Rossiya va Xitoy munosabatlari harbiy ittifoqdan ham yuqori - Lavrov, to‘liq intervyu
21:45 02.02.2023 (yangilandi: 11:41 03.02.2023)
© Sputnik / Grigoriy Sisoyev
/ Obuna bo‘lish
Rossiya KXShTdan yordam so‘raydimi? Ukrainadan keyin kim Rossiyaga qarshi chiqadi? AQSh "yagonaligi" aslida nimani anglatadi? AQSh butun dunyoda demokratlarni nima uchun to‘plamoqda? Sergey Lavrovning ushbu va boshqa savollarga javobi quyida batafsil.
TOShKENT, 2 fev - Sputnik. Hozir Rossiya va Xitoy munosabatlari har qanday harbiy ittifoqlardan ham yuqori. Ularda hech qanday chegara va cheklovlar yo‘q, dedi Rossiya tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov "Rossiya Segodnya" XAA bosh direktori Dmitriy Kiselovga bergan intervyusida.
Maxsus operatsiya qachon tugaydi?
Maxsus operatsiya uning oldiga qo‘yilgan vazifalar to‘liq bajarilganiga qadar davom etadi. Bunday vazifalardan biri Rossiya mustaqilligini ta’minlash, rus millatiga mansub kishilarning o‘z madaniyati va ona tilida so‘zlashish imkonini saqlab qolishdir. Axir Ukraina hukumati yillar davomida u yerda yashayotgan ruslarga rus tilini o‘qishni, rus tilida gapirishni ta’qiqlab keldi. Ular o‘z ona tilida so‘zlashishni xohlaydi.
Harbiylarimiz esa o‘z oldiga qo‘yilgan vazifani tez aniq va imkon qadar kamroq yo‘qotishlar bilan bajarishga harakat qilishmoqda. Shu sababli ham bizning vazifamiz ularni imkon qadar qo‘llab-quvvatlash, aholiga sodir bo‘layotgan voqealarni geosiyosiy va boshqa tomonlardan to‘g‘ri tushuntirib berishdir.
Tinchlik muzokaralari borasida
Tinchlik muzokaralariga kelsak, biz boshidan hammasini tinch yo‘l bilan hal qilmoqchi edik, lekin Kiyev bunga rozi bo‘lmadi. Zelenskiy G‘arbdagi kuratorlari talabi bilan muzokaralar o‘tkazishni ta’qiqlab qo‘ydi.
AQSh boshchiligidagi G‘arb ushbu mojaroni imkon qadar uzoqroq davom ettirishni istaydi. Ular aynan jang maydonida g‘alaba qozonishni istamoqda. G‘arb shuni istar ekan, biz ham bunga amal qilamiz.
Hozir biz Ukraina artilleriyasini chegaralarimiz uchun xavf tug‘dirmaydigan masofaga surib qo‘ymoqdamiz. Lekin G‘arb uzoq masofaga zarba beruvchi qurollarni yetkazib bermoqchi - demak, ularni yanada orqaroqqa siljitish kerak bo‘ladi.
Amerika "yagonaligi" nimani anglatadi?
Mana bir necha yildirki biz AQSh rahbarlaridan ushbu mamlakat dunyoda yagona (boshqalardan ustun) ekanini va uning javobgarligi va vakolatlari ham “cheklanmagan” darajada ekani haqida eshitib kelayapmiz. Lekin bu so‘zlar aslida nimani anglatadi?
Amerika prezidenti Barak Obama nutqi, undan keyin Donald Tramp ham, so‘ngra Bayden ham aynan shu Amerikaning dunyoda “yagona” davlat ekani haqida bir necha bor gapirishgan. Bu "yagonalik" siri yaqinda yanada tushunarliroq bo‘ldi.
AQSh davlat departamenti rahbari Entoni Blinken “Amerika dunyoda o‘z liderligini amalga oshirishi shart, agar biz bo‘lmasak, dunyoda xaos boshlanadi”, degan edi “kamtargina” qilib.
Baydenning milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi Jeyk Sallivan ham bir jurnalda AQShning “yagonaligi”ni quyidagi dahshatli so‘zlar bilan izohlab bergan edi:
“Bizning yagonaligimiz shuni anglatadiki, biz o‘zga davlatlar va millatlarga ularning tarixiy va etnik o‘ziga xosligini ulug‘lashga va ushbu asosda rivojlanishga yo‘l qo‘ya olmaymiz. Biz dunyoning barcha nuqtasiga yangi erkin demokratiyani tarqatishimiz kerak”.
