Rossiya energiya ishlab chiqarishda yangi rekord o‘rnatdi - bu nimani anglatadi
18:25 17.01.2023 (yangilandi: 18:43 05.04.2023)
© Sputnik / Ilya Naymushin
/ Obuna bo‘lish
O‘tgan yilda Rossiya o‘z tarixida eng ko‘p miqdorda elektr energiyasi ishlab chiqardi va bu nafaqat harbiy sanoatning ishga tushishi, balki energiya eksporti bilan ham bog‘liq.
TOShKENT, 17 yanv - Sputnik. Rossiya elektr energiyasi ishlab chiqarish bo‘yicha yangi rekord o‘rnatdi va bu nafaqat yaxshi, har tomonlama ajoyib. Rossiya Yagona energetika tizimi (YeES) tizim operatori hududlarga tayangan holda elektr energiyasi ishlab chiqarish bo‘yicha yillik hisobotini e’lon qildi va ularning ayrimlarida ishlab chiqarishning qisqarishi kuzatilayotgan bo‘lsa, umumiy dinamika quvonarli.
Rossiya elektr eneregetika tizimi yettita yirik hududiy bo‘linmalarga ega. Bu hududlar aholisi soni, resurs bazasi va yirik iste’molchilarning mavjudligi, eksport oqimlarini tashkil etish salohiyati va boshqa ko‘p omillarni hisobga olgan holda taqsimlangan. Bular Markaziy, O‘rta Volga, Ural, Shimoliy-G‘arbiy, Janubiy, Sibir va Sharqiy energetika markazlaridir.
Rossiya eneregetikalari 2022-yilda, yumshoq qilib aytganda, iqtisodiyot uchun juda og‘ir yil davomida energetiklarimiz 1106,3 teravatt-soat ishlab chiqarishdi, bu 2021-yilga nisbatan o‘n olti birlikka ko‘pdir. E’tibor bering, bu nafaqat mamlakatning zamonaviy tarixidagi, balki RSFSR mavjud bo‘lgan davrda ham eng yuqori, rekord darajadagi ko‘rsatkichdir.
Barcha mintaqaviy birlashmalardan faqat O‘rta Volga va Shimoliy-G‘arbiy energetika markazi salbiy tendensiyani ko‘rsatdi. Aniqrog‘i, birinchi hududda 110,9 (o‘tgan yilga nisbatan -0,6), ikkinchisida esa 97,1 teravatt-soat (-0,4) ishlab chiqarilgan.
Boshqa beshta energiya tizimi o‘sishni ko‘rsatdi, ularning ba’zilari hatto rekord qayd etdi:
Sharqiy: 44,5 teravatt-soat (+1,6 teravatt-soat)
Janubiy: 111 (+2,8)
Sibir: 224,7 (+7,3)
Markaziy: 257 (+1,0)
Ural: 260,8 (+4,2)
Biz hududlarni ataylab ishlab chiqarish hajmining o‘sishi bo‘yicha emas, balki ishlab chiqarishning umumiy hajmi bo‘yicha joylashtirdik, shunda o‘sish ko‘lami aniqroq bo‘ladi.
Ushbu ma’lumotlar biron bir sababga ko‘ra optimizmning kuchayishiga olib keladi. Har qanday iqtisodchi sizga elektr energiyasi ishlab chiqarish sanoat, ya’ni iqtisodiyotning real sektori o‘sishi va barqarorligining bilvosita universal ko‘rsatkichi ekanligini aytadi.
G‘arb tomonidan yana bir son-sanoqsiz sanksiyalar to‘plamini joriy qilishda dastlab e’lon qilingan va bugun takrorlanayotganini eslang: bu cheklovlarning barchasi bitta maqsadni ko‘zlaydi - ular Rossiya iqtisodiyotini qulatishni maqsad qilgan. Xo‘sh, ishlab chiqarish zanjirining turli tarmoqlari vayron bo‘lib, ichki moliyaviy va harbiy tizimlarning qulashi olib keldimi? Neft va gaz dollaridan mahrum bo‘lgan Rossiyaning budjeti ijtimoiy majburiyatlarni bajara olmasdan inqirozga uchradimi? Javob – Yo‘q!
