Si Szinpin: Xitoy-Rossiya do‘stligining yangi istiqbollari sari qat’iyat bilan
16:15 20.03.2023 (yangilandi: 20:15 04.10.2023)
© Sputnik / Mixail Klimentyev
/ Obuna bo‘lish
XXR raisi Si Szinpinning mualliflik maqolasi, RIA Novosti va "Rossiyskaya gazeta" uchun eksklyuziv.
TOShKENT, 20 mar — Sputnik. Prezident Vladimir Putinning taklifiga binoan men Rossiya Federatsiyasiga davlat tashrifi bilan kelaman. O‘n yil avval Xitoy Xalq Respublikasi raisligiga saylanganimdan keyingi ilk xorijiy tashrifim ham Rossiyaga bo‘lgan edi. O‘tgan davr ichida men Rossiyaga sakkiz marta tashrif buyurdim va har safar ushbu tashriflar katta zavq va natijalar olib keldi, biz Prezident Vladimir Putin bilan birga Xitoy-Rossiya munosabatlari yilnomasida yangi sahifa ochdik.
Xitoy va Rossiya — eng yirik qo‘shnilar, barcha sohalarni qamrab oluvchi hamkorlar va strategik sheriklar, jahonning yetakchi davlatlari va BMT Xavfsizlik Kengashining doimiy a’zolaridir. Har ikki davlat ham mustaqil tashqi olib boradi hamda Xitoy va Rossiya munosabatlarini diplomatiyaning asosiy ustuvor yo‘nalishlaridan biri deb hisoblaydi.
Xitoy-Rossiya munosabatlari aniq tarixiy mantiq va kuchli ichki drayver asosida rivojlanmoqda. So‘nggi o‘n yil davomida ikki tomonlama hamkorlik barcha yo‘nalishlarda jadal rivojlanib, yangi davrga dadil qadamlar bilan kirib kelmoqda.
— Oliy darajali aloqalar muhim rol o‘ynaydi va doimiy strategik ahamiyatga ega.
Yuqori va oliy darajadagi almashinuv va aloqalarning mukammal mexanizmlari, ko‘p qirrali hamkorlikning keng tuzilmasi ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirishda muhim tizimli va institutsional vositasi bo‘lib xizmat qilmoqda.
O‘tgan yillar davomida Prezident Vladimir Putin bilan men yaqin hamkorlik aloqalarini saqlab qoldik. Ikki tomonlama va xalqaro maydonlarda o‘tkazilgan 40 dan ortiq uchrashuvlar davomida barcha sohalarda amaliy hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlari belgilab olindi, biz o‘zaro manfaatli va dolzarb xalqaro va mintaqaviy masalalar bo‘yicha pozitsiyalarimizni o‘z vaqtida muvofiqlashtirib, ikki tomonlama munosabatlarni barqaror rivojlantirish uchun zamin yaratmoqdamiz.
– Rossiya va Xitoy o‘zaro siyosiy ishonchni muttasil mustahkamlab, yirik davlatlar o‘rtasidagi munosabatlarning yangi paradigmasini yaratmoqda.
Xitoy va Rossiya abadiy do‘stlik hamda o‘zaro manfaatli hamkorlik konsepsiyasiga amal qiladi. Ikki tomonlama munosabatlar qo‘shilmaslik, qarama-qarshilik qilmaslik va uchinchi tomonlarga qarshi harakat qilmaslik tamoyillariga asoslanadi.
Ikki davlat milliy voqeliklardan kelib chiqqan holda taraqqiyot yo‘lidan borishda, taraqqiyot va tiklanishda bir-birini qat’iy qo‘llab-quvvatlaydi. Yetuk va barqaror ikki tomonlama aloqalar muttasil yangi kuchga to‘plab, o‘zaro hurmat, tinch-totuv yashash va o‘zaro manfaatli hamkorlikka asoslangan davlatlararo munosabatlarning yangi turining namunasi bo‘lib xizmat qilmoqda.
— Tomonlar har tomonlama va ko‘p vektorli hamkorlik arxitekturasini shakllantirmoqda.
Birgalikdagi sa’y-harakatlar tufayli 2022-yilda tovar ayirboshlash hajmi rekord darajadagi 190 milliard dollarni tashkil etib, o‘n yil avvalgiga nisbatan 116 foizga o‘sdi. Xitoy ketma-ket 13-yil davomida Rossiyaning eng yirik savdo sherigi sifatida o‘zini namoyon qilmoqda. Ikki davlat o‘rtasidagi o‘zaro investitsiyalar hajmi o‘sishda davom etmoqda. Energetika, koinot, aviatsiya va transport aloqasi sohalarida strategik ahamiyatga ega qator hamkorlik loyihalari muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda. Ilmiy-texnologik innovatsiyalar, transchegaraviy elektron tijorat kabi yangi sohalardagi hamkorlik yuqori dinamikani saqlab kelmoqda. Hududlararo hamkorlik jadal sur’atlarda rivojlanmoqda. Bularning barchasi nafaqat oddiy odamlarga real foyda keltirmoqda, balki har ikki davlat taraqqiyotiga ham bitmas-tuganmas turtki bermoqda.
