Roppa-rosa ikki yil oldin, 14-dekabr kuni Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston Respublikasi prezidenti lavozimida o‘z ish faoliyatini boshladi.
Yangi davlat yetakchisining ikki yillik faoliyati natijalari haqida gapirish juda ham zarur.
Biroq, bugungi kunda o‘quvchilarni rasmiy hukumat ma’lumotlari bilan jalb qilish qiyin, biroq katta hajmli raqamli ma’lumotlarni qayta ishlashga asoslangan zamonaviy tahlil uslublarni qo‘llasa-chi?
Big data sohalar kesimida
Bugungi kunda Big data, mediageografiya, siyosiy mediametriya juda ommabop.
Umumlashtiruvchi baholardan boshlaymiz. Savol: bugungi kunda Shavkat Miromonovich Mirziyoyev O‘zbekiston mental hududda qanday aks etgan?
O‘zbekiston yetakchisining internet orqali respublika siyosiy hayotiga kirish “kardiogrammasi”ga qaraganda, uning fuqarolar bilan tanishishi juda ham faol bo‘lgan.
Prezident vazifasini bajaruvchidan inauguratsiyagacha internet tarmog‘idan so‘rovlar dinamikasi prezidentga o‘ta katta qiziqish bo‘lganligini ko‘rish mumkin.
Bu grafikda boshidan yuqoriga qarab ko‘tarildi.
2017 yil dekabrdan 2018-yil avgustgacha bo‘lgan muddatni "Oltin davr" deb aytish mumkin. O‘zbekiston rahbarining harakatlari doimiy fuqarolar diqqat-markazida bo‘ldi.
Shu yil kuz boshidan beri so‘rovlar soni o‘rtacha kamaydi, ammo ayni paytda barqarorlashdi.
Shavkat Mirziyoyev davlatni tinch va odatiy ish tartibida boshqarmoqda.
Har doimgidek, real siyosatda, hatto yetakchining juda ham mashhurligiga qaramasdan regional farq mavjud.
Bugungi kunda Mirziyoyevning mashhurligi eng maksimal darajada qayerda? Andijon viloyatida. Minimal – qo‘shni Farg‘ona viloyati. O‘rtadagi farq sezilarli. Agar prezident mashhurligini birinchi viloyatda bir deb olsak, ikkinchi viloyatda bu ko‘rsatkich 0,14, ya’ni 7 baravar kam.
Ushbu ma’lumotlarga izoh berishni o‘zbek sotsiolog-olimlari va siyosatchilariga qo‘yib beramiz, chunki bu ularning vakolatida.
Mirziyoyevning mashhurligi Navoiy viloyati, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Surxondaryo viloyatida nisbatan yuqori.
Toshkent, Samarqand, Xorazm viloyatlarida kamroq (Andijonda - 1 bo‘lsa, bu yerda esa 0,6), biroq bu tabiiy hol. Andijon viloyati bu shunchaki baland va anomal cho‘qqi bo‘lgan deb tan olish kerak.
Birinchi, ikkinchi
Biz Shavkat Mirziyoyev va birinchi prezident Islom Karimov mashhurlik darajasini taqqoslash mavzusini chetlab o‘ta olmaymiz. Karimovning tarixdagi roli haqida fikrlash bizga emas, biroq birinchi prezident xotirasi O‘zbekistonda mustahkam.
So‘nggi bir yil davomida ikkinchi va birinchi prezidentlarning mashhurligi taqqoslanganda, o‘rtacha natija 2:1 ga teng edi, biroq so‘nggi uch oy ichida bu ko‘rsatkich deyarli tenglashdi.
Sotsiolog olimlarni respublikaning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda bunday raqamlar faqat xursand qilishi mumkin: elitalar ziddiyati, o‘zaro solishtirish, yaqin o‘tmish bilan "oldi-sotdi" qilish holatlari yo‘q. Bu yerda Mirziyoyev, albatta, siyosiy ochko oldi.
Jahonda mashhurlik
Albatta, hammani Mirziyoyev jahon axborot olamida qanday "aks ettirilgani" qiziqtiradi.
Birinchidan, juda murakkab bir shaklda ko‘rsatilgan raqamlar siyosatchining mintaqada mashhurligi yoki siyosatchi aynan qayerda mashhurlikka erishganini ko‘rsatib berishi mumkin.
Bu aslida, tashqi siyosat yo‘nalishlari vektorlarining reytingidir.
