TOShKENT, 28 noya — Sputnik. Rossiya-Qozog‘iston muzokaralari yakunlari bo‘yicha Vladimir Putin va Qasim-Jomart Toqayev ommaviy axborot vositalariga bayonot berishdi.
Rossiya prezidenti Vladimir Putinning Qozog‘istonga davlat tashrifi doirasida hujjatlar to‘plami, jumladan, Rossiya Federatsiyasi prezidenti va Qozog‘iston Respublikasi prezidentining yangi global tartib sharoitida strategik sheriklikni chuqurlashtirish to‘g‘risidagi Qo‘shma bayonoti imzolandi.
Davlat tashrifining birinchi kuni yakunida prezidentlar ommaviy axborot vositalari uchun bayonot berdi.
“Bugun tor va kengaytirilgan tarkibda o‘tkazilgan uchrashuv va muzokaralar ishchanlik, samimiy va chinakam samarali bo‘ldi. Biz ikki tomonlama kun tartibidagi keng ko‘lamli dolzarb masalalarni muhokama qildik, strategik hamkorligimizning istiqbolli yo‘nalishlarini belgilab oldik va murakkab geosiyosiy vaziyatga qaramay, ikki tomonlama munosabatlar yuksalish yo‘lida jadal rivojlanib borayotgani haqida yakdil fikrga keldik”, — dedi Qozog‘iston yetakchisi.
Aytilishicha, asosiy maqsadlar strategik sohalarda hamkorlikni chuqurlashtirish va o‘zaro tovar ayirboshlash hajmini yanada oshirishdan iborat. Shu maqsadda 2021–2025 yillarga mo‘ljallangan keng qamrovli iqtisodiy hamkorlik dasturi va 2024–2026 yillarga mo‘ljallangan qo‘shma harakatlar rejasini o‘z ichiga olgan hukumatlararo hujjatlar to‘plami qabul qilingan.
Hududlararo hamkorlik forumi doirasida ikki davlat o‘rtasida mintaqalararo va transchegaraviy hamkorlik bo‘yicha yangilangan hukumatlararo dastur imzolandi.
“Rossiya Qozog‘istonning asosiy savdo hamkorlaridan biri bo‘lib, iqtisodiyotimizdagi yetakchi sarmoyadorlar uchligiga kiradi. O‘z navbatida, Qozog‘iston ikki tomonlama munosabatlar tarixida birinchi marta Rossiyaning eng yirik savdo sheriklari beshligiga kirdi, bu, shubhasiz, hamkorligimiz uchun kuchli va yuqori salohiyat mavjudligidan dalolat beradi. Agar biz ushbu ijobiy tendensiyani saqlab qolsak, yaqin bir-ikki yil ichida o‘zaro savdo hajmini 30 milliard dollardan oshirishimizga ishonchim komil”, — dedi Toqayev.
Rossiyaning Qozog‘iston iqtisodiyotiga kiritgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri sarmoyalari hajmi 24 milliard dollardan oshdi, shundan birgina so‘nggi ikki yilda 4,5 milliard dollardan ortig‘i kiritildi. Qozog‘istonning Rossiya iqtisodiyotiga kiritgan sarmoyasi 8,5 milliard dollarga yetdi.
“Bundan tashqari, Qozog‘istonda Rossiya ishtirokidagi 24 mingga yaqin kompaniya faoliyat ko‘rsatmoqda - bu mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan xorijiy kapital ishtirokidagi korxonalar umumiy sonining deyarli yarmi. Bu ko‘rsatkichlar strategik munosabatlarimizni yanada mustahkamlashdan o‘zaro manfaatdorlik va ishonchning yuksak darajasini tasdiqlaydi”, — deya qayd etdi Qozog‘iston yetakchisi.
Sanoat sohasida sezilarli yutuqlarga erishildi. Umumiy qiymati 18 milliard dollardan ortiq bo‘lgan 93 ta qo‘shma loyiha ishga tushirildi. Ayni paytda jami qariyb 30 milliard dollarlik sarmoyaga ega yana 49 loyiha amalga oshirilmoqda.
Aytilishicha, Qozog‘istonning qator hududlarini gazlashtirish, janubiy va sharqiy yo‘nalishlarda Rossiya energetika resurslari tranziti hajmini oshirish, mamlakatda yirik energetika obyektlarini qurish va modernizatsiya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli tashabbuslar alohida e’tiborga loyiqdir.
