Ukraina, Putin va migratsiya: Tramp va Xarris debati qanday o‘tdi?
14:15 11.09.2024 (yangilandi: 16:07 11.09.2024)
© AP Photo / Matt Rourke
Obuna bo‘lish
Tramp va Xarris saylovoldi debatlarini o‘tkazishdi.
TOShKENT, 11 sen — Sputnik. AQSh prezidentligiga nomzodlar Donald Tramp va Kamala Xarris ishtirokidagi saylovoldi debatining birinchi bosqichi bo‘lib o‘tdi. Debat ABC telekanali orqali efirga uzatildi.
Tramp yana bir bor Ukrainadagi mojaroga AQSh prezidenti lavozimini egallashdan oldin ham barham berishga va’da berdi, ammo agar u noyabrdagi saylovlarda g‘alaba qozonsa.
“Men buni tezda bajaraman va Ukraina va Rossiya o‘rtasidagi urushni tugataman. Agar men prezidentlikka saylansam, buni prezident bo‘lgunimcha ham bajaraman”, — deb ishontirdi u.
Kiyevning g‘alaba qozonishini xohlaysizmi, degan savolga javob berar ekan, sobiq prezident Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi mojaroni to‘xtatib, insonlar hayotini saqlab qolishni istashini aytdi.
"Men millionlab odamlar tomonidan behuda o‘ldirilayotgan odamlarning hayotini saqlab qolmoqchiman", — dedi Tramp.
Siyosatchining fikricha, mojaroga barham berish AQSh manfaatlariga to‘g‘ri keladi.
“Mening fikrimcha, biz uchun eng muhimi mojaroga barham berish va kelishuvga erishish, kelishuvga erishishdir. Biz insonlar hayotini yo‘q qilishga chek qo‘yishimiz kerak", — deya ta’kidladi siyosatchi.
Respublikachi, shuningdek, Oq uyning hozirgi yashovchisi Jo Baydenni Rossiya yetakchisi Vladimir Putin bilan aloqani butunlay to‘xtatgani uchun tanqid qildi.
“Oxirgi ikki yil ichida u hatto Putinga ham, umuman hech kimga qo‘ng‘iroq ham qilmagan. Bu mojaro uzoq vaqtdan beri hal qilinishi kerak edi”, — dedi Tramp.
“Bayden (Putin - tahr.) bilan qanday gaplashishni bilmas edi.U buni qanday to‘xtatishni bilmas edi, endi sizda millionlab o‘lganlar bor, vaziyat esa yomonlashmoqda”, — deya qo‘shimcha qildi siyosatchi.
Tramp, shuningdek, agar saylansa, Vladimir Putin va Vladimir Zelenskiy o‘rtasidagi muzokaralarni tashkil etishga va’da berdi. Shu bilan birga, u Xarrisni Rossiya va Ukraina rahbarlari bilan muzokaralar olib borish uchun yuborilganidan keyin tinchlikni ta’minlay olmaganlikda aybladi.
Xarris bu da’voni yolg‘on deb atadi va u faqat Zelenskiy bilan uchrashganini aytdi.
"Men haqiqatdan ham Zelenskiy bilan Rossiya bosqinidan bir necha kun oldin uchrashdim ...Men prezident Zelenskiy bilan uchrashdim, u o‘zini qanday himoya qilishi mumkinligi haqidagi Amerika razvedkasi bilan o‘rtoqlashdim”, — dedi Xarris.
Demokratik partiyadan nomzod Ukrainani qo‘llab-quvvatlash AQShning strategik manfaatlariga to‘g‘ri kelishini aytdi va “xalqaro qoidalar va meyorlar, jumladan, suverenitet va hududiy yaxlitlikning asosiy tamoyillari xavf ostida” ekanini ta’kidladi.
Rossiya prezidenti Vladimir Putin uning nomzodini qo‘llab-quvvatlagan bayonotidan keyin Tramp ham Xarrisni tanqid qildi.
“O‘tgan hafta Putin uni (Xarris – Tahr.) qo‘llab-quvvatladi va shunday dedi: "Umid qilamanki, u g‘alaba qozonadi." Menimcha, u haqiqatan ham buni nazarda tutgan”, — dedi u.
Xarris, o‘z navbatida, Rossiya Trampning prezident sifatidagi faoliyatidan foyda ko‘radi, chunki u "xushomad va iltifot" orqali boshqarilishi mumkinligini aydi.
