“Kiyev arvohi” Yevropani kezmoqda. Zelenskiyning qanotlarini qirqishdi
21:28 10.02.2023 (yangilandi: 18:43 05.04.2023)
© AP Photo / Olivier Matthys
Obuna bo‘lish
Yevropa nima uchun yaqin vaqt ichida Kiyevga samolyotlar bermasligi haqida Sputnik ekspertlar bilan suhbat qildi. Batafsil maqolamizda tanishing.
TOShKENT, 10 fev - Sputnik. Ukraina prezidenti Yevropaga safarini yakunladi. Lekin safarning asosiy maqsadi bo‘lgan - G‘arbdan jangovar samolyotlar olishga - u erisha olmadi. Ittifoqchilar Zelenskiyni qanday kutib olgani va nima uchun unga haligacha xohlagan narsasi berilmagani haqida - Sputnik materialida.
AQSh ruxsati bilan
Safarning birinchi bekati London bo‘lib, u yerda Ukraina rahbari Buyuk Britaniya bosh vaziri Rishi Sunak, qirol Charlz III bilan uchrashdi va parlamentda ham nutq so‘zladi.
Zelenskiyning Buyuk Britaniya poytaxtiga yetib kelishi prezident samolyoti havoda bo‘lganida ma’lum bo‘ldi. Tashrif sanasi tasodifan tanlanmagan. Bundan sal avvalroq Jo Bayden AQSh Kongressida nutq so‘zlab, Kiyevga “kerak bo‘lganicha” yordam berishga va’da bergan edi. Ehtimol, Oq uy egasining bayonoti xorijdagi hamkorlar uchun yashil chiroqqa aylandi.
Buyuk Britaniya Bosh vaziri Rishi Sunak Baydendan keyin Zelenskiyni doimiy qo‘llab-quvvatlashga ishontirdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, London “ukrainalik harbiy xizmatchilarni o‘qitish, o‘quv dasturini uchuvchilar uchun ham kengaytirish” uchun barcha sa’y-harakatlarini amalga oshirishni va’da berdi.
Zelenskiy, o‘z navbatida, yana "ajoyib" qadam tashladi. Dekabr oyida u Ukraina Qurolli Kuchlari askarlarining murojaatlari bilan AQSh Kongressiga Ukraina bayrog‘ini olib keldi va "Bizda erkinlik bor, uni himoya qilish uchun bizga qanot bering" yozuvi bor aviatsiya dubulg‘asini sovg‘a qildi."
Hatto Internetda "sovg‘a" "Kiyev sharpasi" ismli afsonaviy uchuvchiga tegishli ekanini va u "o‘nlab rus qiruvchilarini urib tushirgani" haqida gap-so‘zlar tarqaldi.
Avvalroq Sunak idorasi vakili ehtiyotkorlik bilan jangovar samolyotlarni Ukrainaga yaqin vaqt ichida o‘tkazish rejasi yo‘qligini, biroq bu masala o‘rganilishini aytgandi. Rasmiyga ko‘ra, Eurofighter Typhoonni jo‘natish uchun Italiya, Ispaniya va Germaniyadan ruxsat, F-35 uchun esa AQShdan ruxsat olish kerak.
Britaniya ,osh vazirining o‘zi, garchi u jangovar samolyotlarni yetkazib berish haqida to‘g‘ridan-to‘g‘ri gapirmagan bo‘lsada, "ukrainalik uchuvchilarni tayyorlash - NATO standartlariga javob beradigan zamonaviy jangovar samolyotlarni boshqarishga imkonini beradi", deb aniq ishona qildi.
"O‘zgargan" Makron
Zelenskiy to‘g‘ridan-to‘g‘ri Londondan Parijga uchib, u yerda fransuz hamkasbi Emmanuel Makron va Germaniyadan ataylab yetib kelgan kansler Olaf Shols bilan uchrashdi.
Amerikaliklar va inglizlar kabi Yevropa yetakchilari ham Ukraina prezidentini qo‘llab-quvvatlashlariga ishontirishdi, ammo u yana aniq va’dalarsiz qoldi.
"Biz oxirgi haftalarda yangi mudofaa jihozlarini yetkazib berishni boshladik. Biz ushbu sa’y-harakatlarni davom ettiramiz va Ukrainaning operatsion ehtiyojlarini birgalikda muhokama qilamiz. Hamkorlarimiz va ittifoqchilarimiz bilan doimo to‘liq muvofiqlashgan holda harakat qilamiz", - dedi Makron.
Shols yaqinda tanklarni etkazib berish to‘g‘risidagi qarorni eslatib, "kelajakda ham kerak bo‘lganicha shunday harkat qilishini" va’da qildi.
Zelenskiy Parijni aniq ilhomlangan holda tark etdi. Le Figaro nashriga bergan intervyusida u Fransiya prezidentining rasmiy pozitsiyasidagi o‘zgarishlarni qayd etdi. Eslatib o‘tamiz, o‘tgan yozda Makron "G‘arb Rossiyani sharmanda qilishga urinmasligini" ochiq aytib tinchlikparvar rolini olgan edi va bunday ritorika ko‘plab tanqidlarga sabab bo‘lgan edi.
"Menimcha, u o‘zgardi - va bu safar u haqiqatan ham o‘zgardi", dedi Zelenskiy. Ehtimol, bu uning orzu-havasidir: Parij, Ukrainaga harbiy yordam ko‘rsatishiga qaramay, mojaroni diplomatiya yo‘li bilan hal qilishni tarafdori.
Evropa Ittifoqi uchun rejalar
Parijdagi uchrashuvdan so‘ng Zelenskiy Makron bilan birga Yevroparlament va YeI sammitida nutq so‘zlash uchun Brusselga yo‘l oldi.
