https://oz.sputniknews.uz/20250224/amerika-dushman-neft-energiya-48107928.html
Amerikaning birinchi raqamli dushmani aniqlandi
Amerikaning birinchi raqamli dushmani aniqlandi
Sputnik O‘zbekiston
Donald Trampning mega-rejalarini amalga oshirish yo‘lidagi asosiy muammo Rossiya yoki hatto Xitoy emas. 24.02.2025, Sputnik O‘zbekiston
2025-02-24T22:00+0500
2025-02-24T22:00+0500
2025-02-24T22:00+0500
kolumnistlar
rossiya
aqsh
neft
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e9/02/18/48108096_0:0:768:432_1920x0_80_0_0_367867dd31f78cd3ed60813a2d616114.jpg.webp
Donald Trampning jamoasi agressiv ish sur’atini saqlab kelmoqda. Biroq, G‘arb ekspertlar hamjamiyati o‘z faoliyatining dastlabki zarbasidan qutulganidan so‘ng internetda Qo‘shma Shtatlarni yangi siyosiy va boshqa voqelikda nima kutishi mumkinligi haqida birinchi bashoratlar paydo bo‘la boshladi, deb yozmoqda RIA Novosti kolumnisti Sergey Savchuk.Fikrlash uchun sabablar to‘planib bormoqda. Ular orasida Donald Trampning murojaatlarini ta’kidlash joiz: Saudiya Arabistoniga OPEK kartelining norasmiy rahbari va uning neft ishlab chiqaruvchi kompaniyalari sifatida. Tramp va Vladimir Putin o‘rtasidagi uchrashuvga qizg‘in tayyorgarlik, Zelenskiyning Ukraina mineral resurslari ustidan nazorat bo‘yicha kelishuvga erishish uchun hech bo‘lmaganda kamroq qullik shartlari bo‘yicha muzokaralar olib borishga urinishlari va Yevropa Ittifoqining shiddatli jazavasi fonida bu voqea e’tibordan chetda qoldi. Garchi umumiy massadagi aniq farqlanadigan harakatlar ko‘pincha muhim rol o‘ynaydi. Chunki Tramp Moskva bilan yaqin aloqada bo‘lgan saudiyaliklardan neft qazib olishni ko‘paytirishni so‘ragan.Shunga o‘xshash so‘rov, biz eslaganimizdek, Trumpning 2024-yilgi saylov kampaniyasining asosiy moliyaviy donorlaridan biri bo‘lgan Amerika neft kompaniyalariga ham qilingan. Sanoat manbalari yozishicha, ikkala holatda ham Oq uyning so‘rovi e’tiborga olinmagan.Qo‘shma Shtatlar OPEK va OPEK+ bilan o‘zaro munosabatlari nuqtayi nazaridan g‘ururlanadigan narsa yo‘q. Amerikaliklar ichki qoidalari o‘z manfaatlarini ta’minlash va jahon bozorlarida o‘ynash imkoniyatlarini cheklab qo‘yishi mumkin bo‘lgan har qanday uyushmalardan namoyishkorona tarzda uzoqlashishadi. Bundan tashqari, bu amaliyot o‘tmishda, Qo‘shma Shtatlar hali ham qora oltin importiga to‘liq qaram bo‘lgan paytdan kelib chiqqan.Shu bilan birga, Amerika iqtisodiyoti shunday ayyorlik bilan tuzilganki, ichki yoqilg‘i-energetika bozori dinamikasi jahon bozori dinamikasiga bevosita bog‘liq emas. Ya’ni, deylik, bir barrel Brent narxi AQShning o‘zida 20 dollarga oshsa, narx oshadi, lekin bir xil nisbatda bo‘lishi shart emas.Buni neft bozorining yirik o‘yinchilari yaxshi bilishadi, shuningdek, AQSh o‘zining kuniga 13 million barrel neft ishlab chiqarishi bilan sayyoramizdagi eng yirik ishlab chiqaruvchi davlatga aylangan bo‘lsa-da, 20,6 million barrel neft iste’mol qilinishini yaxshi biladi. Ular mamlakatning strategik zaxirasining hozirgi holatidan ham yaxshi xabardor - ya’ni umumiy quvvati 700 