Yevropa To‘rtinchi Reyxga aylantirilmoqda
22:41 13.09.2023 (yangilandi: 11:57 22.09.2023)
© AFP 2023 / JONATHAN NACKSTRAND
Obuna bo‘lish
Bugungi Yevropa tobora Gitler germaniyasiga o‘xshab bormoqda. Bir tomondan qashshoqlashib borayotgan iqtisod, ikkinchi tomondan qurol-yarog‘ sanoatiga tobora ko‘proq sarmoya kiritayotgan Angliya va AQSh. "Jannatmakon bog‘" To‘rtinchi reyxga aylanmoqda.
TOShKENT, 13 sen – Sputnik. Yevropa qurollanmoqda. “Jannat bog‘i”da snaradlar ishlab chiqarish uchun konveyerlar ishga tushirilmoqda, harbiy zavodlarning yangi binolari qurilmoqda. Tinch korxonalar urush yo‘nalishiga o‘tmoqda. Yevrokomissiya geylar huquqlari uchun kurashishni unutib, Yevropa Ittifoqida ishlab chiqarilgan qurollar hajmini kelishilgan holda oshirish mavzusida keng ko‘lamli buyruq chiqardi.
Bu jarayon xorijdan ham diqqat bilan kuzatilmoqda. “The New York Times” nashrining ta’kidlashicha, Yevropa hukumatlari o‘zlarining harbiy-sanoat majmuasini moliyalashtirish uchun “kuchli sa’y-harakatlar” qilganlar. Biroq, Yevropa mudofaa sanoatida hali ham ko‘plab muammolar mavjud: ularni “Ukraina” nomli poligon ko‘rsatib berdi.
“Ukraina askarlari bitta ishlab chiqaruvchining 155-mm snaradlari ba’zan boshqa bir ishlab chiqaruvchi tomonidan ishlab chiqarilgan gaubitsalarga to‘g‘ri kelmasligi muammosiga duch kelishmoqda”, — deydi amerikalik jurnalistlar Yevropa mudofaachilarini qoralab. “O‘q-dorilar va ehtiyot qismlarni ko‘pincha bir-biri bilan almashtirib bo‘lmaydi, bu tez-tez buzilishlarga olib keladi va ta’mirlashni murakkablashtiradi”.
Reportajda Shvetsiyaning Saab zavodidan olingan fotosuratlar tasvirlangan. U avtomobillari bilan Rossiyada yaxshi tanilgan. Ammo shuni unutmaslik kerakki, Saab deyarli yuz yil davomida Yevropa harbiy-sanoat kompleksining yetakchilaridan biri bo‘lib kelgan.
1930 yillarda shvedlar nemis samolyotlarini ishlab chiqaruvchilarni o‘zlariga o‘tkazib olgan: Germaniyada samolyot ishlab chiqarish Versal shartnomasi bilan taqiqlangan edi.
Urushdan keyin konsern o‘z samolyotlari va qurollarini eksport uchun muvaffaqiyatli sotdi. So‘nggi bir yarim yil davomida u UQK ni tankga qarshi boshqariladigan raketalar bilan ta’minlab kelmoqda. Bugungi kunda Shvetsiya NATO ostonasiga bir oyog‘ini qo‘ygan bo‘lsa, amerikaliklar fikriga ko‘ra, Shvetsiya konsernini Yevropa qurollanish poygasida yetakchilardan biriga aylantirish vaqti keldi.
Muammo shundaki, Yevropa harbiy-sanoat majmuasi o‘z ichida chuqur raqobatbardoshdir. Ishlab chiqaruvchilar eksport uchun qurol ishlab chiqaradi, ma’lum xorijiy mijozlarga moslashadi. Agar ular o‘z mahsulotlarining xususiyatlarini o‘zgartirsalar, mijozlarni yo‘qotadilar.
Yevropa Ittifoqi milliy hukumatlari o‘zlarining mudofaa sanoati ustidan suverenitetga yopishib olishlari ham bir xillikka yordam bermaydi. Bu ishlab chiqarishning eng qaymoqli qismi, ular uni xorijiy egalariga bermaslikka harakat qilmoqdalar.
Ishlab chiqarilgan qurollar assortimentida to‘liq nomuvofiqlik mavjudligi ajablanarli emas. Yevropa harbiy-sanoat majmuasi mahsulotlarining atigi 18 foizi qurol va o‘q-dorilar bo‘yicha NATOning e’lon qilingan standartlariga mos keladi. Amerikaliklar Yevropada bugungi kunda 27 turdagi gaubitsalar, 20 turdagi qiruvchi samolyotlar, 26 turdagi mina tashuvchi va fregatlar ishlab chiqarilayotganidan norozi. Axir bu sharmandalik! “Yevropa o‘z mudofaasini birlashtirishi kerak”, — deb okean ortidan yozadi “The New York Times” nashri.
