Rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, Isroil Bosh vaziri Benyamin Netanyaxuning Moskvaga qisqa ish safari maqsadi Rossiya prezidenti bilan asr bitimi deb atalmish kelishuvni muhokama qilish bo‘lgan. Biroq, ikki rahbar o‘rtasidagi suhbat tafsilotlari oshkor qilinmadi va Kreml ta’kidlashicha, AQShning Falastin-Isroil kelishuvi rejasini tahlil qilish hanuz davom etmoqda.
To‘g‘ri, aksariyat ekspertlar va kuzatuvchilar ta’kidlashicha, aslida Isroil rahbarining safardan asosiy maqsadi Naama Issaxarni shaxsan o‘zi vataniga qaytarishi bo‘lgan, chunki bu unga jiddiy ichki siyosiy bonuslar olib kelishini kafolatlaydi, bu ayniqsa 2-mart saylovlari zamirida muhimdim.
Bir necha oy davomida ikki mamlakat o‘rtasidagi munosabatlarni sovuqlashtirgan Issaxar ishi bo‘yicha Rossiya-Isroil nizolarining muvaffaqiyatli hal etilishidan faqat xursand bo‘lish mumkin. Shunga qaramay, vaziyatning o‘zi, bu mavzu Amerika-Isroil-Falastin muammosini yakuniy hal etish tashabbusidan ko‘ra ustuvorroq ko‘rinishga ega bo‘lganda, yuz berayotgan voqealarning mohiyati va ushbu "asr bitimi" kelajagi haqida ko‘p narsa aytadi.
Eslatib o‘tamiz, seshanba kuni Oq uyning veb-saytida siyosiy va iqtisodiy qismlarni o‘z ichiga olgan tegishli 180 sahifalik hujjat e’lon qilindi. Shunda Donald Tramp tayyorlangan takliflar taqdimoti ham o‘tkazildi.
AQSh tashabbusiga keyingi reaksiya, kamdan-kam hollar bundan mustasno, juda shubhali edi. Amerika prezidentining yaqqol noto‘g‘ri g‘oyalarini tushunish uchun Yaqin Sharq bo‘yicha mutaxassis bo‘lish va Falastin muammosining mohiyatini tushunish shart emas.
Donald Tramp Vashingtonda Benyamin Netanyaxu ishtirokida "asr bitimi" ni taqdimoti marosimida Falastin vakillarini bo‘lmaganini eslash kifoya.
Bundan tashqari, Amerika Qo‘shma Shtatlari Prezidenti tvitterda (jumladan, ivrit tilida) Isroilni qattiq qo‘llab-quvvatlayotganini bildirdi.
Ilgari surilgan takliflarga kelsak, ularning ko‘ra, yangi tashkil etilgan Falastin davlati Iyerusalim haqidagi da’volaridan butunlay voz kechishi, shuningdek, qurolsizlantirilishi,o‘z chegaralarini, hududiy suvlari va havo maydonini nazorat qila olmasligi kerak. Bundan tashqari, amerikaliklar falastinliklar uchun muhim bo‘lgan qochqinlar masalasini inkor qildilar.
Ya’ni, hujjat bilan hattoki yuzaki tanishishda, bu Falastin tomoni uchun mutlaqo nomaqbul ekanligi ayon bo‘ladi. Va undagi chidab bo‘lmas va kamsitadigan narsalarning soni va ko‘lami mualliflar buni ataylab qilishgan degan shubxaga olib keladi.
Umidlar tasdiqlandi. Falastin Prezidenti Mahmud Abbos takliflarni qat’iyan rad etib, ularni ishlamaydigan fitna deb atadi va BMT Xavfsizlik Kengashiga rezolyutsiyani kiritmoqchi. Turkiya bu hujjatni "o‘lik tug‘ilgan", Eron esa "mintaqa va dunyo uchun dahshat" deb atadi.