million barrel bo‘lgan neft yarmiga to‘lgan (1983 yildan beri eng yomon daraja), chunki Bayden ma’muriyati mahalliy ikkilamchi yoqilg‘i narxini pasaytirish va shu tariqa ovozlarni qo‘lga kiritish uchun u yerdan neftdan saxiylik bilan foydalangan.Aytgancha, AQSh Energetika vazirligi (DOE) sahifasida bu haqda kulgili gap yozilgan. Unda oq-qora rangda 2022-2023 moliya yilida strategik zaxira hajmi ikki yuz million barreldan ko‘proqqa qisqartirilgani, jumladan, Rossiyadan yetkazib berish hajmining kamayishi hisobiga qayd etilgan.Ammo asosiy mavzuga qaytaylik. Bu bilimlarning barchasi va AQSh bilan bir yil avval Ar-Riyod tomonidan bekor qilingan strategik hamkorlik shartnomasining uyg‘unligi Saudiyaliklar va OPEKga Vashingtonning xabarlarini, Oq Uydagi shaxsdan qat’i nazar, maslahat sifatida qabul qilish imkonini beradi. Bu borada Saudiya Arabistoni birinchi navbatda o‘z manfaatlarini hisobga olgan.Bayden o‘z faoliyati davomida uch marta xuddi shunday talablar bilan Ar-Riyodga tashrif buyurgan va ikki holatda uchrashuvlar qo‘shma yakuniy bayonotsiz, boshqasi esa umuman yakuniy kommunikesiz yakunlangan. Saudiyaliklar o‘shanda ta’zim qilishmadi, hozir ham buni qilishga shoshilishgani yo‘q.Jumladan, ularning 319 milliard dollarlik suveren davlat qarzi borligi sababli, bu oxirgi bir yilda 39 milliardga, ya’ni o‘n foizga oshgan. Mahalliy iqtisodiyot tarkibida neft yalpi ichki mahsulotning 45 foizini, budjet daromadlarining 75 foizini va eksport tushumining 90 foizini tashkil qiladi. Ba’zi Ukraina yoki Boltiqbo‘yi davlatlari o‘zlarining hukmdorlarini rozi qilish uchun davlat manfaatlariga ataylab zarar yetkazish bilan birga bo‘lishlari mumkin edi, ammo saudiyaliklar bu guruhdan tashqariga chiqishdi.Amerikaning ichki bozoridagi vaziyat ham juda qiziq. AQShda ichki faoliyat yuritayotgan faol neft va gaz qurilmalari soni eng past darajaga yetdi. O‘tgan yilning dekabr oyida ularning soni 589 tani tashkil etgan bo‘lsa-da, ikki yil oldin yana ikki yuzta edi. Trampning milliy bog‘larning qo‘riqlanadigan hududlarida burg‘ulash ishlariga qo‘yilgan moratoriyni bekor qilishi uzoq muddatda bu ko‘rsatkichni oshiradi, ammo bu darhol va hali noma’lum nisbatda sodir bo‘lmaydi.Xuddi shu rasmiy DOE veb-sayti xabar berishicha, Amerika neftining bir barrelini ishlab chiqarishning o‘rtacha qiymati 20 dollar atrofida. Bundan tashqari, so‘nggi uch yil ichida Amerikaning beshta yirik neft kompaniyalari - ExxonMobil, Chevron, ConocoPhillips, EOG Resources va Schlumberger 250 milliard dollar sof foyda olishdi. Jumladan, neftni ichki bozorda sotish, shu jumladan, qayd etilgan strategik zaxirani to‘ldirish. Hukumat buning uchun bir barrelning narxi 79 dollar yoki undan ko‘p bo‘lgan mablag‘dan kelib chiqqan holda mablag‘ ajratadi.Shu sababli, Trumpning neft magnati homiylari uchun ishlab chiqarishni keskin oshirish ham foydali emas, chunki bu rentabellikning pasayishiga olib keladi. Ularning qiziqishi uzoq muddatli istiqbolda, ya’ni o‘zlari uchun yangi boy tog‘-kon maydonlarini olish va zaxiralashdan iborat.Shu