– Tomonlar avloddan-avlodga o‘tib kelayotgan o‘zaro hamjihatlik konsepsiyasini hayotga tatbiq etib, an’anaviy do‘stlik kundan-kunga mustahkamlanib bormoqda.
Xitoy va Rossiya o‘rtasida yaxshi qo‘shnichilik, do‘stlik va hamkorlik to‘g‘risidagi shartnomaning 20-yilligi arafasida Prezident Vladimir Putin bilan men zamonaviy voqelikni hisobga olgan holda shartnomani kengaytirish va tegishli mazmun bilan to‘ldirishga qaror qildik. Sakkiz yo‘nalish bo‘yicha Rossiya-Xitoy hamkorligining tematik yillarining muvaffaqiyatli o‘tkazilishi do‘stlik va hamkorlikni yangi cho‘qqilarga olib chiqmoqda. Mamlakatlarimiz xalqlari koronavirusga qarshi kurashda bir-biriga moddiy va ma’naviy yordam ko‘rsatgani “muammodagi do‘stlar qanday tanilishini” yana bir isboti bo‘ldi.
– Tomonlar xalqaro maydonda ham yaqindan hamkorlik qilib, buyuk davlatlar sifatida katta mas’uliyat his qiladi.
Xitoy va Rossiya xalqaro huquq va BMTga asoslangan xalqaro munosabatlar tizimi va jahon tartibini, shuningdek, BMT Nizomining maqsad va tamoyillariga asoslangan xalqaro munosabatlarni — qat’iy qo‘llab-quvvatlaydi va BMT doirasida o‘zaro hamkorlikni muvofiqlashtirilgan hamkorlikni amalga oshiradi. ShHT, BRIKS, G20 va boshqa xalqaro platformalar asosida xalqaro munosabatlarni ko‘p qutblilik va demokratlashtirish uchun birgalikda sa’y-harakatlar qiladi.
Tomonlar chinakam ko‘p qutblilikni amalga oshirish, umuminsoniy qadriyatlarni rivojlantirish, yangi tipdagi xalqaro munosabatlar — insoniyat taqdiri yagona va mushtarak bo‘lgan hamjamiyatni shakllantirish bo‘yicha samarali choralar ko‘rmoqda.
Xitoy-Rossiya munosabatlari 70-yildan ortiq vaqt mobaynida juda murakkab yo‘lni bosib o‘tdi. O‘tmishga nazar tashlar ekanmiz, munosabatlarimizning bugungi darajasiga yetish oson bo‘lmaganini, Xitoy va Rossiya o‘rtasidagi so‘nmas do‘stlikni ehtiyotkorlik bilan saqlash kerakligini chuqur tushunamiz. Tarix va amaliyot shuni ko‘rsatadiki, global notinchlik sharoitida biz davlatlararo aloqalarni yo‘lga qo‘yishning to‘g‘ri yo‘liga o‘tganimiz tufayli Xitoy-Rossiya munosabatlari mustahkam sinovdan o‘tdi.
Rossiyaga bo‘lajak tashrifim do‘stlik, hamkorlik va tinchlikni mustahkamlashga qaratilgan. Men Prezident Vladimir Putin bilan birgalikda Xitoy-Rossiya munosabatlari keng qamrovli sheriklik va strategik hamkorlikning yangi istiqbollarini ochishga qaratilgan yangi rejalar va chora-tadbirlarni belgilashga tayyorman.
Tomonlar milliy rivojlanish maqsadlariga, innovatsion yondashuvga e’tibor qaratgan holda kompleks rejalashtirishga e’tibor qaratishlari, yangi imkoniyatlarni ochishlari va yangi drayverlarni yaratishlari kerak. Xitoy-Rossiya munosabatlarining yuqori darajada rivojlantirishda barqaror sur’atni saqlab qolish uchun o‘zaro ishonchni mustahkamlash va mavjud salohiyatlarni amalga oshirish muhim ahamiyatga ega.
