Igor Nikolaychuk
Shavkat Mirziyoyev qonuniy asosda prezidentlikka saylanib 365 kundan buyon O‘zbekistonga rahbarlik qilib kelmoqda. Bu birpasda bir yil o‘tdi degani. Yoki atigi bir yil bo‘ldi degani. Lekin har qanday holatda ham ko‘psonli jurnalistlarda yakunlar haqida xulosa qilish uchun sabab bor.
U qildi-bu qildi, unga imzo chekdi, uni ishdan oldin, buni tayinladi degan so‘zlardan qochamiz. Gapni yil davomida O‘zbekiston Respublikasi yetakchisining faoliyati rus tilidagi axborot maydonida qanchalik faol yoritilgani haqidagi ma’lumotdan boshlaymiz.
Buni aniqlash juda oson. Google va Yandeks (ishonchli bo‘lishi uchun ikkita tizimdan foydalanamiz) qidiruv tizimlarida MDH rahbarlari ism-shariflarini izlashlar takrori haqidagi so‘rovni kiritamiz, so‘ngra eng ko‘p tilga olinganlar ro‘yxatini tuzamiz.
Natija quyidagicha: Shavkat Miromonovich ushbu ro‘yxatda ishonchli tarzda uchinchi o‘rinda mustahkam joylashgan.
Lekin o‘quvchilarimiz balki aniqroq misollarni kutishayotgandir. Ikki tomonlama munosabatlardan boshlaymiz. Ayrim obro‘li siyosatchilar mamlakat siyosatida "shimolga burilish" yuz berganini ta’kidlashmoqda. Rossiya bilan munosabatlar yil davomida yaxshilangani, aniqrog‘i, MDHda "o‘rtacha harorat" darajasiga yetganligini hech kim inkor qilmaydi. Ammo "burilish"ning o‘zini kattalashtiruvchi oyna orqaligina ko‘rish mumkin. Ha, deyarli yigirma yillik tanaffusdan so‘ng Rossiya bilan harbiy-texnik hamkorlik faollashdi. Lekin texnikani burilishlarsiz ham baribir yangilash kerakku! Rossiya po‘latidan aksizlar olib tashlandi, endi u Xitoynikidan ko‘ra arzonroq bo‘ldi. Bu esa biznes.
Albatta, bu xitoyliklarni "sindirish" uchun qilinmadi. Rossiya viloyatlari bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri hamkorlikni tashkil etish choralari amalga oshirildi. Endilikda, masalan, dehqonlar uchun ayrim mavjud burokratik to‘siqlar olib tashlandi. O‘zbek mirishkori endi bemalol, har qanday transport orqali o‘z mahsulotini Rossiya bozoriga olib borishi mumkin. Hamma harakatga kelib qoldi. Mahalliy tadbirkorlar Rossiyada meva-sabzavot sotish uchun qishloq xo‘jalik yerlarini olishmoqda. Lekin Rossiya ulkan bozor. Biz shimolliklarmiz. Mevalarni, ayniqsa, o‘zbek mevalarini judayam sevamiz. To‘g‘ri, ularni har doim ham o‘zbeklar sotmaydi. Lekin buyam biznes. Migrantlarning kayfiyati yaxshilanayotganligi esa bugungi o‘zgarishlar yaxshi tomonga bo‘layotganini ifodalaydigan ko‘rsatkichlardan biridir. Ish beruvchilar ularni qadrlay boshlashdi. Bu yerda oliy siyosiy iroda, Kremldan buyruq bo‘lganligi ehtimoldan yiroq. Bu tabiiy jarayon. Darvoqe, Rossiyadagi ayrim kuchlar "barcha terrorchilar o‘zbekistonlik" degan mavzuni qanchalik aylantirishga urinishmasin, ularning bu harakatlari puchga chiqdi. Biz o‘zbeklardan xavotirga tushmaymiz.
"Shimolga burilish"ning mavjud emasligi qandaydir hal qilib bo‘lmaydigan muammolar borligini bildirmaydi. Ikki tomonlama munosabatlarimiz hozirda biz o‘zimiz istagan darajada va bu har ikki tomonni qoniqtiradi. Bu yerda Mirziyoyev rahbarligida erishilgan eng muhim narsa bu mazkur munosabatlarning ovozini sozlash siyosiy og‘riqlarsiz bo‘lishi: istasak ovozini ko‘taramiz, istasak ovozini pasaytiramiz. Bularning bari kimlarningdir qaynoq xohishlari bilan emas, balki pragmatik tarzda belgilanadi.
Oldinga siljish nimalarda ko‘zga tashlanadi? Albatta, ichki ishlarda.