Xuddi shunday fikr Londonda ham bor. Yevropa uchun tinch “dam olish” tugadi, u o‘n yillik urushga duch kelmoqda: “Ukrainadagi urush qanday tugashidan qat’i nazar, <...> yarador, qasoskor Rossiyada Vladimir Putin yoki unga o‘xshashlar hokimiyatda bor ekan, ular tahdid bo‘lib qolaveradilar”.
Eng aqlli gazeta “The Guardian” taniqli millatchi Rudolf Gess so‘zlaridan iqtibos keltirdi. “Qurolmi yoki sariyog‘mi?” – jurnalist Pol Teylor bu mashhur gapni asl nusxasiga to‘liq mos ravishda biroz o‘zgartirib izohlaydi: albatta, qurol! Shikoyat qilmang, yevropaliklar, qurollanish poygasi sizni maktablar va kasalxonalarsiz qoldiradi, agar Kreml yovuzlari hujum qilsa, siz umuman maktabsiz va kasalxonasiz qolasiz.
Ammo bularning barchasi uchun qayerdan pul olish mumkin? Hozirda Saab ishchisining o‘rtacha yillik maoshi taxminan 53 ming yevroni tashkil qiladi. Bunga ijtimoiy yordam to‘plami, malaka oshirish va sug‘urtani qo‘shing. Bundan tashqari, agar ilgari yevropalik ishlab chiqaruvchilar qurol sotishdan muvaffaqiyatli daromad olishgan bo‘lsa, endi ulardan qurollarni sotmaslik va Rossiya bilan harbiy mojaroni kutgan holda saqlash so‘ralmoqda. “Varvarlarni kutib”, degandek. Xo‘sh, agar varvarlar kelmasachi?
Keyin ma’lum bo‘ladiki, oxir-oqibat Yevropa iqtisodiyotini koronavirus lokdaunlari va Rossiyaga qarshi sanksiyalar bilan boshlangan iqirozdan keyin qurollanish poygasi tugatadi. Vashington va London aynan shu narsaga intilayotganga o‘xshaydi.
Ammo qashshoqlashgan yevropaliklarning Rossiya bilan urushishdan boshqa hech narsasi qolmaydi. 1930-yillarda Germaniyani Sovet Ittifoqiga qarshi qo‘yish uchun London va Vashington aynan shunday yo‘l tutgan edi.
Bir tomondan, harbiy-sanoat majmuasiga homiylik qilganlar va mahalliy mudofaa sanoatiga sarmoya kiritganlar. Gitlerga kimlargina sarmoya kiritmagan — Genri Ford va Preskott Bush (AQShning bo‘lajak prezidentining bobosi), Morganlar va Rokfellerlar. Boshqa tomondan, ular shu Germaniya aholisini ochlikda ushlab turishdi – faqat butunlay qashshoq odamlargagina yashash maydonini sharqqa kengaytirish haqida bema’ni fikrlarni o‘tkazish mumkin edi. Sariyog‘ yo‘q – mayli, burger hech bo‘lmaganda bolalariga yetarli non bilan margarin topish uchun frontga ketadi.
Hozirgi anglo-sakslarning rejasi ham xuddi shunday ko‘rinadi. Londonlik Pol Teylorning fikricha, Yevropa Ittifoqida harbiy xarajatlarga soliq joriy etish maqsadga muvofiq emas, undan ko‘ra Yevropa Ittifoqi mudofaa sanoati uchun qo‘shma maqsadli kredit olgani ma’qul. Qayerdan olgani ma’qul? Aytishga hojat yo‘q, albatta London va Vashingtondan-da.
Qarzning sharti saflarni yopish va barcha Yevropa davlatlarining mudofaa komplekslarini to‘liq birlashtirish va bularning hammasi anglo-sakslarning qattiq nazorati ostida amalga oshirilishi kerak, albatta.
Ularning asosiy g‘oyasi – Yevropani butun bir ulkan mudofaa zavodiga aylantirish, u yerda burgerlar snaradlarni parchinlaydilar. Ishdan keyin esa o‘q otish poligonlarida mashq qiladilar va Rossiyadan nafratlanish uchun alohida besh daqiqa vaqt sarflaydilar.
Yagona armiya, yagona harbiy-sanoat majmuasi, mamlakatimizga nisbatan qo‘rquv va nafratga asoslangan yagona mafkura, sharqqa hujumga keng ko‘lamli tayyorgarlik ko‘rmoq. Aytishadi-ku, Gitler rejimi bilan orasida o‘nta farqni top. “Jannatmakon bog‘” edi – To‘rtinchi Reyx bo‘ladi.
