Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligi turli xil jangovar muhitlarda - suv ostida, yer ustida, havoda, kosmosda ishlashga mo‘ljallangan robot tizimlarini sinovlarni o‘tkazib xizmatga qabul qilmoqda.
An’anaviy ravishda Rossiyadagi mashq poligonlaridagi manevrlar yozgi o‘quv mavsumida maksimal avjga chiqadi. Joriy iyun va iyul oylari ham, shuningdek, texnologik ilg‘or qadamlar bilan - yangi, robotlashgan qurol tizimlarini qo‘shinlarga faol kiritilishi bilan qiziqarli bo‘ldi.
20-26 iyul kunlari Qora dengizda NATO dengiz kuchlarining Sea Breeze-2020 mashqlari fonida harbiy suv osti monitoringi tizimining Rossiyaning eksperimental suv osti robotlari va gidroakustik jihozlarining sinovlari bo‘lib o‘tdi. So‘ngi robotlashgan tizimlar muhim harbiy va iqtisodiy inshootlarni dengiz tahdidlaridan muvaffaqiyatli himoya qilish qobiliyatini namoyish etdi.
21 iyul kuni Rossiya Mudofaa vazirligi qo‘shinlarga “Uran-6” minalardan tozalash robotlarini yetkazib berish to‘g‘risida qarorni qabul qildi. Ko‘p funksiyali robotexnikaviy minalardan tozalash majmuasi mina to‘siqlarida yo‘laklarni ochish va katta maydonlarni tozalash uchun mo‘ljallangan. Avvalroq majmua Suriyada sinovdan o‘tdi. “Suriyadagi xizmat safari”dan keyin “Uran-6” jangovar foydalanish tajribasi hisobga olingan holda modernizatsiya qilindi.
Iyul oyi boshida “Armata” og‘ir o‘rmalovchi platformadagi T-14 tank haydovchisiz rejimda sinovdan o‘tkazildi, bu rejim ochiq raqamli arxitektura tufayli amalga oshirilishi mumkin.
29 iyun kuni Markaziy harbiy okrug qo‘shinlari Chebarkul poligonida so‘ngi “Marker” jangovar robotidan foydalangan holda mashqlar o‘tkazdi, u belgilangan vazifalarni muvaffaqiyatli hal qilishga yordam berdi. Majmua kelajakda jangovar harakatlarni amalga oshirish modellarini yaratish uchun konstruktor sifatida tasniflanmoqda va yerdagi robotlar, uchuvchisiz aviatsiya va maxsus kuchlarning integratsiyasi uchun asos bo‘ladi.
RF Mudofaa vazirligi mutaxassislari robotni operator-komandirdan yuzlab va minglab kilometr masofada jangovar operatsiyalarni avtonom rejimda o‘tkazishga o‘rganish niyatida. Foydali yuk sifatida “Marker” turli xil o‘q otish qurollari, granatomotlar, dronlar va havodan qo‘riqlab turuvchi qurol-yarog‘larni uchirish kassetalarini tashishga qodir. “Marker” robotlashgan platformasini ishlab chiqish va sinovdan o‘tkazish 2021-yilda yakunlanadi.
Rossiya Mudofaa vazirligining ba’zi so‘ngi robotlashgan tizimlarini batafsil ko‘rib chiqaylik.
Sea Breeze nishon maydoni sifatida
Rossiya harbiy mutaxassislari Qora dengizda dushman obyektlarini aniqlashga mo‘ljallangan turli hil muhitlarda ishlaydigan robot tizimlarini sinovdan o‘tkazdilar. Shu bilan birga, RF Mudofaa vazirligida bir vaqtning o‘zida NATO dengiz kuchlarining Sea Breeze-2020 mashqlari o‘tkazilayotgan Qora dengizning shimoli-g‘arbiy qismida harbiy-texnik tajribalar mohiyati haqida batafsil gapirib berdilar. Rossiyaning avtonom uchuvchisiz suv osti apparatlari (NPO “Avrora” konserni mahsuloti) potensial dushmanning yirik obyektlari va kichik o‘lchamli robotexnikaviy tizimlarini aniqlash va ajrata olishlari kerak edi. Apparatlardan biri yonboshni ko‘rish gidrolokatori va ko‘p nurli exolotdan foydalangan, ikkinchisi aniqlangan nishonlarni nazoratda ushlab turgan. Ma’lum bo‘lshicha, Rossiya majmualari “uchrashuv nuqtasi”dan nishon xususiyatlari va koordinatalari, fotosuratlari va videolarni uzatishi mumkin.
