BMTning cho‘llanishga qarshi kurash to‘g‘risidagi konvensiyasi: muammolar va ularning yechimlari
18:59 18.11.2023 (yangilandi: 13:05 20.11.2023)
© Sputnik / Elina Beknazarova
Obuna bo‘lish
O‘zbekistonda muhofaza etiladigan tabiiy hududlar maydoni qanday o‘zgargani, yerlarning degradatsiyasini to‘xtatish masalasi va Samarqand viloyatidagi yangi dendroparkga daraxtlar ekilgani — Sputnik O‘zbekiston materialida.
TOShKENT, 18 noya — Sputnik. Samarqandda BMTning cho‘llanish to‘g‘risidagi konvensiyasi (CRIC-21) ijrosini ko‘rib chiqish qo‘mitasining 21-sessiyasi yakunlandi. U 13-17 noyabr kunlari bo‘lib o‘tdi va 196 dan ortiq davlatdan ishtirokchilarni birlashtirdi.
CRIC-21 sessiyasini uning raisi Bilyana Kalibarda, Oliy Majlis Senati raisi Tanzila Narbayeva, shuningdek, Ekologiya vaziri Aziz Abduhakimov ochdi.
V Samarkande proxodit pervoe zasedanie 21-y sessii KROK konvensii OON po borbe s opustinivaniyem
© Elina Beknazarova
O‘zbekistonda muhofaza etiladigan tabiiy hududlar maydoni qanday o‘zgargani, yerlarning degradatsiyasini to‘xtatish masalasi va Samarqand viloyatidagi yangi dendroparkga daraxtlar ekilgani — Sputnik O‘zbekiston materialida.
Kuchlarni birlashtirish
O‘zbekiston Markaziy Osiyo mintaqasi va MDH davlatlari orasida 1995-yilda Birlashgan Millatlar Tashkilotining Cho‘llanishga qarshi kurash to‘g‘risidagi konvensiyasini birinchi bo‘lib ratifikatsiya qilgan. 2023-yilda esa respublika birinchi marta BMT Konvensiyasining bajarilishini ko‘rib chiqish bo‘yicha qo‘mita sessiyasiga mezbonlik qildi.
Samarqandda ishtirokchilar oldida so‘zga chiqqan sessiya raisi Bilyana Kalibarda yerning degradatsiyasi oqibatlarini yumshatish va insoniyatni oziq-ovqat, suv, uy-joy va iqtisodiy imkoniyatlar bilan ta’minlash uchun yerni himoya qilishga qaratilgan ushbu forum kun tartibi mamlakatlardan to‘liq majburiyatva faol ishni talab qilishini ta’kidladi.
“Bu yerda boshlagan ishimiz ishtirokchi mamlakatlarda davom etishi kerakligini unutmasligimiz kerak”, - dedi Kalibarda.
Shunday qilib, UNCCD ma’lumotlariga ko‘ra, 2015-yildan beri sayyorada yo‘qolgan unumdor yerlar butun Markaziy Osiyo maydoniga teng.
Har yili dunyoda 100 million gektarga yaqin sog‘lom va unumdor yerlar yo‘qoladi. Ushbu tendensiyani hisobga olgan holda, dunyoda yer degradatsiyasining neytralligiga erishish uchun 2030-yilgacha 1,5 milliard gektar maydonni tiklash kerak.
Bilyana Kalibarda
© Sputnik/Elina Beknazarova
Shu bilan birga, sessiya raisi cho‘llanishga qarshi kurashda har bir davlatning hamjihatlikda ishlashi muhimligini ta’kidladi. Shunday qilib, Bilyana Kalibardaning fikricha, aniq natijalarga faqat kuchlarni birlashtirish orqali erishish mumkin.
Aziz Abduhakimov Markaziy Osiyo mamlakatlari qanchalik chambarchas bog‘langanligiga misol keltirdi.
“Bir necha oy oldin Qozog‘istonda bo‘lganimda chang bo‘roni guvohi bo‘ldim. O‘zbekistonga qaytganimdan so‘ng bu chang bo‘roni Toshkentda ham bo‘lib, qo‘shni davlatlarga ham tarqaldi. Bu Markaziy Osiyo yagona ekotizim ekanligini va faqat biz sa’y-harakatlarimizni birlashtirib, ekologik muammolarni hal qilish orqali aniq natijalarga erisha olishimizni ko‘rsatdi”, - dedi Abduhakimov.
