Visotskiyning oʻlimi haqidagi sportchilardan sir saqlandi
1980 yilda Moskva Olimpiadasida oltin medalni qoʻlga kiritgan sovet va Qozogʻiston suv polosi boʻyicha oʻyinchi Sergey Kotenkoning soʻzlariga koʻra, Visotskiy hal qiluvchi oʻyin arafasida vafot etdi, bu fojiali xabar sportchilardan sir saqlandi.
“Visotskiy oʻlimi haqida bir kundan keyin eshitdik. Bizga hech kim hech narsa aytmadi, faqat negadir sanʼatkorning Olimpiya shaharchasidagi kontserti bekor qilindi. Shundan soʻng biz motam varogʻini koʻrdik, undan biz Vladimir Semenovich vafot etganligini bildik”, - deydi Kotenko.
U shoir bilan bogʻliq qiziqarli voqeani eslaydi. 1979 yilda jamoa Gollandiyadan Olimpiadan oldingi musobaqadan qaytayotgandi: Sheremetevo aeroportida pasport nazorati paytida yigitlar Marina Vladini koʻrishadi.
“Oʻsha vaqtda uni hamma tanirdi: u jinsi kostyumida, guldasta bilan turgandi. Vladimir Semenovich uni quchoqlaydi, Slava Obodkov (suv polosi boʻyicha SSSRning koʻp karra chempioni - tahr.) esa kelib, ularga shunday deydi: "Toʻxtanglar, avval menga dastxatingizni bering, keyin esa oʻpishasizlar”, - deb kuladi sportchi.
Sportchi Visotskiyning ijodini juda yaxshi koʻrishini tan oladi va u Olmaotaga kelganida, har doim uning spektakllariga borgan.
"Ammo, afsuski, biz Visotskiyni Olimpiya shaharchasida koʻrmadik", - deb qoʻshimcha qiladi Olimpiya chempioni.
1980 yilda Olimpiya shaharchasining ibodat zalida xizmat qilgan Rossiyaning bosh ravvini Adolf Shayevich artist hayotining soʻnggi kunlariga oid yana bir voqea haqida Sputnik’ga soʻzlab beradi.
"1976-77 yillarda, Budapeshtda tahsil olayotganimda, Taganka teatri Vengriyaga gastrol safari bilan keldi. Hamkasbim Visotskiy oldiga borib, spektakldan keyin uchrashish tashkil qilishga muvaffaq boʻldi. Biz vino sotib oldik, ammo mehmonxonaning ostonasida Vladimir Semenovich bilan toʻqnashdik: "Bolalar, uzr, hamma narsa bekor boʻldi, Marina [Vladi] toʻsatdan keldi va men aeroportga ketyapman. Uchrashuvimiz mana shunday amalga oshmay qoldi! " - afsus bilan eslaydi Adolf Solomonovich.
Nega sovet matbuoti sukut saqladi
Yozgi Olimpiada-80 SSSR uchun bunday katta miqyosdagi birinchi sport musobaqasi edi. Shuning uchun, "yuqorida" umumittifoq kumirining oʻlimi haqida sukut saqlashga qaror qilindi. Visotskiyning oʻlimi haqidagi maʼlumotni faqat ikkita Sovet gazetalari - "Vechernyaya Moskva" va "Sovetskaya kultura" (boshqa versiyalarga koʻra - "Sovetskaya Rossiya") eʼlon qildi va “Vecherka”ning nekrologi lavozimidan ayrilgan emish.
Baʼzi xotiralarga koʻra, "Vechernyaya Moskva" shoirning vafot etgani haqida eʼlon qilgan yagona nashr boʻlgan ekan. Gazetaning 1980 yil iyuldagi soni Tagankadagi V.S.Visotskiy nomidagi Davlat madaniyat markazi-muzeyida saqlanadi.
"Juda qisqa: shu vaqtda, shunday hayot yilida teatr va kino aktyori Vladimir Semyonovich Visotskiy vafot etdi. Doʻstlar hamdardlik bildirmoqda. Mana Visotskiyning oʻlimi haqidagi rasmiy matbuotda boʻlgan maʼlumot", - deb taʼriflaydi gazeta nekrologi Aleksandr Mixaylov, zaxiradagi FXX generali, u 1980 yilda Olimpiadaning ochilish va yopilish marosimlarining xavfsizligini taʼminlash shtabida ishlagan.
Qaygʻuli xabar ataylab sir saqlangan boʻlishiga qaramay, koʻplar kumirning oʻlimi haqida mish-mishlar orqali bilib olishdi.
"Bugundan hammasini eslayman. Ertalab Olimpiya shaharchasidagi restoranda nonushta qilgani keldim va shu zahotiyoq bu xabarni yetkazishdi. Radio tinglashni boshladik, barcha telekanallar koʻrib chiqdik: batamom sukutnat. Keyinchalik kunning oʻrtalarida baribir rasmiy xabar qilishdi”, - deydi Shayevich.
