Inson evolyutsiyasi bo‘yicha tadqiqot qilgan olim Nobel mukofotiga sazovor bo‘ldi
19:26 03.10.2022 (yangilandi: 13:43 06.10.2022)
© AFP 2022 / Miguel Riopa
Obuna bo‘lish
Tibbiyot va fiziologiya bo‘yicha bu yilgi Nobel mukofoti Maks Plank evolyutsion antropologiya instituti akademigi Svante Paaboga topshirildi.
TOShKENT, 3 okt — Sputnik. 2022 yilgi fiziologiya va tibbiyot bo‘yicha Nobel mukofoti shved biologi Svante Paaboga topshirildi. Bu haqda bugun Stokgolmdagi Karolinska institutining Nobel qo‘mitasi ma’lum qildi.
“Svante Paabo o‘zining ulkan izlanishlari tufayli imkonsiz bo‘lib ko‘ringan ishni amalga oshirdi: u yo‘q bo‘lib ketgan gominidlar genomi va inson evolyutsiyasi sohasidagi kashfiyotlari uchun mukofotga loyiq ko‘rildi”, - deyiladi bayonotda.
Qayd etilishicha, Paabo o‘z tadqiqotlari bilan ilm-fan olamida imkonsiz bo‘lib tuyulgan ishni – neandertal genomini ketma-ketlashtirishni amalga oshira olgan.
"U, shuningdek, ilgari noma’lum bo‘lgan gominid - Denisovskiy odami haqida shov-shuvli kashfiyot qildi", - deb ta’kidladi qo‘mita.
Shvetsiyalik biolog 70 ming yil avval Afrikadan ko‘chib kelganidan so‘ng yo‘qolib ketgan gomininlardan genlarning homo sapiens’ga o‘tishi sodir bo‘lganligini ham aniqlagan. Zamonaviy odamlarda bu genlar immunitet tizimining infeksiyalarga qanday javob berishini o‘rgangan. Paaboning tadqiqotlari butunlay yangi ilmiy intizom — paleogenomikani dunyoga keltirgan.
Paabo 1955-yilda Stokgolmda tug‘ilgan. 1975-yildan Upsals universitetida Misrologiya, rus tili, fan va tibbiyot tarixini o‘rgangan va 1986-yilda molekulyar immunologiya bo‘yicha nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan. Keyin u Surix universitetining Molekulyar biologiya markazida va Londondagi Saraton tadqiqotlari institutida ishlagan, 1987-1990 yillarda Berklidagi Kaliforniya universitetida qazilma qoldiqlari va zamonaviy davrda yo‘q bo‘lib ketgan hayvonlarning genetik materialini ajratib olish bilan shug‘ullangan. 1990-1997 yillarda Munxen universitetida umumiy biologiya professori, 1997-yildan buyon Leypsigdagi Maks Plank nomidagi evolyutsion antropologiya institutida genetika kafedrasi direktori.
Paabo paleogenetikaning asoschilaridan biri bo‘lib, genetik usullar yordamida birinchi odamlar va gominidlarni o‘rganadi. U bu sohadagi faoliyatini 1984-yilda Yevropa muzeylari kolleksiyalaridan qadimiy Misr mumiyalarini o‘rganishdan boshlagan. 1985-yilda tarixda birinchi marta mumiyalardan genetik material olingan. 2010-yil mart oyida Paaboning tadqiqot guruhi Oltoydagi Denisova g‘orida topilgan bo‘lakdan DNKni o‘rganib, ilgari noma’lum bo‘lgan gominidlar turi - Denisov odami antik davrda mavjud bo‘lgan degan xulosaga kelgan.
Ma’lumot uchun, 1901-yildan beri tibbiyot bo‘yicha Nobel mukofoti 112-marta berilgan. 224 kishi laureat bo‘ldi, ulardan 12 nafari ayollar. Mukofotning eng yoshi 1923-yilda 32 yoshli Fridrix Banting laureati bo‘lib, u insulinni kashf etgani uchun mukofotlangan, eng keksasi 87 yoshli Peyten Rous bo‘lib, 1966-yilda onkogen viruslarni kashf etgani uchun mukofotlangan.
Mukofot 10-dekabrda, Alfred Nobel vafot etgan kuni topshiriladi. Har bir nominatsiya bo‘yicha Nobel mukofotining pul komponenti 10 million kronni tashkil qiladi. Shvetsiya valyutasining zaiflashishi tufayli bu hozirgi kurs bo‘yicha 900 000 dollardan sal ko‘proq.