“Asosiy transport koridorlarini rivojlantirish orqali tranzit salohiyatini ochish ustuvor vazifadir. Shuningdek, biz loyihalarni amalga oshirish istiqbollarini, jumladan, Mo‘g‘ulistonga avtomobil yo‘lini qurish va Transafg‘on transport koridoridan faol foydalanish masalalarini muhokama qildik. Ishonchim komilki, bu barcha tashabbuslarning to‘liq amalga oshirilishi “Shimol-Janub” yo‘nalishida mamlakatlarimiz do‘st xalqlarining tub manfaatlariga to‘la javob beradi”, — deya ta’kidladi Toqayev.
Ikki mamlakat yetakchilari teleko‘prik orqali Boshqirdiston poytaxtida bo‘lib o‘tayotgan XX yubiley forumi ishida qatnashishdi. Aytilishicha, forum yakunlari keng ko‘lamli sohalardagi mintaqalararo aloqalarga qo‘shimcha turtki beradi.
Shu munosabat yaqin vaqt ichida Mang‘istau viloyati, Aktau shahrida Rossiya Federatsiyasining Bosh konsulligini ochish to‘g‘risida qaror qabul qilindi.
Shuningdek, Ostona shahrida tarixchilarning Qozog‘iston-Rossiya ilmiy forumi bo‘lib o‘tdi. Olmaotada ikki davlat ko‘ngillilar harakati yetakchilarining yig‘ilishi tashkil etilgan, qo‘shma ekspertlar kengashi yig‘ilishi ham bo‘lib o‘tadi.
“Kelasi yil bahorida Ostonada Abadiy qozoq-rus do‘stligi xiyobonini ochishga qaror qildim, u yerda poytaxt aholisi va mehmonlari bo‘sh vaqtlarini qulay o‘tkazishlari mumkin”, — deya qo‘shimcha qildi u.
2026 yilda Qozog‘iston uchinchi “Kelajak o‘yinlari”ga mezbonlik qiladi.
Ma’lum qilinishicha, Rossiya oliy o‘quv yurtlarida 60 mingdan ortiq qozog‘istonlik talabalar tahsil olmoqda.
Oldin erishilgan kelishuvlarni ishlab chiqishda Qozog‘istonda Rossiyaning yetakchi texnik ta’lim muassasalarining yettita filiali ochildi. MGIMOning Ostonadagi filiali tez orada o‘z eshiklarini ochadi. Omsk shahrida Al-Farobiy nomidagi Qozog‘iston Milliy universitetining filiali ochildi, u Qozog‘iston universitetining Rossiyadagi birinchi vakolatxonasiga aylanadi.
Shu bilan birga, Rossiyaning chegaradosh viloyatlarida qozoq maktablarini, shuningdek, Qozog‘iston hududida Rossiya ishtirokidagi maktablarni qurish istiqbollari muhokama qilinadi: Jambil, Qizilo‘rda va Turkiston viloyatlarida.
“Xalqlarimizni birlashtiruvchi muhim omil bu rus tilidir. Shuni alohida ta’kidlashni istardimki, Qozog‘istondagi maktablarda o‘qiyotgan bolalarning uchdan bir qismi rus tilida ta’lim oladi. Qozog‘istonda biz bu masalaga katta ahamiyat beramiz va shuning uchun men rus tili bo‘yicha xalqaro tashkilot tuzishni taklif qildim”, — dedi Qozog‘iston prezidenti.
Muzokaralarning yana bir muhim mavzuyi Qozog‘iston va Rossiyada istiqomat qilayotgan vatandoshlarni qo‘llab-quvvatlash bo‘ldi. Bu yerda “Otandastar” jamg‘armasi va Rossotrudnichestvo o‘rtasida hamkorlik memorandumini imzolash muhim bo‘lishi qayd etildi.
Toqayev MDH, Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi, ShHT, KXShT, Osiyoda hamkorlik va ishonch choralari bo‘yicha kengash va boshqa muhim mintaqaviy birlashmalar doirasidagi hamkorlik bo‘yicha to‘liq o‘zaro anglashuvni mamnuniyat bilan qayd etdi.
“Hozirgina imzolangan Qo‘shma bayonotda mamlakatlarimiz o‘rtasidagi strategik sheriklikni yanada chuqurlashtirish bo‘yicha yangi ulkan maqsadlar qo‘yildi. Ularni amalga oshirishga hamkorlikning turli yo‘nalishlarini: energetika va transportdan sog‘liqni saqlash va adliyagacha bo‘lgan turli sohalarni qamrab oluvchi ko‘plab hukumatlararo va idoralararo hujjatlarning tuzilishi yordam beradi”, — dedi Vladimir Putin.