AQSh 6-chi floti qo‘mondoni Djin Blekning so‘zlariga ko‘ra, mashg‘ulotlar o‘z ichiga havo va suv osti kemalariga qarshi mudofaani ishlab chiqishni, taqiqlash operatsiyalarini (dushmanni jangovar hududga yo‘l olganida ushlab turish yoki yo‘q qilish) olgan. Ushbu ssenariy tufayli, bir necha kun davomida Qrim yaqinidagi neytral suvlarda joylashgan NATOning harbiy bo‘linmalari Rossiya Harbiy-dengiz kuchlarining robot tizimlari uchun ajoyib “nishon maydoni” sifatida namoyon bo‘ldilar.
Ehtimoliy dushmanning vositalari aniqlash uchun deyarli imkonsiz bo‘lgan ixcham apparatlarni atigi ikki mutaxassis jihozlanmagan qirg‘oqdan ishga tushirishga qodir.
2017 yildan beri Qora dengiz flotining asosiy sinov maydoni – “Viktor Cherokov” robotlashgan kemasi. Jangovar foydalanish borasida ma’lum tajriba va Rossiyaning suv osti robotlashgan tizimlarining suv ustidagi, havodagi va qirg‘oqlardagi razvedka va zarba berish tizimlari bilan o‘zaro hamjihatligi bo‘yicha kattagina salohiyat to‘plandi deb hisoblayman. Ushbu ma’lumotlar mintaqadagi RFning strategik obyektlarini himoya qilish darajasiga baxo berishga imkon beradi.
Jangovar safdagi “Uran-6”
RF Mudofaa vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, 2020-yilda 20 dan ortiq “Uran-6” ko‘p funksional robotlashgan minalardan tozalash majmualari alohida muhandis-sapor polklari va brigadalariga foydalanishga topshiriladi. 10-iyul kuni G‘arbiy harbiy okrugning 20-chi gvardiya armiyasining sapor polkiga so‘ngi texnikalarning birinchi partiyasi topshirildi. Bundan tashqari, Moskva viloyatidagi Rossiya Qurolli Kuchlari Xalqaro minalarga qarshi markazi o‘quv poligonida ko‘p funksiyali robotexnikaviy majmuasi operatorlari tayyorlovi tashkil etildi.
“Uran-6” majmuasi masofadan boshqarish rejimida (operatordan 1 km masofada) yetarli ishonch bilan hududni minalardan yaxlit tozalanishini ta’minlaydi, piyodalarga qarshi mina maydonlarida yo‘laklar ochishni amalga oshiradi. Ya’ni, harbiy xizmatchilarning hayot uchun xavfli bo‘lgan hududda bevosita ishtirokini istisno qilishga imkon beradi va muhandislik bo‘linmalarining imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi.
Vazifaga qarab, mashinaga bir necha xil trallardan biri o‘rnatiladi. Jangovar robot-saporning massasi taxminan 6 tonnani tashkil etadi va ko‘chirish uchun platforma (“multilift” tizimi va trallarni almashtirish uchun platformaga ega KamAZ) bilan ta’minlangan. “Uran-6” platformadan 3-4 daqiqa ichida tushadi yoki yana ko‘tarila oladi.
“Uran-6” Suriyaning Palmira, Halab va Dayr-az-Zor shaharlarini minalardan tozalashda jangovar sharoitda sinovdan o‘tkazildi va shundan so‘ng u yangi funksiyalarga ega bo‘ldi. Istiqbolda saporlarning harakatlari minalar maydonlarini, hududlarni minlardan tozalash, ko‘priklar va istehkomlarni qurish bilan cheklanmaydi. Robotlashgan majmualar tufayli muhandislik-sapor polklari mustahkamlangan obyektlarga hujum qilishda, yashirin minalashni amalga oshirishda ishtirok etishlari mumkin bo‘ladi.
Har bir umuqo‘shin yoki tank armiyasi tarkibida muhandislik-sapor polklari, harbiy okrugda esa muhandislik brigadasi bo‘ladi. OAV ma’lumotlariga ko‘ra, ularda allaqachon hujumchi-saporlarning rota va batalonlari tashkil etilmoqda, va “Uran” ularga yordam berishga shay.
