https://oz.sputniknews.uz/20240212/rossiya-birinchi-dronlar-urushi-tarix-galaba-42456487.html
Rossiya birinchi dronlar urushi tarixida g‘alaba qozonmoqda
Rossiya birinchi dronlar urushi tarixida g‘alaba qozonmoqda
Sputnik O‘zbekiston
Tarixda Ukrainada dronlarning birinchi ommaviy qo‘llanilishi allaqachon bir nechta muhim xulosalar chiqarishga imkon beradi.
2024-02-12T20:00+0500
2024-02-12T20:00+0500
2024-02-12T20:00+0500
kolumnistlar
rossiya
dron
rossiya mudofaa vazirligi
https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/07e7/0c/06/41417385_0:157:2795:1729_1920x0_80_0_0_b03584f6a98af75e758b31c277eacdd8.jpg
Tarixda Ukrainada dronlarning birinchi ommaviy qo‘llanilishi allaqachon bir nechta muhim xulosalar chiqarishga imkon beradi.Birinchi xulosa. Jang maydoni "shaffof" bo‘lmoqda — ya’ni har kvadrat kilometrga uchuvchisiz samolyotlarning mavjud zichligi bilan ma’lum bir nuqtada yashirincha zaxiralarni to‘plash va kutilmagan manevrni amalga oshirish mumkin emas — masalan, ommaviy hujum.Biz buning misollarini 2023-yilning yozida Ukraina Qurolli Kuchlarining muvaffaqiyatsiz qarshi hujumi paytida, Rossiya Qurolli Kuchlari faol harakat qilib, to‘plangan dushman kuchlarini tor-mor etgan va yo‘q qilganda ko‘rdik.Ikkinchi xulosa. Qaror qabul qilish tezligi kattalik bilan oshdi. Ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, "maqsadni aniqlash - mag‘lubiyat to‘g‘risida qaror qabul qilish — maqsadni yo‘qotish" zanjiri endi bir yoki ikki daqiqadan oshmaydi va bu vaqt qisqaradi.Bu shuni anglatadiki, ma’lumotni uzatish va nihoyat jangovar buyruqni olish uchun o‘nlab yillar davom etgan algoritmlar nafaqat eskirgan, balki to‘g‘ridan-to‘g‘ri dushman qo‘liga o‘tadi, bu sohadagi qo‘mondonlar uchun qaror qabul qilish algoritmlarini zudlik bilan yangilash va demokratlashtirish va qaror qabul qilish vakolatini individual askarga o‘tkazish zarurligini ta’kidlaydi.Uchinchi xulosa. Dronlar urushni demokratiklashtirdi. Bu shuni anglatadiki, har bir kishi jangovar dron operatori bo‘lishi mumkin — nafaqat jangovar askar, balki ko‘ngilli va fuqaro ham. Bu shuningdek, dron operatorlari endi xandaqlarda bo‘la olmaydi, balki front chizig‘idan o‘nlab kilometr uzoqlikda jangovar topshiriqlarni samarali bajara oladi.To‘rtinchi xulosa. Dronlar raqamli va yong‘in ustunligini zararsizlantirishi mumkin. Dizayni va boshqaruvi oddiy arzon dronlar "almashtirish" uchun juda mos keladi, bunda ming dollarlik dron o‘nlab million dollarlik nishonga tegishi mumkin.Beshinchi xulosa. Dronlar o‘zlarining yo‘qotishlarini minimallashtiradi va boshqalarnikini oshiradi.Yuqorida aytib o‘tilganidek, dron operatori ko‘pincha uzoqda va nisbatan xavfsiz bo‘lishi mumkin, uning "jonivori" esa o‘lim va halokatga olib keladi.Ba’zi manbalarga ko‘ra, hozirgi vaqtda Ukraina Qurolli Kuchlari va Rossiya Qurolli Kuchlarining (odamlar va texnika) yo‘qotishlari allaqachon 75 foizni tashkil etadi. Ukraina Rossiya bilan "dron urushiga" oldindan tayyorgarlik ko‘ra boshladi va mojaroning dastlabki davrida bu sohada ustunlikka ega edi. Ammo, G‘arb manbalariga ko‘ra, 2023-yil noyabridan beri Rossiyaning uchuvchisiz uchoqlarining dushman qo‘shinlariga bergan