Bu so‘zlar faqat bir narsani anglatadi - barcha davlatlar o‘z tarixini unutishi, va asta sekin amerikaliklarga aylanishi kerak degani. Bu xuddi Amerikaning azaliy prinsipiga o‘xshaydi - u yerga kelgan har qanday millat vakili “katta qozonda qaynab”, amerikalikka aylangani kabi.
Ular Amerikaning mahalliy xalqi (hindularni) ham ana shunday qozonda qaynatishgan edi. - Xa, shunday qaynatishdiki, ulardan hech narsa qolmadi.
Bunday “qozonda qaynatishning” oqibatlarini biz bugun amerika jamiyatida ko‘rib turibmiz. Ular bo‘linib ketmoqda.
Tarix qaytarilmoqda
1912 yoki 1941-yillarda bo‘lgani kabi dunyoga hukmronlik qilmoqchi bo‘lganlar butun Yevropadan qo‘shin to‘plab, Rossiyaga hujum qilmoqda. Men bugungi voqealarda ham katta farq ko‘rmayapman.
O‘shanda ham bizga qarshi millatchilik g‘oyalaridan foydalanishgan edi. Bugun ham shunday bo‘layapti. Kiyev rejimining negizida ham ana shu millatchilik g‘oyalari turibdi. Lekin G‘arb buni ko‘rishni istamaydi.
Ularning fikricha, Rossiya inqirozga uchrashi kerak.
“Ukrainadagi urush natijasida Rossiya strategik inqirozga uchrashi va o‘nlab yillar davomida o‘z iqtisodini tiklay olmasligi kerak”, - deb ochiqchasiga aytgan edi Yevrokomissiya raisi Ursula Fon der Lyayen.
Buni fashizmdan nimasi kam? Yaxshiyamki, hozircha Germaniyada fashizmni qayta tiklashga qarshi bo‘lganlar yetarlicha bor. Lekin buni istaydiganlar ham ko‘p.
Shuning uchun ham biz bugun dunyoda sodir bo‘layotgan eng muhim voqealarning markazida turibmiz. Maxsus operatsiya zonasida kurashayotganlar esa – haqiqiy qahramonlar. Ular insoniyat kelajagi uchun kurashmoqda.
Diplomatik janglar
Bugungi vaziyatda Rossiya TIV va diplomatiyasining vazifasi dunyo hamjamiyatiga bo‘layotgan voqealar mohiyatini to‘g‘ri tushuntirib berishdir.
G‘arb davlatlari har doim hamma narsani o‘z foydasiga hal qiladi va bo‘layotgan voqealarda faqat Rossiya aybini pesh qiladi. Ularning sevimli iboralari “Qrim anneksiya qilinmaganda, hammasi yaxshi bo‘lardi”, Rossiya bostirib kirmaganda, “Ukrainada urush bo‘lmasdi” va hokazo.
Biz bo‘lsak bu harakatlarning barchasi G‘arbning tajovuzkorona harakatlariga javoban bo‘lganini aytib tushuntiramiz. Masalan, Qrimning Rossiyaga qo‘shilishidan oldin Kiyevda davlat to‘ntarilishi sodir bo‘lgani va millatchilar hukumat boshiga kelgani. Ular birinchi kundanoq rus tilining maqomini bekor qilishga urinishi va Qrimdan rus millatini quvib chiqarishga qaratilgan harakatlarini esga olamiz. Biz o‘shanda BMTga, YeXHTga va boshqa barcha xalqaro tashkilotlarga xabar bergandik, lekin birov barmog‘ini ham qimirlatmagan edi. Keyinchalik YeXHT Donbassda ukrain millatchilari uchun hatto shpionlik qilganini ham ma’um bo‘ldi.
Biz bularning barchasini o‘zimizning xorijiy hamkorlarimizga tushuntirishga, G‘arb tarqatayotgan yolg‘on axborotlarni inkor qilishga harakat qilamiz. Aksariyat hollarda hamkorlarimiz bizni to‘g‘ri tushunishmoqda.
Ukraina mojarosi - Amerika daromadi
Dastlab AQSh Yevropani Ukrainaga harbiy jihozlar yetkazib berishga, keyin o‘qotar qurollar, yaqinda esa tanklar yetkazib berishga majburladi. G‘arb yaqin kelajakda Ukrainaga samolyotlar ham yetkazib berishni boshlasa, hayron bo‘lmaymiz.