Vazir o‘zbekistonliklar asrlar davomida an’anaviy ravishda qishloq xo‘jaligi bilan shug‘ullanib kelganini ham ta’kidladi. Yer tirikchilik manbai sifatida muhim resurs bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qoladi. Shu bois uning tanazzulga uchrashi va ilgari yashil hududlarning cho‘llanishi bilan bog‘liq tahdidlar O‘zbekiston 6-yildan buyon amalga oshirayotgan aniq chora-tadbirlar zarurligidan dalolat beradi.
O‘zbekiston tajribasi
Uchrashuvda “Yashil makon” milliy loyihasiga alohida e’tibor qaratildi. U Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan 2021-yilda boshlangan. Loyihaning asosiy maqsadi 2030-yilga kelib respublika shaharlaridagi yashil makonlar maydonini 30 foizga oshirishdan iborat.
Sessiyada so‘zga chiqqan Aziz Abduhakimov tashabbus boshlanganidan buyon respublika bo‘ylab 416 million tupdan ortiq daraxt va buta ekilganini ta’kidladi. Yashil maydonlar 588 gektarga bo‘lingan, 662 gektardan ortiq yashil jamoat hududlari tashkil etilgan. Bundan tashqari, Buxoro, Nukus, Xiva va Urganch kabi shaharlar atrofida 40 kilometr uzunlikdagi “yashil belbog‘lar” barpo etildi. Keyinchalik, muhofaza qilinadigan hududlar maydoni ham oshdi - 2016-yildagi 4 foizdan 2023-yildagi 14 foizgacha.
Aziz Abduxakimov
© Sputnik/Elina Beknazarova
Sessiya ishtirokchilari obodonlashtirish ishlariga ham o‘z hissalarini qo‘shdilar. Samarqand viloyatida yangi dendropark barpo etishdi. Bu yerga 10 turdagi daraxtning mingdan ortiq ko‘chatlari ekildi.
V Samarkandskoy oblasti sozdali dendropark
© Sputnik/Elina Beknazarova
V Samarkandskoy oblasti sozdali dendropark
© Sputnik/Elina Beknazarova
Shuningdek, oktabr oyida boshlangan kuzgi daraxt ekish mavsumi doirasida bolalar bog‘chalari, maktablar, oliy o‘quv yurtlari, shifoxonalar va o‘rmon xo‘jaligi hududlariga 85 million dona ko‘chat ekish rejalashtirilgan.
Chang bo‘ronlari
Dunyoning 150 dan ortiq davlatiga ta’sir ko‘rsatayotgan chang bo‘ronlari ham e’tibordan chetda qolmadi.
Shuningdek, havoda chang zarralari va qumli tuzlarningpaydo bo‘lishiga bevosita ta’sir qiluvchi Orol dengizi muammosi ham ko‘rib chiqildi.
Ekologiya vazirligi huzuridagi Orolbo‘yi xalqaro innovatsion markazi direktori Baxitjon Habibullayevning aytishicha, bugungi kunda Orol dengizining qurigan tubi hududida 1 million 700 ming gektardan ortiq maydonga saksovul ekilgan. Kelgusida ularni har yili 200 ming gektar maydonga ekish rejalashtirilgan.
Aralskoe more.
© Sputnik/Ramiz Baxtiyarov
Shu bilan birga, chang bo‘ronlariga qarshi kurashda havo ifloslanishini monitoring qilish tizimi muhim rol o‘ynaydi
“Tadqiqotlarga ko‘ra, Markaziy Osiyo va Xitoy atmosferaga chang chiqarish bo‘yicha dunyoda ikkinchi o‘rinda turadi, bu umumiy miqdorining qariyb 20 foizini tashkil etadi”, – deydi Gidrometeorologiya ilmiy-tadqiqot instituti yer usti suvlari sifatini o‘rganish laboratoriyasi mudiri.