Zubovskiy bulvardagi Olimpiya oʻyinlarining asosiy matbuot markazida (hozir binoni "Rossiya segodnya" xalqaro axborot agentligi egallaydi – tah.) qoʻshiqchining oʻlimi 25 iyul kuni kechqurun eʼlon qilindi.
"Kechqurun Alla Pugacheva matbuot markazida kontsert berdi. U chiqdi va birinchi navbatda Visotskiyning vafoti haqida eʼlon qildi. Uning xotirasiga "Men baxtsizligimni bahor muzida olib yurdim ... " degan qoʻshiqni kuyladi" - deydi bosh muharrir Olga Serova, 1980 yil yozida universitetda birinchi kursdan soʻng matbuot markazida amaliyot oʻtagandi.
Visotskiy bilan vidolashuv marosimiga 600 nafar drujinnik jalb qilindi
"Visotskiy tunda vafot etdi (shifokor Anatoliy Fedotovning soʻzlariga koʻra, u kechasi soat uchdan beshgacha vaqt mobaynida vafot etgan), ertalab KGB bu haqda allaqachon bilgan. Soat 11 da Moskva shahar partiya qoʻmitasiga maxsus xabarnoma yuborilgan", - deb eslaydi Mixaylov.
Ertasi kuni Moskva KGB boʻlimi tashabbusi bilan “Mossovet”da yigʻilish boʻlib oʻtdi. Zaxiradagi FXX generalining soʻzlariga koʻra, majlisni oʻsha paytda Moskva Sovetining Ijroiya qoʻmitasi raisi Vladimir Promislov (1963-1986 yillarda rais) olib bordi. Uchrashuv qatnashchilari nafaqat dafn marosimini tashkil qilish, balki uning xavfsizligini taʼminlash masalalarini ham hal qilishdi.
"Yuriy Petrovich Lyubimov (1964-1984 yillarda - Taganka nomidagi Moskva teatrining badiiy rahbari – tahr.) KGBdan Visotskiy bilan vidolashuv marosimida tartibni taʼminlash maqsadida oʻz kuchlarini jalb qilinishini soʻradi. Biz olimpiya obʼyektlaridan 600 nafarga yaqin drujinnik chaqirishga majbur boʻldik", - deb taʼkidlaydi Mixaylov.
Bular komsomol okrug qoʻmitalari orasidan saylangan komsomol ishchilar otryadlari aʼzolari edi. Ular kulrang shim va koʻk koʻylak kiyishgan. Drujinniklar va militsiya bilan birga tartibni taʼminladi, shoir bilan vidolashmoqchi boʻlgan odamlar navbatini nazorat qilishdi.
"Visotskiyni hamma yaxshi koʻrgan va dafn marosimi paytida hech qanday provokatsiya boʻlmasligiga harakat qildi. Juda koʻp odamlar bor edi. Xonanda bilan vidolashmoqchi boʻlgan odamlarning navbati - “Kotelnicheskaya naberejnaya”dagi baland qavatli bino orqasigacha choʻzilib ketdi", - deydi Mixaylov.
Oʻshanda "Taganka" ga 100 mingdan ortiq odam keldi, guvohlarning soʻzlariga koʻra, teatr kirish eshigigacha navbat toʻqqiz kilometrga yetdi.
“Bu haqiqatan ham xalq vidolashuvi edi. Odamlar nafaqat teatrni qurshab olishdi, xonandani soʻnggi marta koʻrish uchun koʻplab fuqarolar uy tomlari, avtobus bekatlari, chiroq ustunlariga chiqib olishdi", - deydi Mixaylov.
"Bu keskin farq boʻldi. Yarim boʻshab qolgan Moskva - butun olomon “Vagankovskoye” qabristonida. Ajoyib birdamlik hissi", - deydi 1980 yilda Olimpiada oʻyinlarida qatnashgan Temirbulat Bilyaliyev.
Visotskiyning qabri muxlislar uchun ziyorat maskaniga aylandi
Dafn marosimidan keyin Visotskiyning qabri muxlislar uchun ziyorat maskaniga aylandi.
"Ziyoratchilarni oʻziga tortishi koʻp hollarda qabristonda oʻzini tutish qoidalari buzilishiga olib keldi. Havaskor qoʻshiqchilar paydo boʻldi, qabr oldida xonandaning ashulalarini tinglash uchun odamlar oʻzi bilan magnitafonlar olib kelishdi. Ammo qabriston - kontsert oʻtkazish joyi emas", - deydi taʼkidlaydi Mixaylov.