Investitsion va savdo-iqtisodiy hamkorlik hajmi va sifatini parallel ravishda kengaytirish, siyosiy muvofiqlashtirishni kuchaytirish, sarmoyaviy hamkorlikni sifatli rivojlantirish uchun yanada qulay shart-sharoitlar yaratish, o‘zaro savdo ko‘lamini, umumiy manfaatlar va hamkorlikni kengaytirish, yangi o‘sish nuqtalarini izlash, an’anaviy savdo va hamkorlikning bir-birini to‘ldiradigan yangi shakllarini topish va rivojlantirish, ikki tomonlama hamkorlik va mintaqaviy integratsiyani qo‘llab-quvvatlash uchun "Bir kamar va bir yo‘l" hamda YeOII tashabbuslarini bog‘lash bo‘yicha birgalikda ishlashni davom ettirish zarur.
Ikki tomonlama madaniy-gumanitar aloqalarni yuqori darajada chuqurlashtirish, jismoniy tarbiya va sport sohalarida Hamkorlik yillari tashkil etish, Mintaqalararo hamkorlik mexanizmlari istiqbollarini ochish, qardosh viloyatlar va shaharlar o‘rtasidagi aloqalarni faollashtirish, kadrlar almashish, turizm sohasidagi hamkorlikni tiklash, yozgi oromgoh, qo‘shma ta’lim muassasasi kabi tadbirlarni o‘tkazish — xalqlar do‘stligi va o‘zaro hamjihatlikni, birinchi navbatda, yoshlar orasida mustahkamlash maqsadiga xizmat qiladi.
Zamonaviy dunyoda chuqur o‘zgarishlar ro‘y bermoqda. Tinchlik, taraqqiyot, hamkorlik va birgalikda g‘alaba qozonish — bu to‘xtatib bo‘lmaydigan tarixiy oqimdir. Ko‘p qutblilik, iqtisodiy globallashuv va xalqaro munosabatlarning demokratlashuvi — qaytarib bo‘lmaydigan tendensiyadir. Bir vaqtning o‘zida, xavfsizlikning an’anaviy va noan’anaviy xatarlari soni ham tez sur’atlar bilan o‘sib bormoqda. Gegemonizm, despotizm va ta’qiblar dunyoga jiddiy zarar yetkazadi. Jahon iqtisodiyotini tiklash uchun juda uzoq yo‘lni bosib o‘tish kerak bo‘ladi. Xalqaro hamjamiyat har qachongidan ham ko‘proq xavotir bildirmoqda va inqirozdan chiqish yo‘llarini izlamoqda.
2013 yil mart oyida men MGIMOda so‘zga chiqib, “barcha davlatlarning o‘zaro bog‘liqligi va o‘zaro bog‘liqligi misli ko‘rilmagan yuksak darajaga ko‘tarilgani haqida gapirgan edim.
Insoniyat yagona global qishloqda yashaydi, yagona taqdirli jamoaga aylanib bormoqda. Keyinchalik men ilgari surgan “Bir kamar, bir yo‘l”, “Global taraqqiyot”, “Global xavfsizlik” va “Global sivilizatsiyalar" tashabbuslari insoniyat taqdiri umumiy bo‘lgan hamjamiyat tushunchasining mazmun-mohiyatini ochib berdi va uning foydali qo‘shimchasiga aylandi. Bu dunyoda va bizning davrimizda sodir bo‘layotgan tarixiy o‘zgarishlarga munosib javobning xitoycha versiyasi bo‘lib xizmat qildi.
O‘n yil davomida tinchlik, taraqqiyot, tenglik, adolat, demokratiya, erkinlik kabi umuminsoniy qadriyatlar insonlar qalbidan chuqur joy oldi. Barqaror tinchlik, umumbashariy xavfsizlik, umumiy farovonlik, ochiqlik va bag‘rikenglik hukm suradigan toza va go‘zal dunyo barpo etish istagi tobora ko‘proq mamlakatlarni birlashtirmoqda. Jahon hamjamiyatiga yaxshi ma’lumki, dunyoda hech bir davlat boshqalardan ustun emas. Hukumatning universal modeli yo‘q, hal qiluvchi so‘z yagona davlatga tegishli bo‘lgan dunyo tartibi yo‘q. Yer yuzidagi ixtiloflar va to‘ntarishlarsiz birdamlik va tinchlik butun insoniyatning umumiy manfaatlariga javob beradi.