O‘zbekistonliklarning hayoti o‘zgarayotgani haqida yuzlab bo‘lmasa ham o‘nlab dalil-isbotlar keltirish mumkin. Mirziyoyev hukumat tepasiga islohotlar o‘tkazish shiori bilan keldi va yeng shimarib bu ishga kirishdi. Amaldorlar, ziyolilar, tadbirkoru oddiy aholi bunday islohotlarni kutganmidi, ochig‘i bilmayman. Hech qanday sha’malarsiz aytaman, bilmayman. Karimov o‘rnatgan barqarorlik tufayli hamma narsa tinchday edi. Iqtisodiy o‘sish davom etayotgandi, G‘arb mamlakatni qo‘zg‘ata olmadi, vodiy voqealarini esa xalq qo‘llab-quvvatlamadi.
Ongli islohotlar ertami-kechmi har doim kerak. Gap boshqa yoqda. Kim og‘zidan ko‘pik sachratib siyosiy islohotlarni talab qildi? Ha, albatta, fikri-zikri demokratik qadriyatlar, inson huquqlari va so‘z erkinligida bo‘lgan liberal globalistlar. Mana kimlar Mirziyoyevdan "tamoyillar"dan kelib chiqib jazavaga tushgancha islohotchilik tashabbusini talab qildi.
Prezident mamlakatda demokratiya rivoji uchun darhaqiqat ko‘p ishlarni qildi. Masalan, uning ichki ishlar organlari va qamoqxonalarda qiynoqni taqiqlash haqidagi shaxsiy bayonotining o‘zi ko‘p narsaga arziydi. Buning qiyosi yo‘q. Agar bunday savolni qo‘ysak-chi: demak, oldin qiynoqlar qonunan bo‘lganmi, konstitutsion tartibda amalga oshirilganmi? Bu qiynoqlarni Karimov qonuniylashtirganmi? Ma’lumki, qo‘l yugurtirish, do‘pposlash barcha, hattoki manaman degan demokratik davlatlarda ham uchraydi. Gollivud filmlarini ko‘ring. Lekin bu tergov yoki jazoni ijro etish tizimining aybi emas, balki zo‘ravonlikka moyil ayrim shaxslar yoki mushtumzo‘r mayda amaldorlar harakatlari bilan bog‘liq holat. Bundaylarni prezidentlik darajasida turib insofga chaqirishdan ham naf yo‘q. Qo‘l ostidagilarni bo‘sh qo‘yib yuborgan, kadr tanlashni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yolmagan ichki ishlar vazirini almashtirish tushunarli. Nazoratni kuchaytirish, ichki tergov tizimini rivojlantirish, huquq himoyachilari faoliyat ko‘lamini kengaytirish yaxshi. Ammo ruhan nosog‘lom odamlarni insofga keltirishga urinish menimcha befoyda.
Lekin gap bunda ham emas. Miyasida demokratiyadan boshqa hech narsa yo‘qlarga qancha yon bersang ham kam. "Fransiyada ishlaydigan huquq himoyachisi" Nadejda Atayeva Germaniyaning DW tashqi targ‘ibot xizmatining rus tahririyatiga bergan intervyusida prezidentning 30-noyabrdagi qiynoq va noqonuniy yo‘llar bilan olingan ko‘rsatmalardan dalil sifatida foydalanishni taqiqlash haqidagi farmonini "juda qiziq tashabbus" deb atadi. Ammo u liberallar uchun an’anaviy bo‘lgan xulosani bayon etdi: "Farmon qanday bajarilishi hozircha noma’lum. Va o‘zbek jamiyatini modernizatsiya qilishi lozim bo‘lgan islohotlarning ojiz joyi ham mana shunda".
Hattoki bu yil 10 nafar siyosiy mahbusning ozod qilinishini ham "umuminsonchilar" O‘zbekiston rahbarining islohotlarni olib borishdagi qat’iy irodasi emas, balki g‘arbliklar bilan savdolashish uchun majburiy qadam deb baholashdi: "bu hukumatning tanqidchilarga nisbatan prinsipial yondashuvi emas, balki 2005-yilgi voqealardan so‘ng YeI tashabbusi bilan boshlangan, Toshkentni O‘zbekistondan YeI sanksiyalarini olib tashlash sharti bo‘lgan inson huquqlari borasidagi muloqotga majbur qilgan savdoning davomidir".
Ammo baribir, umuman olganda, Shavkat Mirziyoyevning prezidentlik faoliyati muvaffaqiyatli kechmoqda. Yer Quyosh atrofida endigina bir marta aylanib chiqdi, mamlakatda esa juda ko‘p ishlar amalga oshirildi. Mamlakat rahbariga tezroq o‘z maqsadiga erishishini – millatning asl yetakchisiga aylanishini tilab qolaman.
Muallif fikri tahririyat nuqtayi nazaridan farq qilishi mumkin.