O‘tgan yil oxirida o‘zaro tovar ayirboshlash —30 milliard dollarga yaqinlashgan. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, bu 28,4 [milliard dollar] bo‘lsa, joriy yilning yanvar-sentabr oylarida bu ko‘rsatkich 20 milliard dollardan oshdi. Shu bilan birga, o‘ta muhim bo‘lgan qarama-qarshi savdo tuzilmasi doimiy ravishda diversifikatsiya qilinmoqda va unda yuqori qo‘shimcha qiymatga ega bo‘lmagan xomashyo ortib borayotgan o‘rinni egallaydi.
“Milliy valyutalarning o‘zaro hisob-kitoblardagi ulushi qariyb 90 foizni tashkil etadi, bu esa ikki davlat o‘rtasidagi tijorat operatsiyalarini tashqi, jumladan, siyosiy sharoitlarning salbiy ta’siridan himoya qilish imkonini beradi. Mamlakatimiz Qozog‘istondagi eng yirik investorlardan biridir. Shuningdek, to‘plangan Rossiya investitsiyalarining umumiy hajmi 13 milliard dollarni tashkil etadi. Respublikada Rossiya ishtirokida 23 mingdan ortiq biznes tuzilmalari mavjud bo‘lib, Qozog‘iston iqtisodiyotining barcha muhim tarmoqlarida 60 dan ortiq yirik qo‘shma loyihalar amalga oshirilmoqda”, — dedi Rossiya yetakchisi.
Energetika sohasida ikki tomonlama hamkorlik tizimli rivojlanmoqda. Kaspiy quvuri konsorsiumi faoliyati tufayli tashqi bozorlarga eksport qilinadigan qozoq neftining asosiy qismi Rossiya hududi va Qora dengizdagi Rossiya port infratuzilmasi orqali o‘tadi. O‘z navbatida Rossiya nefti Qozog‘iston orqali Xitoyga jo‘natiladi.
Bundan tashqari, mamlakat Qozog‘iston ko‘mirini import qiladi, elektr energiyasini o‘zaro yetkazib berish amalga oshirilmoqda.
“Kun tartibida Qozog‘istonda uchta yangi issiqlik elektr stansiyasini qurish masalasi turibdi. "Gazprom" Qozog‘iston iste’molchilarini uzluksiz gaz bilan ta’minlaydi va Orenburg gaz-kimyo majmuasida Karachaganak konidan yoqilg‘ini qayta ishlaydi. O‘tgan yildan boshlab esa Rossiyadan gaz tranzit yo‘lida Qozog‘iston hududi orqali qo‘shni O‘zbekistonga olib kelinmoqda va biz bunday yetkazib berishni ko‘paytiramiz”, — dedi Putin.
Tinch atom energetikasi sohasidagi Rossiya-Qozog‘iston hamkorligi rivojlanmoqda. Uran qazib olish va boyitish bo‘yicha oltita qo‘shma korxona faol ishlamoqda. Mamlakatlardagi kompaniyalar mashinasozlik, kimyo sanoati, mineral o‘g‘itlar ishlab chiqarishda qator yirik muvaffaqiyatli loyihalarni amalga oshirmoqda.
Muzokaralar chog‘ida transport-logistika sohasida o‘zaro hamkorlik masalalari muhokama qilindi: Temir yo‘l va havo transportida qarama-qarshi tashishni yanada kengaytirishdan ikki tomon ham manfaatdor. Sharqiy qismi Qozog‘istonni kesib o‘tuvchi Rossiyadan Hindistongacha bo‘lgan “Shimol-Janub” xalqaro yo‘lagining rivojlanishi munosabati bilan buning uchun yaxshi istiqbollar ochilmoqda.
“Rossiya Qozog‘istonda yangi rus tilida o‘qitiladigan maktablar qurishda va umuman, rus tilida ta’lim sifatini oshirishda yordam bermoqda. Yaqin kelajakda Qozog‘istonda yana uchta shunday maktab ochishni rejalashtirganmiz. Muhim xalqaro muammolarni ko‘rib chiqish chog‘ida ularning aksariyati bo‘yicha Rossiya va Qozog‘istonning pozitsiyalari juda yaqin ekani, mamlakatlarimiz BMT va boshqa ko‘p tomonlama formatlarda yondashuvlarni muvofiqlashtirgani tasdiqlandi. Bu yil Rossiya MDH va BRIKSga, Qozog‘iston esa KXShT va ShHTga raislik qilmoqda”, — dedi Putin.
2025 yilda mamlakatlar xalqlari Ulug‘ Vatan urushidagi G‘alabaning 80-yilligini, umumiy G‘alabani nishonlaydi. Qozog‘iston prezidenti boshqa xorijiy davlat rahbarlari bilan birgalikda 9-may kuni Moskvada o‘tkaziladigan yubiley tantanalarida ishtirok etishga taklifni katta mamnuniyat bilan qabul qildi.