Birinchi jahon urushidan keyingi davrda davlatlar siyosiy va iqtisodiy muvozanatni tiklashga urinib, yangi strategik qarorlar qabul qilardi. Ayniqsa, sobiq Rossiya imperiyasi, Yevropa va Amerika qit’alarida yuz bergan voqealar dunyodagi barqarorlikka va global taraqqiyotga katta ta’sir ko‘rsatgan.
Sovet Ittifoqi: Lenindan keyingi yo‘nalish
1924 yil Sovet Ittifoqi uchun tarixiy burilish davri bo‘ldi. Yanvar oyida davlat rahbari va bolsheviklar lideri Vladimir Lenin vafot etdi. Bu hodisa partiyadagi kuchlar muvozanatiga jiddiy ta’sir ko‘rsatdi. Lenindan keyin Iosif Stalin, Lev Troskiy va boshqa partiya rahbarlari o‘rtasida siyosiy kurash kuchaydi.
Shu yilning muhim voqealaridan biri SSSR Konstitutsiyasining qabul qilinishi bo‘ldi. Bu hujjat Ittifoqning tashkil topganini rasman mustahkamladi, shuningdek, federativ tuzilmani huquqiy jihatdan kafolatladi.
Vladimir Ilich Lenin vistupayet na otkritii vremennogo pamatnika Karlu Marksu i Fridrixu Engelsu na ploshadi Revolyutsii. 7-noyabrya 1918 goda.
© Sputnik / RIA Novosti
/ Markaziy Osiyo: milliy chegaralarning belgilab olinishi
Markaziy Osiyo hududida 1924-yilda milliy-hududiy chegaralanish jarayoni boshlandi. Bu Sovet Ittifoqi siyosatining muhim qismi bo‘lib, mintaqaning milliy va etnik xususiyatlarini inobatga olgan holda yangi respublikalar tashkil etishga qaratilgan edi.
Bu jarayonda O‘zbekiston, Qoraqalpog‘iston va Turkmaniston kabi hududlarning chegaralari aniqlandi. Chegaralarni belgilash jarayoni qiyinchiliklarga to‘la bo‘lsa-da, mintaqaning ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishi uchun yangi imkoniyatlar yaratdi.
Uzbekistan v XIX veke fotografii V. Ordena iz muzee Kunstkameri
© Sputnik
Yevropa: iqtisodiy barqarorlikka intilgan qit’a
1924 yil Yevropada siyosiy va iqtisodiy barqarorlikka erishishga qaratilgan harakatlar davom etdi. Germaniyada iqtisodiy tanazzulni yumshatish uchun Daues rejasi qabul qilindi. Bu reja Germaniyaning reparatsiya to‘lovlarini qayta tashkil qilishni va iqtisodiyotini jonlantirishni ko‘zda tutardi.
Biroq Yevropada millatchilikning o‘sishi va davlatlar o‘rtasidagi ishonchsizlik Versal shartnomasi doirasidagi kelishmovchiliklarni yanada kuchaytirdi.
Amerika: tinchlik va rivojlanish yillari
Amerika Qo‘shma Shtatlari uchun 1924-yil iqtisodiy o‘sish va madaniy taraqqiyot davomi bo‘ldi. Bu yilda AQShda ilk marta immigratsiya kvotalari tizimi joriy qilindi, bu esa mamlakatning xalqaro migratsiya siyosatida yangi bosqichni boshlab berdi.
Shu bilan birga, texnologiyalar va massaviy ishlab chiqarish sohasidagi yutuqlar AQShni jahondagi yetakchi iqtisodiy kuchlardan biriga aylantirdi.
Madaniyat va fan: yangi asrning ilk qadamlari
1924 yil madaniyat va fan sohasida ham katta o‘zgarishlarni olib keldi. Bu yilda jahon adabiyotida yirik asarlar yozildi, kino sanoati esa ommaviy madaniyatning muhim qismiga aylandi.
Fizika, kimyo va tibbiyotdagi ilmiy kashfiyotlar insoniyatning dunyoqarashini o‘zgartirib, yangi texnologiyalarning paydo bo‘lishiga zamin yaratdi.
Xulosa
1924 yil dunyo yangi yilni umidlar va o‘zgarishlarga tayyorgarlik bilan qarshi olgan. Sovet Ittifoqida siyosiy va iqtisodiy tizim qayta shakllansa, Yevropa tinchlik va barqarorlikka intilgan, Amerika esa global yetakchilikka yaqinlashayotgan edi.
Bu yilning har bir muhim voqeasi jahon tarixi va insoniyatning kelajagini belgilab bergan omillardan biri bo‘lib, 1924-yil tarix sahifalarida o‘ziga xos o‘rin egalladi.