Rossiya sharhlar o‘zini bosiqligi bilan farqlanadi. Uning vakillari hozirgacha ushbu rejadagi nomutanosibliklarni sinchkovlik bilan qayd etishmoqda: xususan, BMTdagi doimiy vakil Vasiliy Nebenzya Golan tepaliklari amerikaliklar tomonidan nashr etilgan xaritalarda Isroil hududiga berilganligini ta’kidladi, BMT esa Isroilni Golan ustidan suverenitetini tan olmaydi.
Moskvaning bunday reaksiyasi mantiqan to‘g‘ri, chunki aynan Rossiyani, strategik deb atay olishimiz mumkin bo‘lgan sodir bo‘layotgan holatda foyda oluvchi deb atash mumkin.
"Asr bitimi"ning amalga oshirib bo‘lmaydiganligi vaziyatni kuzatayotgan barcha mamlakatlar va kuchlarga, shu jumladan nazariy jihatdan Vashington g‘oyalariga (Isroilga) o‘xshaganlar uchun ayon bo‘lganligi sababli, Tramp asosan bularning barchasini aynan nima uchun boshlagani borasida savol tug‘ilishi tabiiydir.
Eng mashhur versiya shundayki, Amerika prezidenti shu yo‘l bilan uning oldida turgan tezkor vazifalarni hal qilmoqda. Foreign Policy jurnaliga ko‘ra, Oq uy egasi taklif qilingan rejani "o‘z saylovoldi kampaniyasining elementi, shuningdek, Isroil Bosh vazirining saylovoldi kampaniyasining elementi" ga aylantirdi. Va The Nyu-York Times ikkala rahbarning qo‘shimcha muammolarini esga soldi: Trampga qarshi impichment jarayoni va Netanyaxuga qarshi poraxo‘rlik va firibgarlik ayblovlari.
Shunday qilib, Oq uy zudlik bilan hal qilinadigan muammolarni hal qilish uchun strategik manba - AQShning mamlakat vazni va uning Yaqin Sharq mintaqasidagi eng ta’sirli kuch maqomi bilan tovon to‘lamoqda. Amerikaliklar qasddan amalga oshirib bo‘lmaydigan (va bu ma’noda ahmoqona) va olbatta barbod bo‘ladigan takliflarni ilgari surdilar - va bu Vashingtonning strategik muhim yo‘nalishdagi navbatdagi mag‘lubiyati. Bundan tashqari, hozirgi vaziyatda, Oq uy bu to‘qnashuv davomida mustaqil vositachi va hakamlik rolidan ochiqchasiga voz kechdi, garchi bu ko‘p o‘n yilliklar davomida asosan bezak bo‘lsa ham, chunki umuman AQShning Isroil tomon pozitsiyasi hech qachon sir bo‘lmagan. Shunga qaramay, mintaqada ishlash uchun o‘ziga hos manba bo‘lishi uchun rasmiy odob qoidalariga rioya qilingan.
Natijada, "asr bitimi" atrofidagi barcha voqealar manfaatdor tomonlar tomonidan AQShning geosiyosiy zaiflashuvining keyingi bosqichi, uning oldingi davrda o‘ziga olgan vazifalarni bajara olmasligi sifatida ko‘rib chiqiladi.
Xullas, yog‘li joy egasiz qolmaydi. Buning ustiga, bir kuch o‘zini ma’suliyatliligini, jiddiy mashaqqatli ishlarga tayyorligini va hatto Yaqin Sharq kabi o‘ziga xos mintaqadagi eng qiyin sheriklar bilan ham muzokara olib borish qobiliyatini isbotlab, o‘zini allaqachon namoyon qildi.
Yuz berayotgan barcha narsa dunyo ko‘z o‘ngida Moska muqaddam AQShning yelkasida bo‘lgan geosiyosiy funksiyalarni bajarishga qodir yagona ekanligini tasdiqlaydi.
Albatta, Donald Tramp uchun bu Kremlga ishlayotganligida yangi ayblovlarning muqarrarligini anglatadi. Ammo bu endi Rossiyaning muammosi emas.