bilan bir vaqtda yana bir juda simptomatik hodisa yuz berdi. Trampning yangi ma’muriyatining ichki ishlar kotibi va Oq uy energetika kengashi hamraisi Dug Bergam mamlakatdagi barcha elektr stansiyalari egalarini elektr energiyasi ishlab chiqarishni 10-15 foizga oshirishga chaqirdi. Busiz, Amerika Qo‘shma Shtatlariga ko‘chib o‘tadigan ishlab chiqarish uchun qayta sanoatlashtirishning hozirgi sur’atlarini va past energiya narxlarini saqlab qolish juda qiyin bo‘ladi.Agar AQShda asosan ko‘mir o‘rnini bosuvchi elektr energiyasi ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan tabiiy gaz iste’moli yiliga o‘rtacha 20 milliard kub metrga oshib borayotganini eslasak, xulosa shuni ko‘rsatadiki, Donald Trampning mega-rejalarini amalga oshirish yo‘lidagi asosiy muammo Rossiya yoki hatto Xitoy emas.Bu ufqda og‘ir bo‘ron buluti kabi ko‘rinadigan energiya yetishmasligi. Hozirgi avlod va asosiy resurslar hajmi Vashingtonga muammosiz o‘sishiga imkon beradi, ammo ular Tramp orzu qilgan va va’da qilgan keskin yutuq uchun yetarli emas.
https://oz.sputniknews.uz/20250220/rossiya-aqsh-muzokaralar-48056764.html
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2025
Sergey Savchuk
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/965/18/9651892_32:0:179:147_100x100_80_0_0_d5741a8a7e510e41f531ff500296d489.jpg.webp
Sergey Savchuk
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/965/18/9651892_32:0:179:147_100x100_80_0_0_d5741a8a7e510e41f531ff500296d489.jpg.webp
Yangiliklar
uz_UZ
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sergey Savchuk
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/965/18/9651892_32:0:179:147_100x100_80_0_0_d5741a8a7e510e41f531ff500296d489.jpg.webp
kolumnistlar, rossiya, aqsh, neft
kolumnistlar, rossiya, aqsh, neft
Amerikaning birinchi raqamli dushmani aniqlandi
Donald Trampning mega-rejalarini amalga oshirish yo‘lidagi asosiy muammo Rossiya yoki hatto Xitoy emas.
Donald Trampning jamoasi agressiv ish sur’atini saqlab kelmoqda. Biroq, G‘arb ekspertlar hamjamiyati o‘z faoliyatining dastlabki zarbasidan qutulganidan so‘ng internetda Qo‘shma Shtatlarni yangi siyosiy va boshqa voqelikda nima kutishi mumkinligi haqida birinchi bashoratlar paydo bo‘la boshladi, deb yozmoqda
RIA Novosti kolumnisti Sergey Savchuk.
Fikrlash uchun sabablar to‘planib bormoqda. Ular orasida Donald Trampning murojaatlarini ta’kidlash joiz: Saudiya Arabistoniga OPEK kartelining norasmiy rahbari va uning neft ishlab chiqaruvchi kompaniyalari sifatida. Tramp va Vladimir Putin o‘rtasidagi uchrashuvga qizg‘in tayyorgarlik, Zelenskiyning Ukraina mineral resurslari ustidan nazorat bo‘yicha kelishuvga erishish uchun hech bo‘lmaganda kamroq qullik shartlari bo‘yicha muzokaralar olib borishga urinishlari va Yevropa Ittifoqining shiddatli jazavasi fonida bu voqea e’tibordan chetda qoldi. Garchi umumiy massadagi aniq farqlanadigan harakatlar ko‘pincha muhim rol o‘ynaydi. Chunki Tramp Moskva bilan yaqin aloqada bo‘lgan saudiyaliklardan neft qazib olishni ko‘paytirishni so‘ragan.