Yevropa qurol omborlari bo‘shaganidan so‘ng AQShdan qurol sotib olishga majbur bo‘ladi. Bunga NATO haqidagi kelishuv ham xizmat qiladi. Chunki ular har yili YaIMning 2 foizini blokka to‘lash majburiyati bor.
Amerika harbiy sanoati allaqachon yangi buyurtmalar olishga tayyorgarlik ko‘rmoqda va ildam qadamlar bilan to‘liq ishga tushirilmoqda.
Iqtisodiy jihatdan ham arzon energiya tashuvchilardan mahrum bo‘lgan Yevropa sanoat korxonalari ham sekin-asta AQShga ko‘chib o‘tmoqda. AQSh buning uchun ularni rag‘batlantiruvchi qonunlar ham qabul qilishga ulgurdi.
Yevropaliklar kim ularni talon-taroj qilayotganini oz-ozdan tushunib bormoqda. Yaqinda Makron AQShning imtiyozlar haqidagi qonunlarni tanqid qilgan edi.
Yana qaysi respublikani Rossiyaga qarshi qilish mumkin?
Hozir bu rolga Moldovani faol tayyorlashmoqda. O‘zi Ruminiya fuqarosi bo‘lgan mamlakat prezidenti lavozimida ishlamoqda va Moldovani Ruminiya bilan birlashtirib NATOga olib kirishni juda istamoqda. Hozir bu yerda hamma narsa mojaro tomon ketmoqda.
G‘arb shu yo‘sinda Gruziyani ham Rossiyaga qarshi qilishga urinib ko‘rdi. Bir vaqtlar hatto u tomondan ikkinchi front ochish haqidagi gaplar ham paydo bo‘ldi. Lekin bugungi Gruziyada prezident muhim rol o‘ynamaydi. Hokimiyat esa, AQSh tomonidan ko‘rsatilgan mislsiz bosimga qaramasdan, o‘z milliy manfaatlari yo‘lidan borishni tanladi va G‘arbga qat’iy “yo‘q” javobini berdi.
Markaziy Osiyo davlatlariga kelsak, - ha, biz u yerda AQSh va G‘arb tomonidan qilinayotgan ko‘plab urinishlarning guvohi bo‘lmoqdamiz. Ular turli nodavlat tashkilotlar va boshqa tuzilmalar orqali mahalliy hukumatlarni Rossiya bilan aloqalarni cheklashga, ittifoqchilik munosabatlarini rivojlantirmaslikka undamoqda. Lekin bu urinishlar u yerda qo‘llab-quvvatlanmayapti. Bizning mahalliy hamkorlarimiz bu “o‘yinlarni” ko‘rib turishibdi va G‘arbning asl maqsadlarni to‘g‘ri tushunishmoqda.
Aytish joizki, AQSh vakolatxonalari mavjud bo‘lgan barcha sobiq Ittifoq mamlakatlarida Rossiyaga qarshi faoliyat olib borilmoqda.
KXShT va Rossiya haqida
KXShT (Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti) shartnomasida agar a’zo davlatlardan biriga tajovuz uyushtirilsa, uning so‘roviga binoan boshqa a’zolar kerakli harbiy yordamni ko‘rsatishi kerak deyilgan. Hozir Rossiyaga KXShT yordami kerak emasmi?
O‘tgan yili Qozog‘istonda yanvar voqealari sodir bo‘lganda, Qozog‘iston prezidenti KXShTga yordam so‘rab murojaat qilgan edi. Tashkilot bunga yashin tezligida javob berdi va harbiy kuchlar bir sutka ichida kerakli manziga yetib borib, qo‘yilgan vazifalarni bajarishga kirishdi.
Bugungi maxsus operatsiya vaziyatida esa Rossiya KXShTdan yordam so‘ragani yo‘q. Biz hammma ishni o‘z kuchlarimiz yordamida amalga oshirmoqdamiz.
KXShT a’zolari tashqi siyosiy maydonlarda ham bir birini qo‘llab-quvvatlashi kerak. Ayniqsa bugungi vaziyatda xalqaro maydonda Rossiya pozitsiyasini qo‘llab-quvvatlovchi tarafdorlar kerak. Yaqinda bo‘lib o‘tgan KXShT majlisida aynan shu masala muhokama qilindi.
Arman-Ozarbayjon mojarosi haqida
Armaniston KXShT doirasida yordam so‘rab murojaat qildi. Biz Armanistonning Ozarbayjon chegarasiga yaqin bo‘lgan hududida KXShT qo‘shinlarni joylashtirish bo‘yicha shartnoma ishlab chiqdik va uni Armanistonga taklif qildik. Lekin Armaniston so‘nggi damda undan voz kechdi.