zarbalari soni Ukraina Qurolli kuchlarining tegishli ko‘rsatkichlaridan oshib ketgan.Dushmanning xatolari va shaxsiy muvaffaqiyatlaridan tezda saboq olib (bunda biz uchun sharmandali narsa yo‘q), rus armiyasi har kuni orqa tomondan samoviy armiyani qurmoqda.Rossiya Mudofaa vazirligi rahbari Sergey Shoyguning so‘zlariga ko‘ra, hozirda barcha turdagi dronlarning ketma-ket (va ommaviy) liniyasi tezlashtirilgan sur’atlarda – o‘ta kichikdan tortib to og‘ir hujumgacha shakllantirilmoqda.Bir necha kun oldin Bosh vazir o‘rinbosari, Sanoat va savdo vazirligi rahbari Denis Manturov World Defense Show Butunjahon mudofaa ko‘rgazmasida shunday dedi: Rossiya yaqin uch yil ichida Uchuvchisiz uchish apparatlarni rivojlantirish va ishlab chiqarish uchun yuz milliard rubl ajratishni rejalashtirmoqda, bu bizning qo‘shinlarimizda yangi "yuz minglab" FPV-dronlari va "o‘n minglab" og‘ir dronlarni anglatadi.2024 yilning ikkinchi yarmida Novosibirsk viloyatida S-70 “Oxotnik”og‘ir hujumchi dronlarini seriyali ishlab chiqarish boshlanadi. Joriy yilda "Rostex" “Kalashnikov” konserni tomonidan ishlab chiqarilgan miniaturali dronlarni jangchilar jihozlariga kiritishni rejalashtirmoqda. Ukraina Qurolli Kuchlari harbiy texnikasining ko‘p qismini tashkil etuvchi afsonaviy "Lanset”ning xarakteristikalari va tirajlari yaxshilanmoqda. Tataristonda olti ming "Geran-2" dron ishlab chiqaradigan zavod qurilishi yakunlandi, bu esa Kiyevda ham, G‘arbda ham vahima uyg‘otmoqda.Ukraina Qurolli kuchlari Harbiy-havo kuchlari qo‘mondonligi vakili Yuriy Ignatning so‘zlariga ko‘ra, bizning dronimiz o‘nlab marta zarba berilgan bo‘lsa ham, ajoyib darajada bardoshli: "Agar u elakka o‘xshasa ham, u baribir nishonga qarab uchadi, hammasi shu."Dronlar tashabbusining Rossiya qurolli kuchlariga yakuniy o‘tish vaqti shu yilning yanvar oyida, Ukraina qo‘mondonligining ma’lumotlariga ko‘ra, bir necha hafta ichida Rossiya uchuvchisiz uchoqlari tomonidan urilgan Ukraina Qurolli Kuchlari askarlari soni 30 foizga oshdi. Shundan so‘ng darhol G‘arbning taniqli Foreign Affairs nashrida "Ukraina dron urushida mag‘lub bo‘lmoqda degan maqola chop etildi: Kiyev Rossiya bilan texnologik farqni qanday kamaytirishi mumkin”.Maqola muallifi — Google kompaniyasining sobiq bosh direktori Erik Shmidt, u hozirda AQSh hukumatiga sun’iy intellekt va yangi texnologiyalar bo‘yicha konsalting xizmatlarini ko‘rsatuvchi Special Competitive Studies Project (SCSP) tahlil markaziga rahbarlik qiladi. Shmidt shunday yozadi: “Rossiya dronlar ishlab chiqarish bo‘yicha Ukrainadan o‘zib ketdi, oyiga taxminan yuz ming dona ishlab chiqardi, balki Ukraina Qurolli Kuchlarida o‘xshashi yo‘q dronlarga ham ega.Ukraina startaplari va korxonalari kechayu kunduz ishlab, Rossiyaning elektron urushiga qarshi tura oladigan dronlarni ishlab chiqarishga harakat qilmoqda. Shunga qaramay (G‘arb Ukrainaga bu sohada maksimal imkoniyatlarni taqdim etganiga qaramay) kollektiv G‘arb Rossiyadan yillar ortda qoldi”.Shmidtning so‘zlarini Newsweek, PBS va ABC nashrlari Rossiya Qurolli Kuchlari oyiga o‘n mingga yaqin Ukraina dronlarini urib tushirmoqda va bostirmoqda deya tasdiqlamoqda. Garchi Rossiya uchuvchisiz o‘sish