Parlamentdagi 150ta o‘rin uchun mamlakatda ro‘yxatdan o‘tgan: O‘XDP, O‘zLiDep, "Adolat", "Milliy tiklanish" va Ekologik partiyalaridan 750 nomzod o‘zaro kurash olib bormoqda. Sputnik barcha siyosiy partiyalar vakillari bilan muloqot qildi va qonunchilikka ular qanday o‘zgarishlarni kiritishni taklif etayotganini aniqladi.
O‘zbekiston Liberal Demokratik Partiyasi Siyosiy Kengashi Ijroiya qo‘mitasi raisi Aktam Xaitov partiyaning muhim vazifalari haqidag gapirdi va saylovoldi kampaniyasi haqida o‘z taassurotlari bilan o‘rtoqlashdi.
— Joriy saylov kampaniyasida partiyalarga yangi imkoniyatlar, shu jumladan efirga uzatish va televizion munozaralar uchun imkoniyatlar berilmoqda. Ushbu o‘zgarishlarni qanday baholaysiz?
— Ushbu aksiya "Yangi O‘zbekiston - yangi saylovlar" shiori ostida o‘tkazilayotgani bejiz emas. Shuningdek, O‘zbekiston tarixida birinchi marta yagona Saylov kodeksi qabul qilindi. Bu milliy qonunchilikni mustahkamlash va demokratik saylovlar o‘tkazish tartibini takomillashtirish yo‘lidagi muhim qadam edi.
Biz mamlakatdagi siyosiy maydonni partiyalarga to‘liq taqdim etilganini asosiy yangilik deb hisoblaymiz. O‘zbekiston Ekologik harakati uchun kvotalarning bekor qilinishi ham parlamentdagi o‘rinlar uchun kurashda sog‘lom raqobatni shakllantirishga yordam beradi.
Siyosiy partiyalarning vakolatli vakillarining huquqlari kengaytirildi. Endi ular saylov komissiyasining yig‘ilishlarida, hujjatlarni topshirishda, imzo varaqalari to‘ldirilganligini tekshirishda ishtirok etadilar. Shuningdek, ular saylov uchastkalarida ovozlarni sanab chiqishda ishtirok etish huquqiga ega. Bularning barchasi saylov jarayonining ochiqligi va oshkoraligini ta’minlash, jamoatchilik nazoratini kuchaytirishga xizmat qiladi.
Partiyamiz xalqaro tajribani hisobga olgan holda saylovoldi tashviqotning ilg‘or vositalaridan faol foydalanmoqda. Bu nafaqat saylovchilar bilan an’anaviy uchrashuvlar va tashqi ko‘rgazmali tashviqotlar, balki saylovchilar bilan onlayn aloqalar, televizion munozaralar va ijtimoiy tarmoqlarda saylovchilar bilan ishlash. Siyosiy foydalanishga kirgan yana bir shakl - taniqli san’atkorlar ishtirokida nomzodlarni qo‘llab-quvvatlash mitinglari. Biz 800 dan ortiq shunday tadbirlarni o‘tkazdik.
— Hozirgi elektoratni qanday baholaysiz? So‘nggi parlament saylovlaridan keyin elektorat o‘zgarganmi? Bu nimada aksini topdi va u tashviqot ishida qanday aks ettirilgan?
— Darhaqiqat, hozirgi saylovchilar oldingi parlament saylovlarida qatnashganlardan tubdan farq qiladi. Biz saylovlarga, nomzodlikka da’vogarlarga qiziqishni hamda siyosiy faollikni sezilarli darajada oshganini qayd etapmiz. Saylovchilarning o‘zlari ijtimoiy tarmoqlar orqali deputatlikka nomzodlarning maqsadlari va vazifalarini, ularning dasturiy tashviqot materiallarini tahlil qilmoqdalar. Bundan tashqari, ko‘pincha matn tarkibidan tashqarida bo‘lgan ba’zi bir bayonotlar kuchli jamoatchilik rezonansiga ega bo‘lyapti. Ammo boshqa tomondan, bu partiyalar o‘rtasidagi raqobatni kuchaytirmoqda va nomzodlar jamoat kurashida bebaho tajribaga ega bo‘lishmoqda.
Endi televizion munozaralar saylov qatnashchilari va ekspertlardan, ular aytganidek "yaxshi holatda" bo‘lishlarini talab qilmoqda, chunki translyatsiya paytida har qanday savol berilishi yoki biron bir mavzu ko‘tarilishi mumkin.
— Rossiya va boshqa mamlakatlarda mehnat muhojirlari turmushini yaxshilash uchun, sizning fikringizcha, O‘zbekiston nima qilishi kerak?
