Koronavirus boshlangan Uxan shahrida suratga olingan barcha foto va videolarda epidemiyaning birinchi kunlaridanoq odamlar ommaviy tartibda himoya niqoblarida yurganini ko‘rgan edik. Maqola ochiq manbalardan olingan ma’lumotlar asosida tayyorlandi.
Tibbiyot niqoblari
Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tibbiyot niqoblarini taqishni maslahat beradi, chunki ular havo orqali viruslar tarqalishini cheklashi mumkin. E’tibor bering, faqat “cheklashi mumkin” deyilgan, “to‘liq himoya qiladi”- deyilmagan. Shaxsiy havo tozalash vositasini tanlaganda ularning turi va klassiga e’tibor berish kerak.
Tibbiyot mutaxassislarining aytishiga qaraganda, eng oddiy to‘rtburchak tibbiyot niqoblarining himoya darajasi unchalik katta emas.
- Maska har bir virusni ushlab qola olmaydi, lekin mayda suv va so‘lak tomchilari, changdan himoya qilish mumkin. Aslida viruslar ham havoda alohida uchib yura olmaydi, aksariyat hollarda ular so‘lak yoki chang bilan birga “sayohat qiladi”, - deydi virusolog Aleksandr Lukashev.
Eng oddiy to‘rtburchak maskalarning kamchilik tomoni shunda-ki – ular odam yuziga yaxshi yopishib turmaydi, bo‘shliqlar ko‘p bo‘ladi. Ikkinchidan ularning himoya qilish muddati juda qisqa – 2 soat. Shu muddatdan so‘ng ularni almashtirish kerak.
Anatomik himoya niqoblar inson yuzi profilishi takrorlash xususiyatiga ega bo‘lib, jag‘ va burun shaklini to‘liq takrorlaydi va ochiq hududlar qoldirmaydi. Anatomiq niqoblar oddiy maskaga nisbatan havoni uzoqroq vaqt davomida va 20-30 %ga samaraliroq tozalashi mumkin.
Respiratorlar
Respiratorlar - bir necha qavatli qalin va maxsus materiallardan ishlab chiqariladi. Ehtiyoj bo‘lmaganda ularni taqish tavsiya etilmaydi, chunki ular respirator orqali nafas olish oson emas, kishining yuzi terlashi, ba’zan havo yetishmasligini his qilish mumkin. Ko‘nikish talab qilinadi.
Respiratorlardan, odatda, qurilish sohasida chang, sement, steklovata, kraska va turli gazlardan himoya maqsadida foydalaniladi. Respitartorlar xalqaro standart bo‘yicha 3 guruhga bo‘linadi. Shuningdek respiratorlar klapanli va klapansiz bo‘ladi.
FFP1 (yoki N95) - 80 % himoya
Bu yirik chang va sement va boshqa jismlardan himoya qilishga qodir. FFP1 guruhi - havo ifloslanish darajasi 4 PDKgacha bo‘lgan ifloslanish darajasidan himoya qilishga qodir. Havoni tozalash samaralilik darajasi – 80 %ni tashkil qiladi.
FFP2 guruh - 94 % himoya
FFP2 guruhi – kichik chang zarrachalari, kichik aerozol tomchilari, ko‘mir changi, elektrosvarka zararli moddalarini ushlab qoladi. Rossiya GOSTi bo‘yicha 12 PDKgacha bo‘lgan ifloslanish darajasidan himoya qilishga qodir. Havoni umumiy tozalash samaraliligi– 94 %ni tashkil qiladi.
FFP3 guruhi - 99 % himoya
Ushbu guruh respiratorari toksik chang, asbest, radioaktiv chang, bakteriya va viruslar hamda mog‘or urug‘larini ushlab qolishga qodir. Rossiya GOSTi bo‘yicha 30 PDKgacha bo‘lgan ifloslanishidan himoya qilishga qodir. Havoni umumiy tozalash samaraliligi– 99 %ni tashkil qiladi.
Necha soat taqish mumkin?
Havo iflosligi va foydalanish sharoitiga qarab maskalardan 2 soatdan 8 soatgacha foydalanish mumkin. Eng oddiy maskalar har 2 soatda almashtirilishi kerak.
Klapanli maskalar foydalanish davomiyligini uzaytiradi, chunki klapan odam ichidan chiqayotgan nam havoni tez tashqariga chiqarib yuborishga xizmat qiladi. Buning natijasida maska uzoq vaqt quruq turadi va havoni filtrlash xususiyati yuqori darajada saqlanib qoladi.
Ko‘pchillik nam doka changni yaxshi ushlab qolishini biladi, lekin niqob xususida bunday qoida amal qilmaydi. Chunki maskalar chang zarrachalarini mexanik uslubda (to‘r sifatida) emas, balkim elektrostatik uslubida ushlab qoladi. Ya’ni chang zarrachalari maxsus membranaga yopishib qoladi. Membrana namlanishi esa uning samaradorligini kamaytiradi.
Himoya maskalaridan qachon va qayerda foydalanish kerak?
Ochiq havoda, atrofda odam kam bo‘lsa niqobdan foydanish shart emas, virusning o‘zi bunday vaziyatda tez qurbon bo‘ladi. Bunday vaziyatda niqob nafas olishni qiyinlashtiradi, xolos.
Xona ichida va yaqin 1-2 metr masofada gripp va boshqa yuqumli kasalliklar bilan kasallangan, yo‘talayotgan odamlar bor joyda niqobdan foydalanish kerak.
Ha aytmoqchi, bunday respiratorlar aptekada emas, qurilish mollari do‘konlarida sotiladi!
