TOShKENT, 28 noya – Sputnik. Yaqinda Microsoft kompaniyasi 40 yoshga to‘ldi. AQShda ilk paydo bo‘lgan Microcomputer software iborasining ma’nosi kompyuterlar uchun dasturlar ma’nosini bildirar edi, RIA Novosti ma’lumotlariga asosan.
Kompyuterni ommaviylashtirgan IT mahsulotlar
1970 yillarda eng qo‘lay bo‘lgan BASIC dasturlash tili Microsoft kompaniyasi paydo bo‘lishidan bir necha yil oldin yaratishgan edi, lekin Bill Geyts va Pol Allen ushbu oddiy dasturlash tilidan qulay tartibda foydalanish uchun 1975 yilda birinsi shaxsiy kompyuter — Altair 8800 ni yaratishadi. Ushbu kompyuter juda arzon narxi tufayli AQShda keyin butun dunyoda o‘ta ommaviylashib ketdi.
MS-DOS
1970 yillarda shaxsiy kompyuterlardan faqat dasturchilar yoki maxsus tayyorlov kursidan o‘tgan kishilar foydalanishi mumkin edi. Chunki buning uchun BASIC yoki boshqa dasturlash tilini bilish kerak bo‘lardi.
1981 yilda IBM kompaniyasi buyurtmasiga ko‘ra, Seattle Computer Products tomonidan yaratilgan DOS (Disk Operating System) operatsion tizimi yaratilgan. U juda oddiy bo‘lib, kompyuter ekranida paydo bo‘lgan ikki tablitsa yordamida fayllarni ko‘chirish, nusxa olish, biror dasturni tanlab uni ishga tushirish kabi kompyuterni dastur kommandalaridan oddiyroq usul bilan boshqarish imkonini berar edi.
Microsoft ushbu operatsion tizim huquqlarini Seattle Computer Products kompaniyasidan sotib olib, uni takomillashtirdi. O‘sha vaqtlar yetakchi kompaniya bo‘lgan IBM kompyuterlarida 1981-1991 yillar davomida MS-DOS kompyuterlarni boshqarishga mo‘ljallangan eng ommaviy tizim bo‘ldi.
Windows 3.1 operatsion tizimi
1992 yilda paydo bo‘lgan, oynalar (windows) tizimiga asoslangan Windows 3.1 operatsion tizimi kompyuter dunyosida haqiqiy revolsiya edi. U kompyuyerdan grafik interfeys orqali foydalanish imkonini berar va foydalanuvchiga amalga oshirishi mumkin bo‘lgan cheksiz komandalarni bajarish uchun tugmani bosish yetarli edi. Dasturlash tilini ham bilish talab qilinmasdi.
Windows 3.1 operatsion tizimi birinchi 2 oy davomida 3 milliondan ko‘p nusxada sotildi. Bu o‘z vaqtining haqiqiy rekordi edi. Ko‘p oynali grafik operatsion tizim hammaga ma’qul kelgan edi.
Windows XP
Birin ketin paydo bo‘lgan Windows 3.1, Windows 95, Windows NT operatsion tizimlari yil sayin yaxshilanib va takomillashib bordi, lekin baribir ushbu operatsion tizimlarni ishonchli deb bo‘lmasdi. Foydalanuvchilar tez-tez shikoyat qilib turishar edi. Masalan, 2000-yilda paydo bo‘lgan Windows ME (Millennium Edition) operatsion tizimiga "Mistake Edition" (Xato versiya) laqabi mustahkam o‘rnashib olgan edi.
Windows XP Mikrosoft kompaniyasi tarixida eng ommaviy OT bo‘ldi desak adashmaymiz. 2007-yilda yaratilgan Windows 7 va Windows 8 tizimlarini boshida hech kim sotib olmadi, chunki foydalanuvchilar Windows XP bilan ajrashishni istashmadi.
MS Office
Microsoft kompaniyasi tekst va tablitsalar bilan ishlash uchun kerak bo‘ladigan dasturlar majmuasini 1990-yildan yaratishni boshlagan. Eng ommaviy operatsion tizim yaratuvchisi bo‘lgan kompaniya uchun o‘zining ofislar dasturini unga qo‘shib sotish murakkab ish bo‘lmagan. Shu tariqa MS Office dasturlar majmuasi foydalanuvchilar orasida soha standartiga aylandi.