Shunga o‘xshash so‘rov, biz eslaganimizdek, Trumpning 2024-yilgi saylov kampaniyasining asosiy moliyaviy donorlaridan biri bo‘lgan Amerika neft kompaniyalariga ham qilingan. Sanoat manbalari yozishicha, ikkala holatda ham Oq uyning so‘rovi e’tiborga olinmagan.
Qo‘shma Shtatlar OPEK va OPEK+ bilan o‘zaro munosabatlari nuqtayi nazaridan g‘ururlanadigan narsa yo‘q. Amerikaliklar ichki qoidalari o‘z manfaatlarini ta’minlash va jahon bozorlarida o‘ynash imkoniyatlarini cheklab qo‘yishi mumkin bo‘lgan har qanday uyushmalardan namoyishkorona tarzda uzoqlashishadi. Bundan tashqari, bu amaliyot o‘tmishda, Qo‘shma Shtatlar hali ham qora oltin importiga to‘liq qaram bo‘lgan paytdan kelib chiqqan.
Shu bilan birga, Amerika iqtisodiyoti shunday ayyorlik bilan tuzilganki, ichki yoqilg‘i-energetika bozori dinamikasi jahon bozori dinamikasiga bevosita bog‘liq emas. Ya’ni, deylik, bir barrel Brent narxi AQShning o‘zida 20 dollarga oshsa, narx oshadi, lekin bir xil nisbatda bo‘lishi shart emas.
Buni neft bozorining yirik o‘yinchilari yaxshi bilishadi, shuningdek, AQSh o‘zining kuniga 13 million barrel neft ishlab chiqarishi bilan sayyoramizdagi eng yirik ishlab chiqaruvchi davlatga aylangan bo‘lsa-da, 20,6 million barrel neft iste’mol qilinishini yaxshi biladi. Ular mamlakatning strategik zaxirasining hozirgi holatidan ham yaxshi xabardor - ya’ni umumiy quvvati 700 million barrel bo‘lgan neft yarmiga to‘lgan (1983 yildan beri eng yomon daraja), chunki Bayden ma’muriyati mahalliy ikkilamchi yoqilg‘i narxini pasaytirish va shu tariqa ovozlarni qo‘lga kiritish uchun u yerdan neftdan saxiylik bilan foydalangan.
Aytgancha, AQSh Energetika vazirligi (DOE) sahifasida bu haqda kulgili gap yozilgan. Unda oq-qora rangda 2022-2023 moliya yilida strategik zaxira hajmi ikki yuz million barreldan ko‘proqqa qisqartirilgani, jumladan, Rossiyadan yetkazib berish hajmining kamayishi hisobiga qayd etilgan.
Ammo asosiy mavzuga qaytaylik. Bu bilimlarning barchasi va AQSh bilan bir yil avval Ar-Riyod tomonidan bekor qilingan strategik hamkorlik shartnomasining uyg‘unligi Saudiyaliklar va OPEKga Vashingtonning xabarlarini, Oq Uydagi shaxsdan qat’i nazar, maslahat sifatida qabul qilish imkonini beradi. Bu borada Saudiya Arabistoni birinchi navbatda o‘z manfaatlarini hisobga olgan.
Bayden o‘z faoliyati davomida uch marta xuddi shunday talablar bilan Ar-Riyodga tashrif buyurgan va ikki holatda uchrashuvlar qo‘shma yakuniy bayonotsiz, boshqasi esa umuman yakuniy kommunikesiz yakunlangan. Saudiyaliklar o‘shanda ta’zim qilishmadi, hozir ham buni qilishga shoshilishgani yo‘q.