O‘zbekistonda chang bo‘ronlarini monitoring qilish uchun gidrometeorologiya tarmog‘i havoning ifloslanishini nazorat qiluvchi avtomatik stansiyalar bilan jihozlangan bo‘lib, ular chang va mayda dispers zarrachalarning ko‘rish diapazoni va konsentratsiyasini kuzatish imkonini beradi.
Hamkorlik
Aziz Abduhakimov o‘tkazgan uchrashuvlarda ekologiya sohasidagi dolzarb mavzular va hamkorlik masalalari muhokama qilindi. Xususan, vazir Iqtisodiy hamkorlik tashkiloti Bosh kotibi o‘rinbosari Husayn Avni Bichakli bilan suhbatlashdi. U Markaziy Osiyo atrof-muhit va iqlim o‘zgarishlarini o‘rganish universiteti negizida IHT mamlakatlari ekologiyasi bo‘yicha ilmiy hamjamiyat o‘rtasida aloqalarni yo‘lga qo‘yish taklifi bilan chiqdi.
Osiyo taraqqiyot banki Suv va shaharsozlikni rivojlantirish sektori katta direktori Norio Saito bilan O‘zbekistonda qattiq maishiy chiqindilarni boshqarish masalalari muhokama qilindi. Respublikaning Yaponiyaning yetakchi kompaniyalari bilan chiqindilarni qayta ishlash sohasida o‘zaro hamkorligi, sohaga Osiyo taraqqiyot banki investitsiyasini jalb etish, grantlar ajratish kabi masalalar muhokama qilindi.
Aziz Abduxakimov vstretilsya s Norio Sayto, starshim direktorom sektora vodnix resursov i gorodskogo razvitiya Aziatskogo banka razvitiya.
Norio Saito O‘zbekistonda 2025-2026 yillarga mo‘ljallangan “Qattiq maishiy chiqindilarni barqaror boshqarish” loyihasining ikkinchi bosqichini amalga oshirishni boshlashni taklif qildi.
Mehmon, shuningdek, O‘zbekistonda ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish, qurg‘oqchilik va ochlikka qarshi kurashish borasida amalga oshirilayotgan ishlarni yuqori baholab, OTB bu boradagi hamkorlikni davom ettirishga tayyorligini ta’kidladi.
Gender tengligi
Yalpi majlisda cho‘llanish va qurg‘oqchilikka qarshi kurashda ayollarning o‘rni, yer resurslaridan foydalanishda gender tengligini ta’minlash masalalari muhokama qilindi.
“Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, bugungi kunda yer yuzida og‘ir mehnat bilan band bo‘lganlarning ko‘p qismini ayollar tashkil etadi. Shu bilan birga, ular yer resurslarining ozchiligiga egalik qiladilar”, - deydi BMTning cho‘llanishga qarshi kurash bo‘yicha konvensiyasi ijrochi kotibi Kseniya Sklenlon.
21-ya sessiya Komiteta po rassmotreniyu realizatsii Konvensii OON po opustinivaniyu (CRIC-21)
© Sputnik/Elina Beknazarova
Unga ko‘ra, gender tengsizligi ayollarning resurslardan erkin va to‘liq foydalanishiga to‘sqinlik qiladi.
Atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish texnologiyalar ilmiy-tadqiqot instituti biologik xilma-xillikni saqlash laboratoriyasi boshlig‘i Adolat O‘rinovaning aytishicha, bugungi kunda O‘zbekistonda 30 foizdan ortiq xotin-qizlar ekologik muammolarni hal etish sohasida faoliyat yuritmoqda.
“Ilmiy sohada faoliyat yuritayotgan ayol sifatida shuni aytishim mumkinki, hozir institutimizda ekologik muammolarni hal etish bilan shug‘ullanayotgan ayollar ko‘payib bormoqda. Men ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida olima ayollar sonini ko‘paytirish tarafdoriman”, - deya xulosa qildi Adolat O‘rinova.
Yakunda ekologik muammolarni bartaraf etishda gender tenglikni ta’minlash borasidagi chora-tadbirlarni izchil davom ettirish, bu boradagi hamkorlikni yanada mustahkamlashga kelishib olindi.
Neuteshitelnie prognozi: v Samarkande obsudili borbu s opustinivaniyem i degradatsiyey zemel
© Sputnik / Elina Beknazarova