Kelajakdan kelgan “marker”
Rossiya Mudofaa vazirligi uchun yaratilayotgan “Marker” platformasi, shubhasiz, jangovar robototexnika sohasidagi eng qiziqarli loyihadir. Kelajakda “Marker”ning sun’iy intellekti unga mustaqil ravishda qarorlar qabul qilishga, ya’ni muayan vazifalarni bajarish uchun marshrutni, jangovar harakatlar vaqtini, o‘q-dorilar harajatini va boshqa parametrlarni - avtonom ravishda, mashinalar guruhi tarkibida, bo‘linma tarkibida (odamlar bilan) hisoblash imkoniyatini beradi. Shu bilan birga avtonom qo‘mondonlik markazidan yuzlab va minglab kilometr uzoqlik masofani, yuqori aniqlikdagi qurollarning mavjudligini va nishonni yuqori aniqlash funksiyasi mavjudligini anglatadi.
“Marker” robotlashgan platformasi yuqori aniqlikdagi nishonga o‘t ochish uchun uskunalarni o‘z ichiga oldi, muqaddam jangovar robot Markaziy harbiy okrug mashqlarida qatnashgan, ammo loyiha ishlab chiqilishi hali yakunlanmagan. Uning yaratuvchilari – Istiqbolli tadqiqotlar jamg‘armasi va “Androidnaya texnika” IIChB – hozircha mashinani haqiqiy jangda sinab ko‘rish niyatida emas. Birlashtirilgan platformada yer usti robototexnikasining turkum asosiy texnologiyalari (texnik ko‘rish qobiliyati, aloqa, navigatsiya, avtonom harakat va foydalanish, ovoz nazorati) uch bosqichda sinovdan o‘tkazilmoqda. 2021-yil iyuniga qadar barcha eng yaxshi bilim va imkoniyatlarni o‘z ichiga olishi kerak bo‘lgan beshta mashina (ikkita g‘ildirakli va uchta o‘rmalovchi) turkumi rejalashtirilgan. Platforma modulli tamoyilga asosan ishlab chiqilmoqda va tezkor ravishda yuk ko‘tarish o‘zgartirishga (qo‘shimcha qilishga), tizimlarni yangilashga imkon beradi.
Foydali yuk sifatida bir vaqtning o‘zida bir-biridan mustaqil ravishda harakat qila oladigan bir nechta qurol tizimlari o‘rnatilishi mumkin. Shu bilan birga, Dron moduli dronlarning butun guruhini avtonom ravishda uchirilishini ta’minlaydi, ularning har biri vazifalarni guruh tarkibida yoki alohida bajaradi.
Ehtimol, tez orada Rossiya roboti tirik askar kabi buyruqlarni ovoz bilan bajarishni o‘rganib oladi, sinov davomida bunday maqsad ham qo‘yilgan. G‘arb Rossiyaning yutuqlaridan xavotirda - Amerikaning Forbes jurnali yaqinda “Vahima qilmangu, ammo Rossiya robotlashgan tanklarini odam nutqini tushunishga o‘rgatmoqda” degan maqola chop etgan edi.
RF Mudofaa vazirligining robotlari havo va kosmosni muvaffaqiyatli o‘zlashtirmoqdalar va shunday bo‘lsa-da “Marker” o‘zining mavjud potensiali bilan qo‘shinlarga faqat sinov va tajribalar uchun keladi, u “kelajakdan mehmon” bo‘lib, mutlaqo yangi qurol tizimlari va “ko‘p domenli jang” taktikasini va’da qiladi. Ushbu robot kelajak armiyasining avangardidir, bugungi kunda dunyoda uning analogi yo‘q. Pentagonning piyoda qo‘shinlari uchun avtonom jangovar platformasini (Boston Dynamics-dan “qadam bosuvchi” BigDog) yaratish urinishi muvaffaqiyatsiz yakunlandi. Amerika roboti mustaqil ravishda eng oddiy qarorlarni qabul qilishni yoki hech bo‘lmaganda ovozli buyruqlarni tushunishni o‘rganolmadi, odam tomonidan jangovar saf va sharoitlarda masofadan doimiy ravishda boshqaruv pultidan boshqarishi - maqsadga muvofiq emas.