Jumladan, ularning 319 milliard dollarlik suveren davlat qarzi borligi sababli, bu oxirgi bir yilda 39 milliardga, ya’ni o‘n foizga oshgan. Mahalliy iqtisodiyot tarkibida neft yalpi ichki mahsulotning 45 foizini, budjet daromadlarining 75 foizini va eksport tushumining 90 foizini tashkil qiladi. Ba’zi Ukraina yoki Boltiqbo‘yi davlatlari o‘zlarining hukmdorlarini rozi qilish uchun davlat manfaatlariga ataylab zarar yetkazish bilan birga bo‘lishlari mumkin edi, ammo saudiyaliklar bu guruhdan tashqariga chiqishdi.
Amerikaning ichki bozoridagi vaziyat ham juda qiziq. AQShda ichki faoliyat yuritayotgan faol neft va gaz qurilmalari soni eng past darajaga yetdi. O‘tgan yilning dekabr oyida ularning soni 589 tani tashkil etgan bo‘lsa-da, ikki yil oldin yana ikki yuzta edi. Trampning milliy bog‘larning qo‘riqlanadigan hududlarida burg‘ulash ishlariga qo‘yilgan moratoriyni bekor qilishi uzoq muddatda bu ko‘rsatkichni oshiradi, ammo bu darhol va hali noma’lum nisbatda sodir bo‘lmaydi.
Xuddi shu rasmiy DOE veb-sayti xabar berishicha, Amerika neftining bir barrelini ishlab chiqarishning o‘rtacha qiymati 20 dollar atrofida. Bundan tashqari, so‘nggi uch yil ichida Amerikaning beshta yirik neft kompaniyalari - ExxonMobil, Chevron, ConocoPhillips, EOG Resources va Schlumberger 250 milliard dollar sof foyda olishdi. Jumladan, neftni ichki bozorda sotish, shu jumladan, qayd etilgan strategik zaxirani to‘ldirish. Hukumat buning uchun bir barrelning narxi 79 dollar yoki undan ko‘p bo‘lgan mablag‘dan kelib chiqqan holda mablag‘ ajratadi.
Shu sababli, Trumpning neft magnati homiylari uchun ishlab chiqarishni keskin oshirish ham foydali emas, chunki bu rentabellikning pasayishiga olib keladi. Ularning qiziqishi uzoq muddatli istiqbolda, ya’ni o‘zlari uchun yangi boy tog‘-kon maydonlarini olish va zaxiralashdan iborat.
Shu bilan bir vaqtda yana bir juda simptomatik hodisa yuz berdi. Trampning yangi ma’muriyatining ichki ishlar kotibi va Oq uy energetika kengashi hamraisi Dug Bergam mamlakatdagi barcha elektr stansiyalari egalarini elektr energiyasi ishlab chiqarishni 10-15 foizga oshirishga chaqirdi. Busiz, Amerika Qo‘shma Shtatlariga ko‘chib o‘tadigan ishlab chiqarish uchun qayta sanoatlashtirishning hozirgi sur’atlarini va past energiya narxlarini saqlab qolish juda qiyin bo‘ladi.
Agar AQShda asosan ko‘mir o‘rnini bosuvchi elektr energiyasi ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan tabiiy gaz iste’moli yiliga o‘rtacha 20 milliard kub metrga oshib borayotganini eslasak, xulosa shuni ko‘rsatadiki, Donald Trampning mega-rejalarini amalga oshirish yo‘lidagi asosiy muammo Rossiya yoki hatto Xitoy emas.
Bu ufqda og‘ir bo‘ron buluti kabi ko‘rinadigan energiya yetishmasligi. Hozirgi avlod va asosiy resurslar hajmi Vashingtonga muammosiz o‘sishiga imkon beradi, ammo ular Tramp orzu qilgan va va’da qilgan keskin yutuq uchun yetarli emas.