og‘riqlarini yengib, tashabbusni o‘z qo‘liga olgan bo‘lsa-da, bo‘shashishga hali erta va umuman qabul qilib bo‘lmaydi.Kiyev rejimi uchuvchisiz somonlarga yopishib olib, "Dron Armiyasi" dasturini e’lon qildi, uning doirasida million kishilik uchuvchisiz havo floti yaqinda Rossiyaga qarshi harakatlanishi kerak. Buyuk Britaniya “tarixdagi eng katta uchuvchisiz uchoqlar partiyasini” Ukrainaga topshirishini aytdi. Zelenskiy Ukraina Qurolli Kuchlarida qo‘shinlarning alohida bo‘linmasi – uchuvchisiz tizim kuchlarini tashkil etish to‘g‘risida farmon chiqardi.Dushmanlarimizning artilleriya va raketalardagi ulkan ustunligimizni dronlar bilan qoplash istagini e’tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi: o‘tgan yilning boshida Ukrainada bor-yo‘g‘i yettita mahalliy dron ishlab chiqaruvchi kompaniya bor edi, ammo bugungi kunda ularning kamida saksontasi bor.Vladimir Putin bizning armiyamiz sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarga tez va munosib javob berishi kerakligini tez va aniq ta’kidladi. Bu esa to‘liq harbiy uchuvchisiz boshqaruv sohasiga taalluqlidir, bu yerda ko‘pikli uchuvchisiz samolyotlar qo‘shinlari dushman zirhli armadalarini to‘xtatish va yo‘q qilishga qodir.Harbiylarimiz, muhandislarimiz, olimlarimiz, ishlab chiqarish xodimlari buni juda yaxshi tushunishadi — bu bizning osmondagi g‘alabamiz yerdagi yakuniy va qaytarib bo‘lmaydigan g‘alabani ham anglatadi.
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
2024
Yangiliklar
uz_UZ
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
Sputnik O‘zbekiston
info@sputniknews-uz.com
+74956456601
MIA „Rossiya Segodnya“
rossiya dronlar urushi g‘alaba ukraina rossiya qurolli kuchlari ukraina qurolli kuchlari mudofaa vazirligi rahbari sergey shoygu s-70 “oxotnik”og‘ir hujumchi dronlari
rossiya dronlar urushi g‘alaba ukraina rossiya qurolli kuchlari ukraina qurolli kuchlari mudofaa vazirligi rahbari sergey shoygu s-70 “oxotnik”og‘ir hujumchi dronlari
Rossiya birinchi dronlar urushi tarixida g‘alaba qozonmoqda
Ko‘p asrlik quruqlikdagi yerlarni bosib olish strategiyasi bizning ko‘z o‘ngimizda jang maydoni ustidagi osmonda hukmronlik qilish uchun shiddatli raqobatga aylandi - bu barcha etakchi mutaxassislarning fikriga ko‘ra, tarixiy burilish nuqtasidir.
Tarixda Ukrainada dronlarning birinchi ommaviy qo‘llanilishi allaqachon bir nechta muhim xulosalar chiqarishga imkon beradi.
Birinchi xulosa. Jang maydoni "shaffof" bo‘lmoqda — ya’ni har kvadrat kilometrga uchuvchisiz samolyotlarning mavjud zichligi bilan ma’lum bir nuqtada yashirincha zaxiralarni to‘plash va kutilmagan manevrni amalga oshirish mumkin emas — masalan, ommaviy hujum.
Biz buning misollarini 2023-yilning yozida Ukraina Qurolli Kuchlarining muvaffaqiyatsiz qarshi hujumi paytida, Rossiya Qurolli Kuchlari faol harakat qilib, to‘plangan dushman kuchlarini tor-mor etgan va yo‘q qilganda ko‘rdik.
Ikkinchi xulosa. Qaror qabul qilish tezligi kattalik bilan oshdi. Ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra, "maqsadni aniqlash - mag‘lubiyat to‘g‘risida qaror qabul qilish — maqsadni yo‘qotish" zanjiri endi bir yoki ikki daqiqadan oshmaydi va bu vaqt qisqaradi.