"Mintaqaviy mashhurlik" – bu mintaqa, ushbu mintaqaga kelgan barcha natijalarining ulushiga bo‘lingan holda, bu so‘zlar bo‘yicha mintaqalarda ishtirok etgan ulushidir.
Agar so‘z yoki ibora 1 dan ortiq bo‘lsa, demak bu mintaqada qiziqish yuqori ekanligini anglatadi, 1 dan kam bo‘lsa – qiziqish kam.
| Reyting | Davlat | Mirziyoyev |
| 1 | O‘zbekiston | 118,91 |
| 2 | Tojikiston | 14,07 |
| 3 | Koreya Respublikasi | 9,74 |
| 4 | Xitoy | 7,73 |
| 5 | Yaponiya | 6,51 |
| 6 | MDH bo‘yicha umuman | 5,11 |
| 7 | AQSh | 4,58 |
| 8 | Qirg‘iziston | 4,36 |
| 9 | Turkmaniston | 2,64 |
| 10 | Ukraina | 1,64 |
| 11 | Qozog‘iston | 0,98 |
| 12 | Rossiya | 0,60 |
| 13 | Germaniya | 0,32 |
| 14 | Belarus | 0,03 |
Shavkat Mirziyoyevga Tojikiston bilan aloqalar va Osiyo-Tinch okeani mintaqasida iqtisodiy homiylarni qidirish ustuvor ahamiyatni kasb etadi.
Aytgancha, biz hisob-kitob va uslublarga uncha ishonmaydiganlarni ishontirishga harakat qilamiz.
O‘zbek-belarus aloqalari raqamlarda nisbatan kam bo‘lganligiga e’tibor qaratamiz. Biroq vaziyat hozir o‘zgarib bormoqda.
O‘zbekiston elchisi Nosirjon Yusupov 28-noyabrda Belarus prezidenti Aleksandr Lukashenko bilan uchrashdi.
Prezident davlatlar o‘rtasida munosabatlar faol ravishda rivojlanayotganligini haqida ko‘p gapirdi. U avvalgi "bir yarim va ikki o‘n yillik davomida hamkorlik rivojlantishi borasida qarzdorlik borligini" ochiqchasiga ta’kidladi.
Belarus prezidenti O‘zbekiston prezidentini unga qulay bo‘lgan vaqtda Belarusga tashrif buyurishini kutishayotganligini ma’lum qildi.
Terrorizm, korrupsiya, inson huquqlari
Tadqiqotimizda eng murakkab bo‘lgan narsa bu - Shavkat Mirziyoyev prezidentligida ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan mavzularni topish qiyin bo‘ldi.
Axborot makonida terrorizm kabi kuchli salbiy axborot qatlami mavjud.
Bu mavzu Shimoliy Kavkaz respublikada o‘ta dolzarb. U Tojikistonda ham jamiyat diqqat markazida. O‘zbekistonda bu muammo dolzarbligi nisbatan kamroq, to‘g‘risi, bu so‘nggi oxirgi oylar ma’lumotlariga qaraganda.
Agar oxirgi besh yilni olganda, terrorizm tahdidi mintaqada: Tojikiston – 1,0; Qirg‘iziston – 0,86; Qozog‘iston – 0,72; O‘zbekiston – 0,71; Rossiya – 0,39. O‘zbekistonning yangi prezidenti bilan muammoning dolzarbligi sezilarli darajada kamaydi.
Yana bir masala – korrupsiya. So‘nggi besh yilda: Qirg‘iziston – 1,0; Tojikiston – 0,72; Qozog‘iston – 0,56; O‘zbekiston – 0,42; Belarus – 0,35. So‘nggi yil ma’lumotlari bilan taqqoslaganda O‘zbekiston uchun bu indeks 0,60 ga oshganligini tan olamiz.
Bu yerda prezidentning ichki siyosatidagi ayrim xususiyatlari haqida gapirish mumkin.
Nihoyat, inson huquqlari masalasi: so‘nggi besh yil ichida O‘zbekiston uchun bu so‘rov mo‘tadil bo‘ldi: 0,38. Birinchi o‘rinda Qirg‘iziston – 1,0, Rossiya – 0,79. Shu yil yakuniga kelib bu indeks – 0,28 gacha kamaydi. Bu mavzu o‘zbekistonliklarga qiziq emas. Bu mavzu o‘zbek xalqiga doim tashqaridan kelgan.
Prezident Mirziyoyevning birinchi ikki yillik faoliyati yakunlarini kosmonavtlar shunday aytgan bo‘lardi: “63 million 72 ming soniya... parvoz yaxshi!”.