Ukraina prezidenti yevropalik deputatlar oldida qilgan chiqishida mamlakatni siyosiy qo‘llab-quvvatlash masalasiga ham to‘xtalib o‘tdi.
"Yevropa Ittifoqi o‘z tarixida birinchi marta bunday kattalikdagi harbiy yordam ko‘rsatmoqda. Va u tarixda birinchi marta o‘zini himoya qilayotgan va o‘zini himoya qilayotgan Yevropa davlatidagi ichki islohotlarga ijobiy baho berishga, ishonamanki, tayyorlamoqda. bir vaqtning o‘zida institutlarini modernizatsiya qilmoqda. Biz Yevropa Ittifoqiga yaqinlashayapmiz. Ukraina Yevropa Ittifoqiga a’zo bo‘ladi”, - deb ishonch bildirdi Zelenskiy.
Yevroparlament rahbari Robert Metsola Ukraina prezidentini qo‘llab-quvvatladi va undan ham uzoqqa ketdi. “Endi Yevropa Ittifoqi davlatlari mamlakatingizni uzoq masofaga uchuvchi samolyotlar va tizimlar bilan ta’minlash bo‘yicha tezkor qaror qabul qilishi kerak”, dedi u.
Samolyotlar havoda muallaq qoldi
Yevropa kengashining favqulodda yig‘ilishi Zelenskiyning gastrolining yakuni bo‘ldi.
U Yevropa Ittifoqi rahbarlariga minnatdorchilik bildirdi va yana Kiyevga ko‘proq qurol-yarog‘, jumladan, qiruvchi samolyotlarni berishga chaqirdi.
"Yordam berayotgan barchangizdan minnatdorman, Ukrainaga hozir bu imkoniyatlar qanchalik zarurligini tushungan barchadan minnatdorman. Bizga artilleriya qismlari, ular uchun snaradlar, zamonaviy tanklar, uzoq masofaga uchuvchi raketalar, zamonaviy aviatsiya kerak", - dedi u.
Bir vaqtning o‘zida Makron jurnalistlarga Parijda samolyot yetkazib berish haqida gap bo‘lmaganini aytdi. Fransiya prezidentining so‘zlariga ko‘ra, hozir uzoq muddatli istiqbollarni emas, kelishilgan qadamlarni muhokama qilish muhimroq.
1991 yilga qaytish
IMEMO RAN xalqaro xavfsizlik markazi rahbari, RFA muxbir a’zosi Aleksey Arbatovning fikricha, Ukraina faqat samolyotlarni qabul qilish va’dalari bilan kifoyalanishi kerak.
"Sof moddiy sabablarga ko‘ra, Yevropa Kiyevga u so‘ragan hamma narsani darhol bera olmaydi. Shu bilan birga, Zelenskiy o‘z sheriklarini ikki-uch oydan ko‘ra ertaroq tanklar bilan ta’minlashga ishontiradi, chunki ularning ba’zilari allaqachon Sharqiy Yevropada", - deydi ekspert.
Uning so‘zlariga ko‘ra, yevropaliklar uchun Ukrainaga samolyotlarni topshirish ancha murakkab va mas’uliyatli operatsiya, chunki ulardan qanday foydalanilishi, qayerga yuborilishi va nima bilan jihozlanishini nazorat qilish qiyin. "Ayni paytda barcha zamonaviy qiruvchi samolyotlar yuzlab kilometr uzoqlikdagi nishonlarga zarba berishga qodir. Kiyev Rossiya ichidagi nishonlariga zarba berish uchun ulardan foydalanishni boshlashi xavfi bor", - deya ta’kidlaydi Arbatov.
Qanday bo‘lmasin, ekspert G‘arb Ukrainani rus qo‘shinlarining oldinga siljishining oldini olish uchun barcha zarur qurollar bilan ta’minlashiga shubha qilmayapti. Shu bilan birga, yevropaliklar ukrainaga 2022-yilgacha Qrimni yoki DXR va LXR chegaralaridagi yerlarini qaytarib olishda yordam berishlariga ishonch yo‘q: bu holda ko‘plab insoniy yo‘qotishlar bo‘ladi va xavf tug‘diradi. Yadro urushi xavfi paydo bo‘ladi. Va agar biz Rossiyani 1991-yil chegaralari doirasiga qaytarish uchun hujum haqida gapiradigan bo‘lsak, unda deyarli barcha Yevropa Ittifoqi davlatlari bunga qarshi chiqadi.
Yevropa instituti nemis tadqiqotlari markazi rahbari Vladislav Belov Yevropa Ittifoqi yetakchilari shu paytgacha jangchilarni yetkazib berishdan ishonch bilan bosh tortayotganiga e’tibor qaratadi. Bu, ayniqsa, Shols misolida yaqqol ko‘rinadi. Germaniya kanslerining fikricha, bu Rossiya va NATO o‘rtasida qabul qilib bo‘lmaydigan urush xavfini keltirib chiqaradi.
"Moskva Polshadagi havo bazalariga zarba berishi mumkin, u yerdan Kiyevga topshirilgan samolyotlar havoga ko‘tariladi", deb hisoblaydi Belov.
Shunga qaramay, bu Ukraina va yetakchi G‘arb davlatlarini o‘z ichiga olgan Rossiyaga qarshi ittifoq a’zolari Germaniya kansleri qarshiligini sindira olmaydi, degani emas. Oxir oqibat, Germaniyada Kiyevni qurollantirishni davom ettirishni talab qilayotgan siyosiy kuchlar bor.
