardlik moliyaviy yordamning 44 milliardini olgan.
“Men qarzlar bilan bog‘liq juda katta muammoni hal qilishim kerak, nahotki men yana ham ko‘proq so‘raymanmi? Men boshqa so‘ramaslikni va to‘lashga ijozat berishlarini xohlayman”, - dedi Alberto Fernandes Con Vos radiostansiyasi efirida. Bir hafta o‘tgach, Markaziy bank rahbari Gido Sandleris "moliya sektoridagi vaziyatni barqarorlashtira olmaslik" sababli iste’foga chiqdi.
Bir oy o‘tgach, hukumat g‘aznachilik veksellari to‘lovlarini sakkiz yarim oyga kechiktirdi. Bunda gap taxminan to‘qqiz milliard dollar haqida edi, uning bir qismi 20-dekabr kuni o‘tkazilishi kerak edi. S&P Global Ratings agentligi darhol Argentinaning suveren reytingini “tanlangan defolt” (SD) darajasiga tushirdi.
Endi mamlakatning yuqori rahbariyati tashqi qarzlarini restrukturizatsiyasini talab qilmoqda. Bu 100 milliard dollarni tashkil etadi va deyarli yarmi XVFning kreditlari. Ehtimol, aynan restrukturizatsiya to‘g‘risida Argentina Moliya vazirligi rahbari Martin Guzman va fondning boshqaruvchi direktori Kristalina Georgiyeva fevral oyining boshlarida Vatikanda bo‘lib o‘tgan konferensiyadan oldin bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda muhokama qilishgan.
Ko‘pchilik ekspertlar kreditorlar talablarni yumshatishga rozi bo‘lishlariga ishonishadi. Aks holda, Buenos-Ayres defoltni e’lon kiladi, bu esa iqtisodiyotni yanada beqarorlashtiradi, inflyatsiyani haddan tashqari ko‘tarib yuboradi (yil davomida - 50%dan oshiqroq). Va bu butun mintaqaga, shu jumladan investitsiya loyihalariga jiddiy ta’sir qiladi. Xususan, Amerika kompaniyalarining Argentinaning Neuken provinsiyasida "Vaka-Muerta" slanes konini rivojlantirish rejalari xavf ostida qoladi.
Bunday ssenariy XVF uchun nomaqbul, buni ochiqchasiga ushbu tashkilotning boshqaruvchi direktori Kristalina Georgiyeva aytdi. "Argentina iqtisodiyotni barqarorlashtiradigan, qarzni qayta tuzishga olib keladigan va eng zaif odamlarning intilishlariga javob beradigan siyosatni qabul qilishi kerak bo‘lgan juda muhim bir vaqt keldi", - deb tushuntirdi u Reuters agentligiga. Germaniya kansleri Angela Merkel ham yaqinda Alberto Fernandes bilan uchrashuvda Argentinani qo‘llab-quvvatladi.
"Biz ko‘plab masalalar bo‘yicha qarashlarimiz bilan almashdik, shu jumladan Xalqaro valyuta jamg‘armasi bilan Argentina xalqiga zarar yetkazmasdan qarzni to‘lashga imkon beradigan kelishuvga erishish zarurligi to‘g‘risida fikr almashdik. Men undan samimiylik va qo‘llab-quvvatlagani uchun juda minnatdorman", - deb yozdi Fernandes o‘z tvitterida.
Imkoniyatlar bor
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, mamlakatning yangi rahbariyati birinchi navbatda inflyatsiyani jilovlaydigan va aholi daromadlarini oshiradigan pul-kredit siyosatini ishlab chiqishi kerak.
Kichik biznesni rag‘batlantirish kerak va buning uchun arzon kreditlar kerak bo‘ladi. Mavjud asosiy stavkasi 50% (yozda u 70% dan yuqori bo‘lgan) bo‘lganida, arzon moliyalashtirish haqida gap bo‘lishi mumkin emas.
Yuqori asosiy stavka yana bir muammoga olib keladi - g‘aznachilik obligatsiyalarining ortiqcha daromadliligi. Chayqovchilar mavjud bo‘lgan barcha obligatsiyalarni sotib olib, bozorga kirishmoqda. Natijada milliy valyuta jahon bozorida yuzaga kelgan vaziyatga juda bog‘liq bo‘lib, chayqovchilarni mablag‘larini yanada ishonchli aktivlarga o‘tkazishga majbur qiladigan har qanday salbiy holatlar devalvatsiyaga olib keladi. Aynan shu holat Argentinaning pesosi bilan sodir bo‘ldi, u avvalgi davlat rahbari Mauritsio Makrining prezidentligi davrida bir dollar uchun 9,8 pesodan 57,2 pesogacha (hozir 61) tushib ketgan.
Ishsizlikka qarshi kurashish va tez qashshoqlashgan aholini qo‘llab-quvvatlash uchun yangi hukumat allaqachon bir qator keskin choralarni ko‘rmoqda. Xususan, ular ishchilarni ishdan bo‘shatishni murakkablashtiradigan qaror chiqardilar - agar biron-bir sabab bo‘lmasa, sobiq ish beruvchi kompensatsiyani ikki baravar oshirish kerak. Bundan tashqari, fevral oyi boshida katta yuk mashinalari haydovchilari kasaba uyushmasi 200 ming haydovchi ish haqqini 26,5% oshirishga erishdi.
Shuningdek, kongress "dollar uchun soliq" to‘g‘risidagi qonunni ko‘rib chiqmoqda. Kelgusi besh yilda Argentina valyuta operatsiyalarining bir qismi uchun 30 foizlik badal orqali budjetga qo‘shimcha mablag‘larni jalb qilishni rejalashtirmoqda - bu turistik turlarga, xorijiy internet-do‘konlarda tovarlarni to‘lashga va shu kabilarga taalluqlidir. Ushbu mablag‘lar nafaqalarni ko‘paytirish va infratuzilmani rivojlantirish uchun sarflanadi.
Umuman olganda, XVJ kreditlarini qaytarishdan bosh tortgan birinchi mamlakat - Gretsiya. 2015-yilda Afina xazinada pul yo‘qligini va bir yarim milliard qarzni to‘lash uchun hech qanday mablag‘ yo‘qligini e’lon qildi. Yevropa Ittifoqi keyinchalik greklarga fond bilan hisob-kitob qilish uchun favqulodda kredit berishga majbur bo‘ldi.
Endi tahlilchilar Ukrainani Argentina ssenariysini takrorlash uchun eng munosib nomzod deb hisoblashadi. Milliy bank ma’lumotlariga ko‘ra, Kiyevning XVF qarzi o‘n milliard dollardan oshadi, valyuta zaxiralari esa 25 milliardga baholanmoqda.
2019 yilda Ukraina davlat budjeti daromadlarining 40% dan ortig‘ini qarzlarni to‘lash va foizlarni to‘lashga sarfladi. Xalqaro valyuta jamg‘armasi bilan hamkorlikni to‘xtatish va defolt zaruriyati vaqti-vaqti bilan Ukraina elitasining ko‘plab vakillari – Rada deputatlaridan to oligarx Igor Kolomoyskiygacha aytib kelmoqda.
Manba: RIA Novosti.
