Bu yerga, masalan, dam olish kuniga borish kerak. Qadimgi yog‘och uylar bor sokin ko‘chalar bo‘ylab sayr qilib, oq toshli Kremlni aylanib chiqib, shahar bog‘iga kirib o‘tgan asr boshidagi ichmaydiganlar jamiyatining sa’y-harakatlariga baho bering. Qadimiy shahar bo‘ylab sayohat paytida o‘tkazib yuborib bo‘lmaydigan narsalar RIA Novosti muallifi Vitaliy Kovalchuk maqolasida.
Kreml uzoq cho‘zilgan qurilishi va "chetlatilgan" cherkov
Shahar qalbini kuchli devorlar emas, balki 13-asrning mudofaa pallalari bilan himoyalangan. Kreml uch tomondan daryo bilan o‘ralgan va suv toshqinida orolning yuqori qismida bo‘ladi.
Kirish joyida sizni qo‘ng‘iroq minorasi kutib oladi, XVIII-asr oxirida shahar aholisi tomonidan yig‘ilgan pul hisobiga qurila boshladi. Kostromadan taklif qilingan me’mor birinchi qavatni qurdi, ammo keyingi uchchala qavat faqat keyingi asrning o‘rtalariga kelib bitkazildi, har bir qavat uchun yangi me’mor mas’ul bo‘ldi.
Mahalliy Uspenskiy ibodathonasi Moskvanikiga juda o‘xshash. Oq tosh o‘ymakorligi gullarining naqshlarini cheksiz tomosha qilish mumkin.
Ushbu me’moriy durdona murakkab tarixga ega. Qurilish 1684-yilda boshlangan, ammo ustalar uch yil ichida faqat poydevorini qurdilar. Ularning o‘rnini boshqalar egalladi, lekin ular qilmasalar yaxshi bo‘ladi. 1692-yilda deyarli qurib bitkazilgan bino, ehtimol hisob-kitoblardagi xatolar tufayli qulab tushdi.
O‘sha paytdagi mashhur me’mor Yakov Buxvostov (Narishkin uslubining asoschilaridan biri) jamoasi ibodatxonani qurish va bezatish ishlarini faqat 1702-yilga kelib yakunlagan. Kremlning yana bir oq tosh binosi "Oleg saroyi" deb nomlanadi, lekin aslida bu arxiyerey uyi. Asosiy kirish qavati ikkinchi, buni chiroyli romlardan bilsa bo‘ladi. Hozirda bu yerda o‘lkashunoslik muzeyi joylashgan.
Yonida XVII -asrning ikki qavatli binosi, don saqlash uchun omborxona. XIX asrda u mehmonxonaga aylantirildi. Yaqin atrofda Muqaddas Ruh cherkovi, XVII asrning ikki chodirli cherkovi, nafaqat Razan uchun, balki butun Rossiya uchun hayratlanarli.
Cherkov Patriarx Nikon tomonidan ikki chodirli cherkovlar qurish taqiqlanganidan keyin qurilgan.
"Uch oynali mezoninli kichkina uy"
Bunday tarifni Razanning eng mashhur odamlaridan biri, fiziolog va birinchi rus Nobel mukofoti sovrindori Ivan Pavlov tasvirlab bergan. Bugungi kunda u akademikning memorial dala-xovli-muzeyining bir qismidir.
Pavlovlar oilasida beshta bola bo‘lgan. Ularning xonalari yuqori qavatda, pastda – ruhoniy bo‘lgan otaning kabineti, ota-onaning yotoqxonasi, mexmonhona, oshxona va ovqatlanish xonasi joylashgan edi. Vaziyat va hayot imkon qadar aniq tiklangan.
Ivandan tashqari, uning uchta akasi ham tabiiy fanlar bilan qiziqishgan. Bunga ularning xonalariga qarab ishonch hosil qilish mumkin: mikroskop, hayvonlar tulumi, kimoviy moddalar bilan to‘ldirilgan shishalar, kitoblar. Hovlida akademikning sevimli o‘yini - gorodki uchun o‘yin maydonchasi mavjud. Dalaxovlida kroket maydoni, shiyponcha, olim haykali joylashgan.
"Ilm uyi" da - Leningrad eksperimental tibbiyot institutidagi Pavlov itining tulumi va olimning yutuqlaridan dalolat beruvchi boshqa eksponatlar.
O‘ymakor naqshli uylar va ichmaydiganlar uyi
Razan markazida XIX -XX asr boshlariga tegishli ko‘plab yog‘och inshootlar saqlanib qolgan, ammo ularning hammasi ham yaxshi holatda emas. Ular shaharni haqiqatan ham fayzli qiladi.
Pervomayskiy prospektida o‘ymakor romlar, turli xil minoralar va ustunlarga taqlid qilingan minorachalari bor uyni payqamaslikni o‘zi mumkin emas. Endi bu yerda bolalar bog‘chasi bor va XIX asr oxirida beton-mozaik zavodining egasi, savdogar Mixail Selivanov yashagan.
Seminarskaya ko‘chasi ikkita yog‘och bino bilan ajralib turadi: Ovsannikovning daromadli uyi binosi, bu yerda mahalliy shoir Sergey Yesenin tez-tez tashrif buyurar edi va XIX asr oxirida shaharda birinchi fotoatelye ochgan Yeropkinlar oilasi uyi.
Yeropkinlar ikkinchi qavatni ijaraga bergan, ijarachilardan biri amaldor Ivan Zabela edi - rassom Mixail Vrubelning rafiqasi bo‘lgan opera qo‘shiqchisi Nadejda Zabela otasi. Er-xotin bu yerda ikki marta qolishgan. Yaqin vaqtgacha ikkala binoda ham odam yashagan. Endi Ovsannikovning uyidan yaroqsiz ahvoli tufayli yashovchilari boshqa joyga ko‘chirildi.
Shahar bog‘idagi Dvoranlar Yig‘ilishining yozgi klubi yaxshiroq saqlanib qolgan. U 1905-yilda Razan ichmaydiganlar jamiyati tashabbusi bilan qurilgan bo‘lib, unda barcha yaxshi kiyingan fuqarolar bo‘sh vaqtlarini madaniy va ichmasdan o‘tkazishlari uchun qurilgan.
Terassada kichkina restoran va bufet ishlagan, zalda maxsus stollarda karta o‘ynalgan. Sovet davrida bu yerda "Pionerlar uyi" joylashgan, hozirda esa unda viloyat xalq ijodiyotining ilmiy-uslubiy markazi joylashgan.
Josus-qo‘ziqorinlar va Xavo desanti qo‘shinlari muzeyi
Razanning deyarli barcha mehmonlari shahar bog‘iga "ko‘zlari bor qo‘ziqorinlar" monumentini ko‘rish uchun boradilar va "Razanda bizda ko‘zlari bor qo‘ziqorinlar bor, ularni yeyishadi, ular esa qarashadi" degan mashhur gapni eslashadi.
XIV asrda qo‘ziqorinlar "josuslar" rolini o‘ynashgan. Mahalliylarga ularni oyoq osti qilish va uzish taqiqlangan. Shuning uchun, agar shikastlanganini ko‘rsalar, Oltin O‘rda jangchilari bu yerda o‘tganligini aniqlashgan.
Razan havo-desant qo‘shinlarining vatani hisoblanadi.
Shaharda desantchi-ofitserlarni tayyorlaydigan Gvardiya oliy harbiy qo‘mondonlik bilim yurti faoliyat ko‘rsatmoqda. Yaqinida VDV tarixi muzeyi joylashgan.