O‘tgan yil boshidan beri Ukraina inqirozining butunlay keskinlashuvi kuzatilmoqda. Bo‘layotgan voqealarning mohiyatidan kelib chiqib, Xitoy har doim obyektiv va xolis pozitsiyani egallab, yarashuv va tinchlik muzokaralariga ko‘maklashish uchun faol sa’y-harakatlarni amalga oshirmoqda. Men aytgan bir qator fikrlar Ukrainani tartibga solishda Xitoyning asosiy prinsipi bo‘lib xizmat qiladi. Bu, xususan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomining maqsad va tamoyillariga rioya qilish, barcha davlatlarning xavfsizlik sohasidagi asosli tashvishlarini hurmat qilish, Ukraina inqirozini tinchlik yo‘li bilan hal qilishga qaratilgan barcha sa’y-harakatlarni qo‘llab-quvvatlash va global ishlab chiqarish va ta’minot zanjirlarining xavfsizligini va barqarorligini ta’minlash zarurligi haqidadir.
Xitoyning yaqinda e’lon qilingan Ukraina inqirozini siyosiy yo‘l bilan hal qilish bo‘yicha pozitsiyasi barcha tomonlarning asosli tashvishlarini inobatga olgan holda, Ukraina inqirozini bartaraf etish bo‘yicha jahon hamjamiyatining qarashlar birligini maksimal darajada aks ettiradi. Hujjat inqiroz oqibatlarini bartaraf etish va siyosiy tartibga solishga ko‘maklashishda konstruktiv omil bo‘lib xizmat qiladi. Murakkab masalalar oddiy yechimga ega emas.
Ishonchimiz komilki, agar hamma umumiy, keng qamrovli, birgalikda va barqaror xavfsizlik konsepsiyasiga amal qilsa, Ukraina inqirozidan oqilona chiqish, dunyoda mustahkam tinchlik va umumbashariy xavfsizlikka teng, ehtiyotkor va pragmatik tarzda yo‘l topiladi.
Global muammolarni hal qilishdan avval, o‘z ishlarimizni hal qilishimiz lozim. Xitoy Kommunistik partiyasi Xitoy xalqini birlashtirib, unga rahbarlik qilib, ulkan aholini qamrab olishi, umumbashariy farovonlikka erishishi, moddiy va moddiy boyliklarni muvofiqlashtirilgan rivojlanish va ma’naviy madaniyat, inson va tabiatning uyg‘un yashashi, tinch taraqqiyot yo‘lidan borishi bilan ajralib turadigan xitoycha modernizatsiya orqali Xitoy xalqini buyuk tiklanishiga har tomonlama intiladi. Xitoyning bu o‘ziga xos xususiyatlari ko‘p yillik amaliyot va xalqaro tajribani chuqur umumlashtirish asosida shakllangan. Biz Xitoyni modernizatsiyalanishini qat’iyat bilan targ‘ib qilamiz, yuqori sifatli rivojlanishni amalga oshirishga harakat qilamiz va tashqi ochiqlikni doimiy ravishda kengaytiramiz. Ishonchim komilki, bu dunyoning barcha mamlakatlari, jumladan, Rossiya uchun ham yangi imkoniyatlar yaratadi.
Yil bahordan boshlanadi, muvaffaqiyat esa ishdan. Xitoy va Rossiya taraqqiyot va tiklanish yo‘lidagi yo‘ldoshlar sifatida insoniyat sivilizatsiyasi taraqqiyotiga katta hissa qo‘shadi, deyishga barcha asoslar bor.
- Global muammolarni hal qilishdan oldin, o‘z uyimizdagi ishlarni hal qilishimiz kerak.
Xitoy Kommunistik partiyasi Xitoy xalqini birlashtirib, unga rahbarlik qilib, uni Buyuk uyg‘onishi sari yetaklamoqda. Buni XKP Xitoy modernizatsiyasi orqali amalga oshirishni rejalashtirgan.
Xitoy modernizatsiyasi — bu ulkan aholi sonini qamrab oluvchi, umummilliy farovonlikni maqsad qiluvchi, moddiy va ma’naviy muvofiqlik hamda inson va tabiatning o‘zaro uyg‘un yashashini ta’minlovchi tinch rivojlanish yo‘lidir.
Xitoyning ushbu o‘ziga xos xususiyatlari ko‘p yillik amaliyot va xalqaro tajribani chuqur o‘rganish umumlashtirish asosida shakllangan. Biz Xitoyning modernizatsiya qilish ishini qat’iyat bilan targ‘ib qilamiz, yuqori sifatli rivojlanishni amalga oshirishga harakat qilamiz va tashqi ochiqlikni doimiy ravishda kengaytirib boramiz. Ishonchim komilki, bu dunyoning barcha mamlakatlari, jumladan, Rossiya uchun ham yangi imkoniyatlar yaratadi.
Yil bahordan boshlanadi, muvaffaqiyat esa — ishdan. Xitoy va Rossiya rivojlanish yo‘lidan borayotgan hamrohlar sifatida insoniyat sivilizatsiyasi taraqqiyotiga katta hissa qo‘shadi, deyishga barcha asoslar bor.
