Foyda demokratiyadan ustunroq. Yevropa Rossiya bilan savdoni kengaytirmoqda
© Sputnik / Denis Abramov
/ Obuna bo‘lish
Berlin gaz qaramligidan xalos bo‘lishga uringan edi, endi bo‘lsa Moskvaga boshqa turdagi qaramlikka tushib qoldi.
Germaniya Rossiya o‘g‘itlarini xarid qilishni 334 foizga oshirdi. O‘zida ishlab chiqarish juda qimmatga tushmoqda. Berlin gaz qaramligidan xalos bo‘lishga uringan edi, endi bo‘lsa Moskvaga boshqa turdagi qaramlikka tushib qoldi. Amaldorlar bundan norozi va importni taqiqlashni talab qilmoqda.
Har holda gaz emas
Gaz importi taqiqlanishi Yevropa sanoatining barcha tarmoqlariga ta’sir qildi. Xususan, Yevropa Ittifoqida kimoviy moddalar ishlab chiqarish bir necha barobar qimmatlashdi. Shunday qilib, Germaniyada xarajatlar 150 foizga oshdi, deb yozadi “Bild” nashri. Shuning uchun Rossiyadan xaridlarni ko‘paytirishga to‘g‘ri kelmoqda.
O‘tgan yilning iyul oyidan joriy yilning iyunigacha Berlin azotli o‘g‘itlar importini 334 foizga oshirdi. Mavsum davomida mahalliy mahsulotning umumiy hajmdagi ulushi 5,6 foizdan 18 foizga (aniqrog‘i 38,5 ming tonnadan 167 ming tonnagacha) o‘sdi, deya ma’lum qildi Germaniya qishloq xo‘jaligi sanoati uyushmasi. Umuman olganda, Yevropa Ittifoqi bir yil oldingiga qaraganda besh baravar ko‘p import qildi.
“Berliner Zeitung” (BZ) nashrining fikricha, hajmlar har qanday holatda ham o‘sadi, chunki sanksiyalarni o‘g‘itlarga aloqasi yo‘q. Biroq bunday jadal o‘sish “mustaqillik uchun kurashchilar”ni xavotirga soladi. Qishloq xo‘jaligi uyushmasi direktori Martin Meyning ta’kidlashicha, kimoviy moddalar ishlab chiqarishdagi xarajatlarning 90 foizi moviy yonilg‘iga to‘g‘ri kelmoqda. Rossiyaning energiya manbalaridan voz kechishga bo‘lgan barcha urinishlariga qaramay, Germaniya ular uchun to‘lashda davom etmoqda – faqat boshqa shaklda.
“Bild” nashrining yozishicha, nemis sanoatchilari raqobatga dosh bera olmayapti va bankrot bo‘lmoqda. Eng yirik kimoviy konsern BASF Lyudvigsxafendagi ammiak zavodining yopilishini allaqachon e’lon qildi. Xavf ostida qolgan yana bir gigant "SKW Stickstoffwerke Piesteritz GmbH" (SKWP) bo‘lib, unda o‘n mingga yaqin xodim ishlaydi. "Ikkinchi jahon urushi, Sovet ekspropriatsiyasi, GDR davridan omon qolgan" zavod Yevropa Ittifoqining uzoqni ko‘ra bilmaydigan siyosati tufayli o‘z faoliyatini to‘xtatish xavfi ostida, deyiladi maqolada. Xullas, mualliflar arzon gazdan voz kechishni emas, balki hukumat tomonidan “qonli o‘g‘itlar”ni taqiqlamaganini tanqid qilishmoqda.
Tanlov yo‘q
Moliya vazirlari va alohida viloyatlar hokimlari hukumatdan qat’iy choralar ko‘rishni talab qilmoqda. Ularning ta’kidlashlaricha, Rossiya gazning ichki narxini o‘z xohishiga ko‘ra belgilab, bozorni arzon o‘g‘itlar bilan to‘ldirmoqda. Bu Yevropa korxonalarini, kamida, ishlab chiqarishni kamaytirishga majbur qilmoqda. Biroq hozircha murojaatlar hech qanday natija bermadi.
Mutaxassislarning qayd etishicha, Yevropada muqobil yo‘l yo‘q. Ishlab chiqarish inqirozi o‘tgan yili boshlangan va hozirgi voqealar faqat uzoq muddatli oqibatlardir.