Rossiya prezidenti o‘tgan hafta Sharqiy iqtisodiy forumning yalpi majlisidagi chiqishi chog‘ida Rossiya amaldagi prezident Jo Bayden tavsiya qilganidek, AQSh Demokratik partiyasidan prezidentlikka nomzod Kamala Xarrisni qo‘llab-quvvatlashini aytdi. Rossiya rahbari Xarrisning shunday yuqumli kulgisi borligini ta’kidladi, shundan biz unda hammasi yaxshi degan xulosaga kelishimiz mumkin.
Tramp Xarrisni o‘sib borayotgan inflyatsiyaga qarshi kurashish va AQSh iqtisodiyotini yaxshilash rejasi yo‘qligida aybladi.
"Uning rejasi yo‘q", — dedi sobiq prezident.
Tramp, Jo Bayden va Kamala Xarris ma’muriyati va’da qilgan, ammo o‘z lavozimida bo‘lgan vaqtlarida to‘liq amalga oshira olmagan bir qancha siyosiy masalalarni ko‘tarib, talabalar kreditlari va abort masalasini tilga oldi. U, shuningdek, Xarrisni o‘z siyosatiga ega emasligi uchun tanqid qilib, u ba’zi masalalarda tobora o‘ziga o‘xshab borayotganini aytdi.
Shu bilan birga, sobiq prezident o‘z raqibini "marksist" deb atadi. Tramp, shuningdek, Bayden ma’muriyatini Qo‘shma Shtatlar uchun “falokat” deb atadi va so‘ng “millionlab odamlarning mamlakatimizga kelishi” mavzusiga o‘tdi. Keyinchalik u bu masalaga qaytdi va Xarris o‘zining "aqldan ozgan siyosati" bilan Qo‘shma Shtatlarni "yo‘q qildi" degan fikrni bildirdi.
Respublikachi raqibini munozarani tark etishga, Vashingtonga borishga va Baydenni “chegarani yopish” haqidagi qonun loyihasini imzolashga majbur qilishga chaqirdi.
“Agar u (Bayden - Tahr.) chegarani yopish to‘g‘risidagi qonun loyihasini imzolasa, u faqat bu haqda Chegara xizmatiga xabar berishi kerak <...>. Agar shunday qilsalar, chegara yopiladi”, — dedi Tramp.
Sobiq prezident Xarris uni bunday niyatlari borligi uchun tanqid qilganidan so‘ng, abortni butun mamlakat bo‘ylab taqiqlashga imzo chekmasligiga va’da berdi. U demokratlarning abortga doir siyosatini "radikal" deb atadi va abortni taqiqlash shtat darajasida hal qilinishi kerakligini aytdi.
Xarris, o‘z navbatida, uning raqibida iqtisodiy reja yo‘qligini aytdi.
“Uning iqtisodiy rejasiga nazar tashlasangiz, eng badavlat kishilar uchun soliq imtiyozlari haqida gap boradi”, - deydi u. — U Trampning barcha import tovarlariga 20% gacha bo‘lgan keng qamrovli tariflarni joriy etishga intilishini "kundalik tovarlarga soliq" deb atadi.
Vitse-prezidentning aytishicha, Bayden ma’muriyati Oq uyda to‘rt yil ishlaganidan so‘ng "Donald Tramp qoldirgan tartibsizlikni tozalashi"ga to‘g‘ri kelgan.
U o‘z raqibini Qo‘shma Shtatlarni "Buyuk depressiyadan keyingi eng yuqori ishsizlik darajasi", "Fuqarolar urushidan beri demokratiyaga qilingan eng jiddiy hujum" va "asrdagi eng yomon sog‘liqni saqlash epidemiyasi" bilan tark etishda aybladi.
Xarrisning aytishicha, u iqtisod va yashash narxining yuqoriligidan xavotirda bo‘lgan amerikalik oilalarga yordam berish rejasi bor. Shu bilan birga, vitse-prezident Trampga AQShning amaldagi prezidenti bilan emas, balki u bilan bahslashayotganini aytib, Jo Baydendan uzoqlashishga harakat qildi.
Xarris Kapitoliyda 2021-yil 6-yanvardagi voqealarni qanday boshdan kechirganini tasvirlab berdi va Trampni “zo‘ravon olomonni” qo‘zg‘atganlikda aybladi. Sobiq prezident bunga javoban uning raqibi "bu bema’niliklarni keltirib chiqarayotganini" ta’kidladi.