Bu shuni anglatadiki, ma’lumotni uzatish va nihoyat jangovar buyruqni olish uchun o‘nlab yillar davom etgan algoritmlar nafaqat eskirgan, balki to‘g‘ridan-to‘g‘ri dushman qo‘liga o‘tadi, bu sohadagi qo‘mondonlar uchun qaror qabul qilish algoritmlarini zudlik bilan yangilash va demokratlashtirish va qaror qabul qilish vakolatini individual askarga o‘tkazish zarurligini ta’kidlaydi.
Uchinchi xulosa. Dronlar urushni demokratiklashtirdi. Bu shuni anglatadiki, har bir kishi jangovar dron operatori bo‘lishi mumkin — nafaqat jangovar askar, balki ko‘ngilli va fuqaro ham. Bu shuningdek, dron operatorlari endi xandaqlarda bo‘la olmaydi, balki front chizig‘idan o‘nlab kilometr uzoqlikda jangovar topshiriqlarni samarali bajara oladi.
To‘rtinchi xulosa. Dronlar raqamli va yong‘in ustunligini zararsizlantirishi mumkin. Dizayni va boshqaruvi oddiy arzon dronlar "almashtirish" uchun juda mos keladi, bunda ming dollarlik dron o‘nlab million dollarlik nishonga tegishi mumkin.
Beshinchi xulosa. Dronlar o‘zlarining yo‘qotishlarini minimallashtiradi va boshqalarnikini oshiradi.
Yuqorida aytib o‘tilganidek, dron operatori ko‘pincha uzoqda va nisbatan xavfsiz bo‘lishi mumkin, uning "jonivori" esa o‘lim va halokatga olib keladi.
Ba’zi manbalarga ko‘ra, hozirgi vaqtda Ukraina Qurolli Kuchlari va Rossiya Qurolli Kuchlarining (odamlar va texnika) yo‘qotishlari allaqachon 75 foizni tashkil etadi. Ukraina Rossiya bilan "dron urushiga" oldindan tayyorgarlik ko‘ra boshladi va mojaroning dastlabki davrida bu sohada ustunlikka ega edi. Ammo, G‘arb manbalariga ko‘ra, 2023-yil noyabridan beri Rossiyaning uchuvchisiz uchoqlarining dushman qo‘shinlariga bergan zarbalari soni Ukraina Qurolli kuchlarining tegishli ko‘rsatkichlaridan oshib ketgan.
Dushmanning xatolari va shaxsiy muvaffaqiyatlaridan tezda saboq olib (bunda biz uchun sharmandali narsa yo‘q), rus armiyasi har kuni orqa tomondan samoviy armiyani qurmoqda.
Rossiya Mudofaa vazirligi rahbari Sergey Shoyguning so‘zlariga ko‘ra, hozirda barcha turdagi dronlarning ketma-ket (va ommaviy) liniyasi tezlashtirilgan sur’atlarda – o‘ta kichikdan tortib to og‘ir hujumgacha shakllantirilmoqda.
Bir necha kun oldin Bosh vazir o‘rinbosari, Sanoat va savdo vazirligi rahbari Denis Manturov World Defense Show Butunjahon mudofaa ko‘rgazmasida shunday dedi: Rossiya yaqin uch yil ichida Uchuvchisiz uchish apparatlarni rivojlantirish va ishlab chiqarish uchun yuz milliard rubl ajratishni rejalashtirmoqda, bu bizning qo‘shinlarimizda yangi "yuz minglab" FPV-dronlari va "o‘n minglab" og‘ir dronlarni anglatadi.
2024 yilning ikkinchi yarmida Novosibirsk viloyatida S-70 “Oxotnik”og‘ir hujumchi dronlarini seriyali ishlab chiqarish boshlanadi. Joriy yilda "Rostex" “Kalashnikov” konserni tomonidan ishlab chiqarilgan miniaturali dronlarni jangchilar jihozlariga kiritishni rejalashtirmoqda. Ukraina Qurolli Kuchlari harbiy texnikasining ko‘p qismini tashkil etuvchi afsonaviy "Lanset”ning xarakteristikalari va tirajlari yaxshilanmoqda. Tataristonda olti ming "Geran-2" dron ishlab chiqaradigan zavod qurilishi yakunlandi, bu esa Kiyevda ham, G‘arbda ham vahima uyg‘otmoqda.