Bozor tuzilmasi korxonalarning daromadlari ustidan nazoratni nazarda tutmaydi, shuning uchun tarmoqlar yo‘qotishlarini bir-birining hisobidan qoplashga harakat qilmoqda. "Mineral o‘g‘it ishlab chiqaruvchilar bu yil gaz narxining pasayishidan tinchlanmadi, energetika kompaniyalari uni o‘tgan oylardagi yuqori sur’atlarda sotishda davom etmoqda. Ular ko‘proq daromad olmoqda, kimyo zavodlari esa yopilish arafasida", – deya tushuntiradi mustaqil sanoat eksperti Leonid Xazanov.
Bunday sharoitda Rossiya o‘g‘itlarini taqiqlash mamlakat qishloq xo‘jaligini tanazzulga uchrashiga asos bo‘ladi. Fermerlar ularni yuqori tariflarda xarid qila olmaydilar, hosilni yo‘qotishni yoki bankrot bo‘lishni boshlaydilar. Shu qatorda, Rossiya ishonchli o‘g‘it yetkazib beruvchi, uzoq muddatli hamkorlik tarafdori va o‘zaro manfaatli shartlar asosida ish olib borishga qodir, deydi Rossiya hukumati qoshidagi Moliya universitetining “Logistikadagi raqamli texnologiyalar” laboratoriyasi rahbari Dmitriy Tarasov.
Biroq, uning fikriga ko‘ra, yangi taqiq joriy etilishi ehtimoli katta. Albatta, bu Yevropa Ittifoqi mamlakatlari iqtisodiga zarba beradi, ammo mantiqsiz siyosiylashtirilgan qarorlar qabul qilish ular uchun yangilik emas.
Rossiyadan xavotir olmasalar ham bo‘ladi
Biroq, voqealarning bunday rivoji bilan ham, Rossiya ishlab chiqaruvchilari zarar ko‘rmaydi, tahlilchilar bunga aminlar. “Ular yangi hamkorlarga, jumladan, gaz va neft-kimyo sanoatiga ega bo‘lmagan va tayyor mahsulotga muhtoj rivojlanayotgan mamlakatlarga e’tibor qaratmoqda”, – dedi Tarasov. Bunga Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi davlatlari kiradi.
Rossiya iqtisodiyot universitetining Iqtisodiyot kafedrasi dotsenti Aleksandr Timofeyevning ma’lum qilishicha, mahalliy kimoviy moddalar yuzdan ortiq mamlakatlarda sotiladi. Rossiyadan karbamidning jahon eksportidagi ulushi 12%, kaliy xlorid 20% ni tashkil qiladi. Sanoat yetakchilari – "YevroXim", "FosAgro" va "Akron" so‘nggi rivojlanish strategiyalarini va jarayonlarni raqamlashtirishni qo‘llamoqda. "FosAgro" ushbu korporatsiyalar juda katta daromad olishga qodirligini isbotladi. Uch-to‘rt yil ichida ular ishlab chiqarishni 35-37 million tonnaga yetkazishni rejalashtirmoqda”, — deya qo‘shimcha qiladi ekspert.
BMT hisobotida Rossiyadan o‘g‘itlar eksporti 70 foizga oshgani ko‘rsatilgan. Hindiston, Turkiya va Vyetnam asosiy xaridorlar bo‘lib qolmoqda. Braziliya eng yirik importorga aylandi va hozirda Afrika ittifoqi yetkazib berishni kengaytirish ustida ishlamoqda.
15 yil davomida sanoat ishlab chiqarish hajmini ikki baravar oshirdi. Besh yil ichida ikki trillion rubldan ortiq sarmoya kiritish rejalashtirilgan. "Bu aylanma va foydani ikki baravar oshiradi", - ta’kidlaydi Timofeyev. Hozirda Rossiya mahalliy kompaniyalari jahon aylanmasining olti-yetti foizini tashkil qiladi va Xitoydan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Rossiyada ham, butun dunyoda ham kimoviy moddalarga bo‘lgan ehtiyoj yildan-yilga 10-20% ga ortib bormoqda.
Mutaxassislarning fikricha, agrosanoat majmuasining muvaffaqiyati tufayli iste’mol yiliga 10-15 foizga oshadi. Shu sababli hatto Yevropa bozorining ehtimoliy yo‘qolishi ham ishlab chiqarishga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydi.