Gap shundaki, har qanday mamlakatda elektr energiyasining asosiy iste’molchisi – yirik sanoat korxonalari va infratuzilma obyektlari hisoblanadi. Qiyosiy aytganda, har yuz megavatt-soat elektr energiyasidan faqat o‘ntasi aholi ehtiyojlariga sarflanadi, qolgani - zavodlarga yetkazib beriladi. Shuning uchun elektr energiyasi ishlab chiqarish hajmi - mahalliy ishlab chiqarishning o‘sishi yoki pasayishini anglatadi.
Masalan, Qrim ko‘prigidagi terakt va undan keyin Ukraina energetika infratuzilmasiga javob zarbalari berilishidan oldin ham Kiyev rasmiylari ichki energiya iste’moli 20-25 foizga kamayganini e’lon qilgan edi. Bu ularning Ukraina ishlab chiqarishidagi asosiy ulushi bog‘langan rossiyalik mijozlar bilan ishlashni to‘g‘ridan-to‘g‘ri taqiqlashi oqibatida sodir bo‘ldi.
Rossiya energetika tizimining ayrim bo‘limlarida kuzatilgan kamayish - faqat geosiyosiy voqealar bilan bog‘liq. Shimoliy-G‘arbiy ishlab chiqarishning pasayishi Finlyandiya va Boltiqbo‘yi davlatlarining o‘nlab yillar davomida ilgari eksport qilingan Rossiya elektr energiyasini sotib olishdan bosh tortishi bilan bog‘liq.
Energiya ishlab chiqarish o‘sgan hududlarga kelsak, bu erda hamma narsa oddiy - Markaziy, Sibir va Uralda, ya’ni "temir kamar" va u bilan bog‘liq bo‘lgan tarmoqlarda o‘sdi. Eng katta ishlab chiqarish bo‘yicha ikkinchi o‘sishni bizning tanklar, samolyotlar va raketalar ishlab chiqaruvchi zavodlar joylashgan Ural hududi ko‘rsatdi.
Real hayotda, kompyuter o‘yinlaridan farqli o‘laroq, bitta shartli tank ishlab chiqarish uchun pul yig‘ish va kompyuter tugmachasini bosish yetarli emas. Aslida har bir tank - zirh plitalar, qurollar, optika, turbinalar, kauchuk, minglab kilometr simlar, bort kompyuter tizimi, dinamik himoya uchun portlovchi moddalar, snaradlar uchun porox, neft, yoqilg‘i va boshqa minglab narsalar kerak bo‘ladi. Uraldagi yirik zavodlar yuzlab va minglab subpudratchilar bilan ishlaydi. Va bugun ular 3 smenada ishlamoqda.
Eksport ham oshdi
Uzoq Sharqda elektr energiyasi ishlab chiqarishning o‘sishi ko‘p jihatdan eksport uchun, xususan, Xitoy va Mo‘g‘ulistonga elektr energiyasi yetkazib berishning keskin o‘sishi bilan bog‘liq. Yana bir kutilmagan omil Qozog‘istonga eksport hajmining oshishi bo‘ldi. Qozog‘iston shimoliy qismi yaqinda sezilarli darajada energiya ochligini boshdan kechirdi. Bu tendensiyaning hech qanday yomon joyi yo‘q - aksincha, katta transchegaraviy oqimlar budjetga sezilarli foyda keltiradi va minglab energetiklarimizni ish bilan ta’minlaydi.
Umuman olganda, agar Rossiyaning biror joyida ko‘proq elektr energiyasi ishlab chiqarilsa, bu hech kimga zarar keltirmaydi, bu yaxshi.