- Aholini, ayniqsa, ayollar va yoshlarni ish bilan ta’minlash masalasi O‘zLiDePning doimiy e’tiborida. Bizning fikrimizcha, ushbu muammoni hal qilishning samarali usuli - bu tadbirkorlikni rivojlantirishdir. Ushbu muhim vazifa iqtisodiy va ijtimoiy dasturlarni, investitsiya loyihalarini amalga oshirish va xizmat ko‘rsatish sohasini rivojlantirish orqali hal etiladi.
Chet elda ishlayotgan vatandoshlarning huquq va manfaatlarini himoya qilish, ularning oilalari hayotini yaxshilash uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish alohida mavzu hisoblanadi.
So‘nggi yillarda tashqi mehnat migratsiyasi jarayonlarini soddalashtirish, ushbu sohada fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini himoya qilish, ularga zarur huquqiy va axborot maslahatlari berish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Shu bilan birga, zamonaviy globallashuv jarayonlari mehnat migratsiyasining tashkillashtirilgan shakllarini yanada rivojlantirish choralarini ko‘rishni talab qiladi.
Xususan, biz fuqarolarni chet elga chiqishdan oldin tayyorlash, shu jumladan kasbiy mahorat va malaka, chet tillari, tashrif buyuradigan mamlakatlarning migratsiya va mehnat qonunlari bo‘yicha qisqa muddatli tayyorgarlikni qo‘llab-quvvatlaymiz.
Bundan tashqari, transport xarajatlarini qoplash va ishga joylashish bilan bog‘liq zarur hujjatlarni rasmiylashtirishda huquqiy va ijtimoiy himoya, shuningdek moliyaviy yordam ko‘rsatish tizimini yaratish kerak. Axborot ta’minoti, shuningdek, tezkor aloqa, maslahat berish yoki turli masalalar bo‘yicha davlat idoralariga murojaat qilish uchun onlayn ma’lumotlar bazasi orqali ham muhimdir.
Bizning fikrimizcha, yana bir muhim chora - bu mehnat xavfini sug‘urta qilish, shuningdek, vataniga qaytib kelgan fuqarolarning moslashuvi va chet elda ishlayotgan muhojirlarning oilalarini qo‘llab-quvvatlash.
Xorijdagi vatandoshlarimizni samarali qo‘llab-quvvatlash O‘zbekiston tomonidan ushbu sohadagi tegishli xalqaro-huquqiy hujjatlarni ratifikatsiya qilmasdan va turli davlatlardagi diasporalar bilan yaqin aloqalar o‘rnatmasdan amalga oshirilmaydi.
— O‘zbekistonning YeOIIga qo‘shilishi va JSTga kirish masalasida partiyaning pozitsiyasi qanday? Respublika bunday tashkilotlarga qo‘shilishi kerakmi yoki ikki tomonlama aloqalarni davom ettirishda davom etadimi?
O‘zbekiston faol va samarali tashqi siyosat olib bormoqda. Respublikaning yaqin va uzoq xorijiy davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan hamkorligi mustahkamlanib kengaymoqda.
O‘zLiDeP dinamik va konstruktiv tashqi siyosatni amalga oshirish tarafdoridir. Biz tan olingan xalqaro meyorlar va tamoyillarga rioya qilish, tinchlik va xavfsizlikni saqlash, harbiy-siyosiy bloklarga qo‘shilmaslik, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik, nizolar va qarama-qarshiliklarni faqat tinch, siyosiy yo‘llar bilan hal etish kabi asosiy prinsiplarga asoslangan O‘zbekistonning tashqi siyosatini qo‘llab-quvvatlaymiz.
Biz butun O‘zbekiston xalqining manfaatlarini himoya qilish va ilgari surish, yaqin va uzoq xorijning barcha mamlakatlari, butun dunyo hamjamiyati bilan samarali hamkorlik qilish tarafdorimiz. Bizning fikrimizcha, BMT, ShHT, MDH, IHT va boshqa xalqaro tuzilmalar bilan faol hamkorlik respublikaning milliy manfaatlariga javob beradi. Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki, Xalqaro valyuta fondi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki va boshqa xalqaro moliyaviy-iqtisodiy tashkilotlar kabi xalqaro iqtisodiy va moliyaviy-bank tuzilmalari tomonidan amaliy hamkorlikni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratmoqdamiz.
YeOII va JSTga qo‘shilish masalasiga kelsak, bizning fikrimizcha, ushbu xalqaro tuzilmalarning qarama-qarshiligi konstruktiv emas. Ikkala tashkilotda ham tinch hayot kechirayotgan bir qator davlatlar mavjud. Qolaversa, bu yil yozda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev deputatlar oldida nutq so‘zlab, Rossiya va YeOII bizning asosiy sheriklarimiz ekanligini, savdoimizning 70 foizi ular bilan bog‘liqligini aytdi.