Ular KXShTdan Ozarbayjonning Tog‘li Qorabog‘ga hujumini keskin qoralashini talab qilishdi. Lekin KXShT bunday qilishga haqli emas, chunki Ozarbayjon qonuniy o‘ziga tegishli bo‘lgan, Armaniston bir necha yillar davomida bosib olgan yerlarni o‘ziga qaytardi.
Demokratlar va avtokratlar
AQSh va G‘arb qolgan barcha xalqlar uchun dunyoning judda oddiy suratini chizishgan: ular ta’kidlashiga ko‘ra, dunyoda demokratik va avtokratik davlatlar bor. Shunday oddiy tushunchalar ostida AQSh dunyo mamlakatlarini birlashtirib, avtokrat davlatlar, ya’ni Rossiya, Xitoy, KXDR va Eronga qarshi kurash e’lon qilishni istaydi. Yaqinda demokratik davlatlar sammiti bo‘lib o‘tishi va unda Zelenskiy nutq so‘zlashi kutilmoqda. Kim demokrat ekanini – Amerika belgilaydi.
Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, ushbu “demokrat” davlatlar o‘zlarning qandaydir rejasini tayyorlashmoqda. Unga ko‘ra, ular avtokratik davlatlarda yashayotgan qiynalgan va kamsitilgan millatlarga ushbu davlatlar hukumatlarini chetlab o‘tgan holda qandaydir yordam berishni rejalashtirgan.
Bu qanday amalga oshadi, ma’lum emas, lekin bu barcha xalqaro huquq normalari, BMT ustavi va xalqaro qonunlarga zid bo‘lishi aniq.
Rossiya va Xitoy
Rossiya va Xitoyning bugungi munosabatlari – o‘zaro tariximizda eng yaxshi munosabatlardir. Ular sifat jihatidan har qanday harbiy ittifoqdan yuqori. Ularda hech qanday cheklov va chegara yo‘q.
Chunki Rossiya ham Xitoy ham bir narsani xohlaydi – o‘z yo‘lidan borishni, o‘z milliy rejalari asosida, mavjud xalqaro huquq va savdo normalariga amal qilgan holda, yashashni va rivojlanishni istaydi.
Hozir Rossiya va Xitoy orasida munosabatlarni sovuqlashtirish, nizo chiqarishga harakat qilayotganlar juda ko‘p. Ulardan har xil gapni eshitish mumkin, jumladan Xitoy Rossiyaga tahdid solishi mumkinligi haqida ham. Bularning barchasi Rossiya va Xitoy o‘zaro kelishuvlarni kamaytirish, iqtisod va siyosatda o‘zaro harakatlarni muvofiqlashtirishga xalal berish uchun qilinmoqda.
G‘arb moliya tashkilotlari
Bugungi kunda umumjahon maqomiga ega bo‘lgan savdo va moliya tashkilotlari Bretton-Vuds kelishuvi davrlaridan boshlab G‘arb tomonidan yaratilgan edi.
Bu institutlar doirasiga Xalqaro valyuta jamg‘armasi, Jahon banki, Jahon savdo tashkiloti kiradi. Biz ushbu tashkilotlarga a’zo bo‘lish vaqtimizda u yerda o‘rnatilgan barcha talablarni bajarishni bo‘yin olgandik. Masalan JSTga kirish uchun bizga 17-yil kerak bo‘ldi. Biz o‘z qonunchiligimizni uning normalariga mosladik. Bu qoidalar aslida dunyoda halol raqobatchilikni rivojlantirishga qaratilgan edi.
Lekin bugungi kunda ularning barchasi faqat bir mamlakat foydasiga ishlamoqda. Masalan, AQSh JSTda tortishuvlar bo‘limining ishini bloklab qo‘ygan. Aks holda Xitoy AQShning nohaq talablari ustidan arz qilib, aniq g‘alaba qozongan bo‘lardi. AQSh eng nomunosib ma’muriy yo‘llar bilan ushbu organ faoliyatini to‘xtatib turibdi.
XVJda ham shunday vaziyat, obyektiv iqtisodiy sabablarga ko‘ra BRICS davlatlari bo‘yicha allaqachon AQShdan o‘zib ketgan, lekin AQSh ovoz sanashdagi nohaqlikdan foylanib, o‘zining veto huquqini saqlab qolmoqda.
Rossiya tashqi ishlar vazirining to‘liq intervyusini rus tilida quyida tomosha qilishingiz mumkin.