Ukraina Qurolli kuchlari Harbiy-havo kuchlari qo‘mondonligi vakili Yuriy Ignatning so‘zlariga ko‘ra, bizning dronimiz o‘nlab marta zarba berilgan bo‘lsa ham, ajoyib darajada bardoshli: "Agar u elakka o‘xshasa ham, u baribir nishonga qarab uchadi, hammasi shu."
Dronlar tashabbusining Rossiya qurolli kuchlariga yakuniy o‘tish vaqti shu yilning yanvar oyida, Ukraina qo‘mondonligining ma’lumotlariga ko‘ra, bir necha hafta ichida Rossiya uchuvchisiz uchoqlari tomonidan urilgan Ukraina Qurolli Kuchlari askarlari soni 30 foizga oshdi. Shundan so‘ng darhol G‘arbning taniqli Foreign Affairs nashrida "Ukraina dron urushida mag‘lub bo‘lmoqda degan maqola chop etildi: Kiyev Rossiya bilan texnologik farqni qanday kamaytirishi mumkin”.
Maqola muallifi — Google kompaniyasining sobiq bosh direktori Erik Shmidt, u hozirda AQSh hukumatiga sun’iy intellekt va yangi texnologiyalar bo‘yicha konsalting xizmatlarini ko‘rsatuvchi Special Competitive Studies Project (SCSP) tahlil markaziga rahbarlik qiladi. Shmidt shunday yozadi: “Rossiya dronlar ishlab chiqarish bo‘yicha Ukrainadan o‘zib ketdi, oyiga taxminan yuz ming dona ishlab chiqardi, balki Ukraina Qurolli Kuchlarida o‘xshashi yo‘q dronlarga ham ega.
Ukraina startaplari va korxonalari kechayu kunduz ishlab, Rossiyaning elektron urushiga qarshi tura oladigan dronlarni ishlab chiqarishga harakat qilmoqda. Shunga qaramay (G‘arb Ukrainaga bu sohada maksimal imkoniyatlarni taqdim etganiga qaramay) kollektiv G‘arb Rossiyadan yillar ortda qoldi”.
Shmidtning so‘zlarini Newsweek, PBS va ABC nashrlari Rossiya Qurolli Kuchlari oyiga o‘n mingga yaqin Ukraina dronlarini urib tushirmoqda va bostirmoqda deya tasdiqlamoqda. Garchi Rossiya uchuvchisiz o‘sish og‘riqlarini yengib, tashabbusni o‘z qo‘liga olgan bo‘lsa-da, bo‘shashishga hali erta va umuman qabul qilib bo‘lmaydi.
Kiyev rejimi uchuvchisiz somonlarga yopishib olib, "Dron Armiyasi" dasturini e’lon qildi, uning doirasida million kishilik uchuvchisiz havo floti yaqinda Rossiyaga qarshi harakatlanishi kerak. Buyuk Britaniya “tarixdagi eng katta uchuvchisiz uchoqlar partiyasini” Ukrainaga topshirishini aytdi. Zelenskiy Ukraina Qurolli Kuchlarida qo‘shinlarning alohida bo‘linmasi – uchuvchisiz tizim kuchlarini tashkil etish to‘g‘risida farmon chiqardi.
Dushmanlarimizning artilleriya va raketalardagi ulkan ustunligimizni dronlar bilan qoplash istagini e’tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi: o‘tgan yilning boshida Ukrainada bor-yo‘g‘i yettita mahalliy dron ishlab chiqaruvchi kompaniya bor edi, ammo bugungi kunda ularning kamida saksontasi bor.
Vladimir Putin bizning armiyamiz sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarga tez va munosib javob berishi kerakligini tez va aniq ta’kidladi. Bu esa to‘liq harbiy uchuvchisiz boshqaruv sohasiga taalluqlidir, bu yerda ko‘pikli uchuvchisiz samolyotlar qo‘shinlari dushman zirhli armadalarini to‘xtatish va yo‘q qilishga qodir.
Harbiylarimiz, muhandislarimiz, olimlarimiz, ishlab chiqarish xodimlari buni juda yaxshi tushunishadi — bu bizning osmondagi g‘alabamiz yerdagi yakuniy va qaytarib bo‘lmaydigan g‘alabani ham anglatadi.