Shu bilan birga, respublikachi 2020-yilgi avvalgi saylovlardagi mag‘lubiyatini tan olishdan yana bosh tortdi. Uning qo‘shimcha qilishicha, u so‘nggi paytlarda tarafdorlari oldida qilgan chiqishlarida Jo Baydenning g‘alabasi haqida "istehzali" gapirgan.
Xarris, shuningdek, Trampni bir vaqtlar o‘zi uchun ishlagan odamlar tomonidan qo‘llab-quvvatlanmagani uchun tanqid qilib, sobiq xo‘jayinini qoralagan sobiq amaldorlarni sanab o‘tdi. Siyosatchining aytishicha, dunyo yetakchilari Trampni masxara qilishadi va Amerika harbiy doiralarida uni “sharmandalik” deb bilishadi.
"Men harbiy rahbariyat a’zolari bilan gaplashdim, ularning ba’zilari sizda ishlagan va ular sizni "sharmandalik" deb atashadi", — dedi u respublikachiga.
Bunga javoban Tramp Vengriya bosh vaziri Viktor Orbandan iqtibos keltirdi, u avvalroq dunyoga o‘zi kabi “kuchli AQSh yetakchisi” kerakligini aytdi. Pensilvaniyadagi nutqi chog‘ida suiqasd uyushtirish haqida gapirar ekan, Tramp Xarris va demokratlarning ritorikasi tufayli “boshidan o‘q yegan bo‘lsa kerak”, dedi.
Debatdan keyingi so‘nggi nutqida Xarris saylovda g‘alaba qozonsa, Qo‘shma Shtatlarni dunyodagi eng halokatli armiya bilan ta’minlashga va’da berdi.
“Men kichik biznesga, yangi oilalarga sarmoya kiritish orqali imkoniyatlar iqtisodiyotini yaratmoqchiman... men birgalikda nima qilishimiz mumkinligiga ishonaman, ya’ni Amerikaning dunyodagi mavqeyini qo‘llab-quvvatlash va biz haqli ravishda munosib hurmatga ega bo‘lishimiz, jumladan, armiyamizga hurmat va dunyodagi eng halokatli jangovar kuchga ega bo‘lishimizni ta’minlashdir." — dedi u.
Xarrisning qo‘shimcha qilishicha, u prezident sifatida Qo‘shma Shtatlarning “asosiy huquq va erkinliklarini” himoya qilmoqchi, biroq nutqining oxirida u Ukrainani qo‘llab-quvvatlash haqida gapirmadi va Rossiyani to‘g‘ridan-to‘g‘ri tilga olgani yo‘q.
"Men bitta oddiy savol bermoqchiman: Nega u hech narsa qilmadi? Biz tanazzulga yuz tutgan, jiddiy tanazzulga yuz tutgan xalqmiz. Biz dunyoning hamma joyida chekkadabo‘lib qoldik. Dunyo yetakchilari biz bilan nima bo‘lganini tushunishmayapti. Bizda yetakchilik yo‘q va nima bo‘layotganini tushunmayapmiz”, — dedi Tramp.
Siyosatchi AQShda demokratlar hokimiyat tepasida turgan davrda dunyoning turli burchaklarida avj olgan bir qator mojarolar uchinchi jahon urushiga olib kelishidan xavotir bildirdi, “bunday holatlar ilgari hech qachon kuzatilmagan”.
Trampning so‘zlariga ko‘ra, amerikaliklar “kimdirning yomon siyosiy rahbariyati tufayli o‘z mamlakatlarini qurbon qilmasliklari kerak”.
Kamala Xarrisning saylovoldi kampaniyasi muhokamadan so‘ng oktabr oyida Tramp bilan muzokaralarning ikkinchi raundini o‘tkazishga tayyorligini aytdi. Trampning o‘zi hali bu taklifga javob bermadi, biroq munozarani butun siyosiy faoliyatidagi “eng yaxshisi” deb atadi, chunki uning so‘zlariga ko‘ra, muhokama “uchga bir bo‘lgan”. Siyosatchining qo‘shimcha qilishicha, boshqalar uning bugun oqshom omma oldida chiqishini “buyuk g‘alaba” deb o‘ylashgan.
Ma’lumot uchun, respublikachi nomzodning Jo Bayden bilan bahsida bo‘lgani kabi, Tramp-Xarris uchrashuviga ham tomoshabinlar kiritilmadi. Nomzodlarning mikrafoni faqat so‘zlash navbati kelganda yoqildi. So‘zlash uchun ikki daqiqa, javob berish uchun bir xil va tushuntirish uchun qo‘shimcha bir daqiqa ajratildi. Bahs bir yarim soat davom etdi.