"Oʻlimidan soʻng besh-olti yil Visotskiy qabrini ziyorat qilish davom etdi. Uning xotira kunlarida koʻplab odamlar kelishgan edi", - deb qoʻshib qoʻydi 1984- 1992 yillarda Vagankovskiy qabristonidagi cherkovda xizmat qilgan protoriyerey Nikolay Sokolov.
Afsuski, xonandaning oʻlimida pul ishlamoqchi boʻlganlar ham bor edi. Visotskiyning suratlari va yozuvlari qora bozorda sotishdi.
"Biz, albatta, militsiya kuchi bilan bu chayqovchilarni haydadik", - deydi Mixaylov.
Visotskiyning onasi Nina Maksimovnaning soʻzlariga koʻra, oʻgʻli oʻlimidan keyin uning kvartirasiga koʻp odamlar kelgan va koʻplab shaxsiy buyumlar, fotosuratlar, kassetalar yoʻqolgan - mehmonlar ularni esdalik sifatida olishgan.
"Visotskiy vafotidan bir-ikki yil oʻtgach, oʻzini qoʻshiqchining yaqin doʻsti deb aytgan kishi AQShga ketmoqchi boʻladi. Bojxona uni Visotskiyning ish yozuvlari bilan 40 yoki 60 dona kassetasini olib qoʻydi. Yaʼni bu yozuvlar xonandaning butun ijodiy jarayonini oʻz ichiga oladi: u qanday qilib matnga musiqa tanlashi, oʻnlab variantlar", - deb eslaydi Mixaylov.
KGB Visotskiyning ijodiy merosi chet elga olib ketishidan xavfsiragan
Mixaylovning aytishicha, Visotskiy rafiqasi Marina Vladi shoirning mualliflik huquqining merosxoʻri boʻlgan va marhum erining xotirasiga qanday munosabatda boʻlayotganiga diqqat bilan kuzatgan.
"KGBda tushunishgan: tezroq harakat qilish kerak, aks holda Vladi Visotskiyning butun arxivini yigʻib, Frantsiyaga olib ketadi. Visotskiyning ijodi bilan bogʻliq hamma narsa SSSRda qolishi muhim edi. 1981 yilda"Sovremennik" nashriyotida Vladimir Semenovichning sheʼrlari toʻplamini chop etildi. Adadi oz boʻlsa-da, ammo aktyorning ijodiga davlatning munosabati koʻrsatilgandi", - deb taʼkidlaydi zaxiradagi FXX generali.
1986 yilda Visotskiy vafotidan keyin RSFSRda xizmat koʻrsatgan artist unvoniga sazovor boʻldi va 1987 yilda esa "Uchrashuv joyini oʻzgartirib boʻlmaydi" (Mesto vstrechi izmenit nelzya) filmida Gleb Jeglov roli uchun SSSR Davlat mukofotiga sazovor boʻldi. Oʻsha yili u haqida birinchi film - Eldar Ryazanovning "Vladimir Visotskiy bilan toʻrt uchrashuv" filmi chiqdi. 1988 yil 25 yanvarda Taganka teatrida Yuriy Lyubimov tomonidan sahnalashtirilgan "Vladimir Visotskiy" spektaklining premyerasi boʻlib oʻtdi.
Visotskiy hayoti davomida nafaqat SSSRning koʻplab shaharlarida, balki AQSH, Bolgariya, Frantsiya, Kanada va boshqa davlatlarda 1000 dan ortiq kontsert berdi.
"Vladi Frantsiya Kommunistik partiyasining siyosiy byurosining aʼzosi edi. Shu munosabat bilan Visotskiy haqida yuzaga keladigan barcha savollar avtomatik ravishda olib tashlanardi. Yaʼni uning dahsizligi va immuniteti (bizda bunday qoida bor edi) Visotskiyga ham tegishli edi. Shuning uchun u nisbatan erkin harakatlanish huquqidan foydalangan. Xudo saqlasin, agar Vladi Frantsiya Kommunistik partiyasining bosh kotibi Jorj Marshega murojaat etsa va u Brejnevni qoʻngʻiroq qilsa”, - deb tushuntiradi Mixaylov.
Vladimir Visotskiy 42 yoshida vafot etdi. Oʻlimning rasmiy sababi - oʻtkir yurak-qon tomir etishmovchiligi. Vladimir Semenovich hayoti davomida 100 dan ortiq sheʼrlar va 600 ta qoʻshiq yozdi, ularning aksariyati SSSRda taqiqlangan. Teatrda ishlab, qoʻshiqlar yozgan vaqtda Visotskiy, shuningdek, filmlarda ham suratga tushdi va 30 ga yaqin filmlarda bosh rollarni ijro etdi.
Visotskiy 1979 yil iyulida Oʻzbekistonga oxirgi marta gastrol bilan kelgandi.
