Domino effekti: AQShda yana bir bank muammolar girdobida
© AP Photo / Craig Ruttle
Obuna bo‘lish
Tahlilchilar AQSh Federal zaxira tizimining yuqori stavkalari banklar bilan shafqatsiz hazil o‘ynaganini qayd etmoqda.
TOShKENT, 27 apr — Sputnik. AQShning ikkita yirik banki bankrot bo‘lgach, bozorda vahima paydo bo‘ldi. Federal zaxira tizimi (FZT) vaziyat barqarorlashganini aytdi. Biroq, moliyaviy hisobotlarning e’lon qilinishi ba’zi kutilmagan hodisalarni keltirib chiqardi. RIA Novosti yana qaysi banklarni bankrotlik kutayotganganini o‘rgandi.
“First Republic Bank”ning aksiyalari 100 milliard dollarlik omonatlarning rekord darajada chiqib ketishi tufayli deyarli 50 foizga tushib ketdi.
"First Republic" aksiyalari 25-aprel kuni Fond birjasi yopilishida o‘zining eng past ko‘rsatkichi — 8,1 dollarni tashkil qildi. Bankning aytishicha, mijozlar o‘z hisoblaridan 100 milliard dollar yechib olgan. Depozitlar 40% dan ziyodga kamaydi.
Mart oyida kutilmaganda AQShda aktivlari bo‘yicha 16 – o‘rinda turuvchi “Silicon Valley Bank” bankrot bo‘ldi. Mazkur bank Kremniy vodiysi startaplariga ixtisoslashgan, ammo uzoq vaqtdan beri mijozlar to‘satdan sanoat zaxiralarini tashlab, mablag‘larni olib qo‘yishdi. Jami depozitlardan 42 milliard dollar yechib olingan.
Bunday holatlardan keyin, tahlilchilar FZTning yuqori stavkalari bank bilan shafqatsiz hazil qilganini qayd etishdi. FZT bu davrda venchur kapital fondlaridan milliardlab mablag‘ to‘pladi va uzoq muddatli boshlang‘ich obligatsiyalarga sarmoya kiritdi.
Xuddi shunday qimmatli qog‘ozlar portfeliga ega bo‘lgan boshqa o‘yinchilarning aksiyalari ham darhol arzonlashdi. Shundan so‘ng, domino effekti va tizimli inqiroz xavfi haqida gapira boshlandi. Har ehtimolga qarshi, rasmiylar Nyu-Yorkning “Signature Bank”ni ham yopishdi. Hukumat hammasi “nazorat ostida” ekanligiga ishontirdi.
FZT chora ko‘rdi va muddatli moliyalashtirish dasturini (BTFP) ishga tushirishdi. Muammoli bozor ishtirokchilariga depozitlarni qaytarish uchun maxsus maqsadli kreditlar taklif qilindi.
"BitRiver" moliyaviy tahlilchisi Vladislav Antonov tushuntirishicha, agar "First Republic" bankining “Bank of America”, “Citigroup”, “JPMorgan Chase” va “Wells Fargo”dan olgan yordami bo‘lmaganida, yo‘qotishlar yanada kattaroq bo‘lishi mumkin edi.
“Bu voqealar AQShdagi moliyaviy beqarorlikdan dalolat beradi. Aksiyalar obyektiv iqtisodiy sabablarga ko‘ra tushib ketmoqda: depozitlarning katta miqdorda chiqib ketishi, bank foydasining kamayishi”, - deya ta’kidlaydi u.
Biroq, uning fikricha, xulosa chiqarishga hali erta. “First Republic”ning 50-100 milliard dollarlik aktivlarini sotish balansni mustahkamlaydi. Shunga qaramay, Amerika moliya tizimida ishonch inqirozi mavjud.
"O‘tgan oy bank FZT va davlat kredit guruhlaridan depozitlarni qaytarish uchun 92 milliard olgan bo‘lsa-da, bu mijozlarni ushlab turmadi - chiqish davom etdi. Qarzga olingan mablag‘ yil boshida ularning balansida bo‘lgan depozitlarining atigi 52 foizini tashkil qiladi. FZT allaqachon bank likvidligini ta’minlashga tayyorligi va AQSh rasmiylari uni milliylashtirishni rejalashtirayotgani haqida ma’lumotlar bor ", - deydi "Sapital Lab" hamkori Yevgeniy Shatov.
Bundan tashqari, uning ta’kidlashicha, asosiy xavflar yo‘qolmagan. Asosiy muammo - stavkalarning keskin oshishi. Depozitlar bo‘yicha foizlarni oshirish kerak. FZTdan qarz olish esa qimmatlashdi.
Banklarning asosiy daromad manbai past stavkalar davrida berilgan kreditlar bo‘yicha to‘lovlardir.
"Shunday qilib, banklarning daromadlari qisqaradi, xarajatlar esa oshib bormoqda. Bu jiddiy qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi", - deya tushuntiradi Shatov.
Uning fikricha, yana bir muammo ipoteka krediti bo‘lishi mumkin. AQShda ko‘chmas mulk kreditlarining qariyb 70% kichik mintaqaviy banklardan keladi.
"Synchrony Financial" (SYF), "Discover Financial Services" (DFS), "Western Alliance", "Valley National Bancorp", "Associated Banc Corp" (ASB) tahdid ostida, - deb hisoblaydi tahlilchi.
Sababi: kreditlar va depozitlar nisbati juda yuqori, ya’ni kreditlarning asosiy qismi jalb qilingan mablag‘lar hisobidan moliyalashtiriladi.
Aksariyat kuzatuvchilarning fikriga ko‘ra, mintaqaviy “First Republic Bank” va uning birodarlaridagi tartibsizliklar aksiyalarni sotishning yangi to‘lqiniga sabab bo‘lmaydi.
"Hamma o‘zining birinchi chorak moliyaviy hisobotini taqdim etgan va investorlar o‘z balanslarida hech qanday zaiflikni ko‘rmaganligi sababli, muammolar “First Republic”dan yirik banklarga o‘tishi haqida hech qanday dalil yo‘q", - deydi “TeleTrade”dan Aleksey Fodorov.
Ammo Yevropa bozori ham vahima qo‘zg‘atishi mumkin. U yerda Yevropa markaziy banki ham stavkalarni agressiv ravishda oshirishda davom etmoqda, bu esa xuddi shu muammoga aylanishi bilan tahdid qilmoqda.