Bugungi kunda "Mikrosoft Ofis" dasturlaridan millardlab kishilar foydalanishmoqda. Buni haqiqiy muvaffaqiyat desa bo‘ladi.
Mikrosoft aqlli sichqonchasi
Mikrosoft oynali OT yaratilganidan keyin Apple kompyuterlarida paydo bo‘lgan kompyuter sichqonchasiga KYE System o‘ylab topgan g‘ildirkni o‘rnatib uni yanada takomillashtirdi. Natijada juda qulay va boshqarish asbobi Microsoft Intellimouse, ya’ni Mikrosoft aqlli sichqoni paydo bo‘ldi.
Shu yerda maqtovlarni to‘xtatib, Microsoftning kamchilik va xatolariga ham bir nazar tashlaylik.
Monopoliya – bu yomon narsa. Monopolist kompaniyalar, yaxshi ishlamasdan katta foyda olishi mumkin. Bu borada sohada ekspertlari Microsoft kompaniyasi mahsulotlari ommaylashib ketishi siri umuman ularning eng sifatli mahsulot bo‘lgani uchun emas, balkim agressiv targ‘ibot va turli ayyorliklar tufayli bo‘lgan deb hisoblaydi.
Masalan Office dasturlarida ishlatilayotgan turli chiroyli shriftlar daslab Apple kompaniyasi mahsulotlarida paydo bo‘lgan edi. Microsoft bo‘lsa ulardan nusxa ko‘chirib olgan xolos. Bu haqida Stiv Jobs teleintervyulardan birida aytib o‘tgandi.
Kompaniya, yangi paydo bo‘layotgan dastur va mahsulotlardan nusxa ko‘chirishga, arzon garovga sotib olib o‘zlashtirishdan hech qachon andisha qilmagan. Bu borada hatto Microsoft ustidan mualliflik huquqi va monopoliya qonunini buzishda ayblanib yuz martalab sudga berilgan.
IT bozorida ko‘plab operatsion tizimlar yoki dasturlar bepul tarqatilishi odatiy hol. Odatda dasturdar shaxsiy foydalanuvchilar uchun bepul bo‘lib, tijorat maqsadi yo‘lida foydalanilganda po‘l to‘lanadi. Microsoft bo‘lsa har bir mahsulot narxini 80-200 $ miqdorida belgilab, faqat pulga sotmoqda. Mahsulot tirajini hisobga olganda bu narxlar juda baland.
Maxsus xizmatlar xizmatida
Undan tashqari Microsoft o‘z foydalanuvchilar haqida batafsil ma’lumotlar to‘plab borishi va AQSh maxsus xizmatlari bilan muvaffaqiyatli hamkorlik qilishi – isbotlangan holat.
“Microsoft siz haqingizda, qurilmalaringiz, dasturlaringiz, tarmoqlar va siz ulardan qanday foydalanayotganingiz haqida ma’lumot to‘playdi. To‘plangan ma’lumotlar sizning ismi sharifingiz, elektron pochta adresingiz, sizning qiziqishlaringiz, internet brauzerda qidirgan ma’lumotlaringiz va fayllaringiz, amalga oshirgan qo‘ng‘iroqlaringiz, SMSlaringiz, dasturlar va ulardan qanday foydalanilgani haqida ma’lumotlardan iborat bo‘ladi”, — deyilgan kompaniya foydalanuvchi shartnomasida.
Eslatib o‘tamiz, Rossiyada davlat xizmatida ishlovchi xodimlarga Microsoftning ayrim dasturlaridan foydalanish qonun tomonidan ta’qiqlangan.
Nokiani yo‘q qilish
Uyali aloqalar sohasida o‘ta muvaffaqiyatli bo‘lgan fin kompaniyasi Nokia hammaning esida bo‘lsa kerak. Ko‘pchillik ularning mahsulotidan uzoq vaqt foydalangan bo‘lishi ham mumkin. Nokia o‘ziga xos dizayn va xususiyatlarga ega bo‘lgan, sifatli aloqa vositalari ishlab chiqarar edi.
Ikki yil o‘tib Nokia butkul inqirozga uchraydi va “do‘sti” Microsoft tomonidan uch baravar arzonga — 7,5 mlrd $ga sotib olinadi. Biznesda buni – avval bankrot qilib keyin yutib yuborish deyiladi. Ayrim ekspertlar fikriga ko‘ra, Nokia ega bo‘lgan patentlar qiymati ham ushbu narxdan qimmat bo‘lgan.
