TOShKENT, 1 sen – Sputnik. BRIKS-YeOII-ShHT qo‘shma sammitlari yangi dunyo tartibini barpo etish formatlarini ishlab chiqish maqsadida muntazam ravishda o‘tkaziladi. Bu haqda "Man’o" - ilmiy tashabbuslar markazi direktori Baxtiyor Ergashev Sputnik muxbiriga aytib berdi.
Ekspertning fikricha, dunyoda G‘arb mafkurasi va texnologiyasining global hukmronligi ostida bo‘lmagan va o‘zga dunyo shakllanishiga asos bo‘la oladigan yangi markazlari paydo bo‘ldi.
"Ularning integratsiyasi (BRIKS-ShHT-YeOI - tahr. eslatma) haqida gapirish haqida hali erta, ammo bu uch tashkilot faoliyatida ma’lum bir kutilmagan holat bo‘lishi kerakligi aniq. Menimcha, hammasi shu tomon ketmoqda. Bu tashkilotlar yangi dunyo tartibini shakllantirish uchun yangi format va g‘oyalarni ishlab chiqish, shuningdek, G‘arb hukmron bo‘lgan tizimni tark etish bilan band. Shuning uchun qo‘shma sammitlar o‘tkazish g‘oyasi mantiqqa mos keladi va ehtimol muntazam bo‘ladi", — deb hisoblaydi ekspert.
Ergashev, aytishiga ko‘ra, ushbu uch tashkilotning yangi formati ShHT a’zosi va YeOIIda kuzatuvchi maqomiga ega bo‘lgan O‘zbekiston uchun ham qiziqish uyg‘otishini ta’kidladi. Uning fikricha, Toshkent yangi ko‘p qutbli dunyoni shakllantirishda o‘z qarashlariga ega.
"O‘zbekistonning aytadigan va taklif qiladigan gaplari bor. Uning kichik va o‘rta davlatlar uchun shakllanayotgan yangi dunyo tartibi sharoitida qanday yashash va rivojlanish bo‘yicha o‘z qarashlari bor. Ishonchim komilki, O‘zbekiston ham bunday tashkilot ishida ishtirok etadi. sammit”, - dedi Ergashev.
Eslatib o‘tamiz, biroz oldin Belarus tashqi ishlar vaziri Sergey Aleynik BRIKS, YeOII va ShHT davlatlarining qo‘shma sammitini tashkil etishni taklif qilgan edi. Belarus tashqi ishlar vazirligi rahbarining aytishicha, YeOII, ShHT va BRIKS mohiyatan ittifoqdir.
BRIKS besh davlatdan iborat davlatlararo ittifoqdir: Braziliya, Rossiya, Hindiston, Xitoy, Janubiy Afrika. O‘tgan haftada tashkilotning Yoxannesburgda sammiti bo‘lib o‘tdi va uning yakunida yetakchilar Argentina, Misr, Eron, Efiopiya, Birlashgan Arab Amirliklari va Saudiya Arabistonini alyansning to‘laqonli a’zoligiga taklif qilishga qaror qilishdi. Rasmiy ravishda, guruhning kengayishi 2024-yil 1-yanvarda bo‘lib o‘tadi.
Besh a’zodan to‘rttasi aholisi, maydoni va YaIM bo‘yicha dunyodagi eng yirik o‘nta davlat qatoriga kiradi. Kengaytirilgandan so‘ng, BRIKSning umumiy aholisi taxminan 3,6 milliard kishiga etadi, bu dunyo aholisining taxminan 45% ni tashkil qiladi.
Shanxay Hamkorlik Tashkiloti (ShHT) 2001-yil 15-iyunda Xitoy, Rossiya, Qozog‘iston, Tojikiston, Qirg‘iziston va O‘zbekiston rahbarlari tomonidan tashkil etilgan xalqaro tashkilotdir. Hindiston va Pokiston 2017-yilda, Eron esa 2021-yilda ShHTga a’zo bo‘ldi.
ShHTga a’zo davlatlarning umumiy hududi 35 million kvadrat kilometrdan ortiq, ya’ni Yevroosiyo hududining 65%. ShHT davlatlarining umumiy aholisi taxminan 3,3 milliard kishini tashkil etadi (2022 yil) - bu dunyo aholisining deyarli yarmi.
Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi (YeOII) 2014-yilda tashkil etilgan mintaqaviy iqtisodiy integratsiya bo‘yicha xalqaro tashkilotdir. Hozirda YeOII beshta davlatni o‘z ichiga oladi: Armaniston, Belarus, Qozog‘iston, Qirg‘iziston va Rossiya. YeOII tovarlar, xizmatlar, kapital va ishchi kuchi harakati erkinligini, shuningdek, iqtisodiyot tarmoqlarida muvofiqlashtirilgan, izchil va yagona siyosatni amalga oshirishni maqsad qilgan. 2020-yil 11-dekabrdan O‘zbekiston unda kuzatuvchi maqomi oldi.