Bizning partiyamiz ochiqlik va pragmatizm, ratsionalizm, kam siyosiylashtirish va idealizatsiya insonning milliy manfaatlaridan voz kechishini ta’kidlamaydi. O‘zbekiston barcha MDH mamlakatlari, birinchi navbatda Rossiya Federatsiyasi bilan do‘stlik va hamkorlik aloqalarini rivojlantirish uchun faol tashqi siyosat olib bormoqda, bu Xitoy, AQSh, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari, Koreya Respublikasi, Yaponiya va boshqalar bilan aloqalarga ham tegishli. Ya’ni, YeOII va JST va faol tashqi siyosat bir-biriga zid tushunchalar emas.
Bugungi kunda O‘zbekiston va mintaqaviy tashkilotlar o‘rtasidagi munosabatlarni isloh qilish jarayoni davom etmoqda. Ammo bu, bizning fikrimizcha, juda ehtiyotkor va muvozanatli yondashuv bilan o‘tkazilishi kerak.
YeOII va JSTga qabul qilingan taqdirda, o‘zbekistonlik ishlab chiqaruvchilar bir qator qo‘shimcha imkoniyatlarga ega bo‘ladilar. YeOIIga kelsak, bu Ittifoq mamlakatlari bozoriga, birinchi navbatda Rossiya va Qozog‘istonga teng chiqish imkoniyatini anglatadi. Meva-sabzavot va boshqa raqobatdosh ustunliklarga ega bo‘lgan boshqa sohalarni eksport qiluvchilar foyda ko‘radi. Ular uchun yanada qulay sharoitlar yaratiladi - yetkazib berish hajmi va daromadlar oshadi. Bularning barchasi yangi ish o‘rinlari, bandlik, katta daromadlar va aholi hayotining yaxshilanishi anglatadi.
Shu bilan birga, ba’zi xavflar mavjud. O‘zbekiston chegaralarni ochishga majbur bo‘ladi va yangi talablarga moslashishga vaqtlari bo‘lmagan ba’zi korxonalarning yopilishiga olib kelishi mumkin bo‘ladi.Bularning barchasi bizdan sinchkovlik bilan tahlil qilishni, sarhisob qilib qaror qabul qilishni talab qiladi. Va biz faqat shunday muvozanatli yondashuvni qo‘llab-quvvatlaymiz.
— Sizning partiyangiz poytaxtda fuqarolarni ro‘yxatga olish tartibini soddalashtirishga katta e’tibor beradi. Bunga qanday hissa qo‘shmoqchisiz? Iqtisodiyotning haddan tashqari erkinlashtirilishi mehnat resurslarining nomutanosibligiga va Toshkentda, boshqa viloyatlarga zarar bo‘lgan holda, ishchilar sonining ko‘payishiga olib keladimi?
— O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi respublika hududida erkin yurish, O‘zbekiston Respublikasiga kirish va ketish huquqiga ega, qonunda belgilangan cheklashlar bundan mustasno. Ushbu meyorlar mamlakat Konstitutsiyasining 28-moddasida bayon etilgan. Toshkent va Toshkent viloyatida doimiy yashashning amaldagi tartibi shunga o‘xshash "istisno" sifatida ishlaydi.
Doimiy va vaqtincha ro‘yxatdan o‘tkazish (propiska) tartibini soddalashtirish haqida gap ketganda, fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari kafolatlarini ta’minlashga alohida e’tibor qaratish lozim. Fuqarolarning Toshkent shahrida va Toshkent viloyatida bo‘lish joyida ro‘yxatga olinishi bugungi kunda doimiy yashash joyidan hisobdan chiqarilmagan holda, besh kundan bir yilgacha bo‘lgan muddatlarga ro‘yhatga olinishi amalga oshirilmoqda. Biroq, boshqa viloyatdan kelgan fuqaro ikkilamchi bozorda uy-joy sotib ololmaydi. Ushbu cheklovni olib tashlash haqida o‘ylash kerak, ammo bu holatdan kelib chiqishi mumkin bo‘lgan spekulyatsiyaning oldini olish uchun choralar ko‘rish kerak.
Bundan tashqari, «Yuksalish” harakatining Toshkent shahrida va poytaxt mintaqasida yashash joyida ro‘yxatdan o‘tish amaliyotini davlat xizmat markazlari va Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali ro‘yxatdan o‘tkazish amaliyotini joriy etish tashabbusini qo‘llab-quvvatlaymiz.
— Yaqinda o‘tkazilgan debatlarda hokimlar va mahalliy kengashlar o‘rtasida aholidan qishloq xo‘jaligi yerlarini olish bo‘yicha masalalarni qayta taqsimlash haqida muhokamalar bo‘ldi. Bu borada sizning partiyangiz pozitsiyasi qanday? Qaysi mexanizm sizning nazdingizda samarali bo‘lar edi?
— O‘zLiDeP - mahalliy kengash deputatlari faoliyatini takomillashtirish, ular mustaqilligini mustahkamlash va eng asosiysi, hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti dasturlarini amalga oshirish, real daromadning stabil o‘sishini ta’minlash, aholi hayot tarzi sifatini yaxshilash va mahalliy budjetlar ustidan nazorat olib borish tarafdori.
Biz bu jarayonlarda kengashlar pozitsiyalari kuchaytirilishi tarafdorimiz. Xalq deputatlari kengashlari bazasida yer uchastkalari olib qo‘yilishi rejalashtirilayotgan yer egalari va manfaatdor shaxslar bilan ochiq muloqot o‘tkazishi lozim. Va faqatgina shu asosda kengashlar yer uchastkasining ehtimoliy olib qo‘yilishi bo‘yicha qaror qabul qilmog‘i kerak. Bu yer olib qo‘yilishi bilan bog‘liq taqdim etiladigan kompensatsiya turi, hajmi va muddatiga ham bog‘liq.
— Sizlarning asosiy maqsadlaringizdan biri – mamlakatdagi parlamentarizm tizimini takomillashtirish hisoblanadi. Bu yo‘nalishda qanday islohotlardan boshlamoqchisizlar? Parlament va deputatlar vakolatlarini yanada kengaytirish kerakmi? Agar, "ha", desangiz, u holda qanday sohalarda va masalalarda?
- O‘zbekiston - huquqlar himoyasi va inson, tadbirkorlik va xususiy sektorning qonuniy manfaatlari himoyasida turgan professional parlamentga muhtoj. Yangi O‘zbekiston – kuchli parlament va joylarda hukumatning vakolatli vakillari faoliyat olib borayotgan davlatdir.
Mamlakat siyosiy hayotida partiyalar rolini oshirish kerak, u yoki bu qaror ijrosini ta’minlashda parlament nazoratini kuchaytirmoq zarur. Biz "knopka bosish" va deputatning o‘z siyosiy partiyasi bilan aloqasini yo‘qotishi u mandatdan avtomatik tarzda mahrum etilishiga asos bo‘lishi tarafdorimiz. Qonun ijodkorligi faoliyati ham takomillashtirilishi lozim. Normativ aktlar xalq tomonidan ilgari surilishi lozim, idoralar qabul qiladigan qonunchilik loyihalari soni keskin kamayishi juda muhim, aholi esa qonunchilikka kiritilishi kutilayotgan o‘zgarishlar to‘g‘risida o‘z vaqtida va sodda tilda xabardor etilishi lozim.
— Saylovdan keyin birinchi navbatda qanday qonunchilik tashabbuslarini ilgari surmoqchisiz?
— Siyosiy sohada amalga oshiriladigan islohotlarga keladigan bo‘lsak, proporsional saylov tizimiga o‘tish tashabbusini ilgari surmoqchimiz. Shuningdek, "Elektron hukumat", "Elektron parlament", va "Elektron xalq deputatlari kengashlari" tamoyillarini ilgari surish rejamizda bor.
Qonun ijodkorligi faoliyatining yana bir yo‘nalishi — huquq-tartibor organlarining haddan ko‘payib ketgan vakolatlarini optimallashtirish va sudlar mustaqilligini oshirish hamda umuman sud-huquq tizimini takomillashtirishdan iborat.
Biz qonunosti hujjatlarini birxillashtirish va tadbirkorlikning yagona Kodeksini ishlab chiqish tashabbusini ilgari suramiz.
O‘zLiDeP shuningdek, qishloqxo‘jaligi klasterlari tarmog‘ini, ko‘ptarmoqli fermer xo‘jaliklarini rivojlantirish tarafdori, mnogoprofilnix fermerskix xozaystv, shuningdek, xalqaro bozorga zamonga mos raqobatbardosh mahsulotlarni chiqarish uchun ishlab-chiqarishning turli sohalariga innovatsion yechimlar kiritish tarafdoridir.
Ijtimoiy sohada partiya o‘z e’tiborini yoshlarni qo‘llab-quvvatlash, sog‘liqni saqlash tizimini takomillashtirishga, shuningdek, kasbiy, shu jumladan, xususiy ta’limni joriy etish va qo‘llab-quvvatlashga qaratadi. Ma’rifat hozirgi zamonning eng keng ko‘lamli va xavfli tahdidlaridan biri - terrorizmga qarshi kurashga xizmat qilmog‘i lozim.