TOShKENT, 31 avg — Sputnik. Ayni paytda eng mashhur amerikalik jurnalist Taker Karlson Yevropaga safarini davom ettirmoqda. Safar davomida u allaqachon Serbiya prezidenti bilan intervyu olishga muvaffaq bo‘lgan va kechagina Vengriya rahbari bilan bo‘lgan suhbatini e’lon qildi.
Viktor Orban o‘ziga sodiq bo‘lib chiqdi va darhol Yevropadagi siyosiy janjalning eng yuqori cho‘qqisiga chiqdi. Shu bilan birga, u Vengriya va Serbiya Rossiya gaz yo‘llari faoliyatiga aralashish bo‘yicha har qanday urinishni urush bahonasi sifatida ko‘rishini aytdi. Bu nihoyatda shaffof diplomatik atamalardan tarjima qilinganda, agar kimdir “Turk oqimi” quvurini portlatish yoki boshqa yo‘l bilan berkitishga urinsa, Budapesht va Belgrad qo‘llarida qurol va zirhli texnikalar ishtirokida quvur uchun kurashishga tayyorligini bildiradi. Suhbat yakunida Orban “kerakli odamlar” uning xabarini eshitgani va hammasini to‘g‘ri tushunganiga ishonch bildirdi.
Ha, Yevropa xalqlari oilasida ana shunday beg‘ubor diplomatiya hukm suradi.
Aytish kerakki, G‘arbning ikki yuzlamachisi diplomatiyasi orasida Viktor Orban haqgo‘y va tinchlikni buzuvchi hisoblanadi va u Yevropa Ittifoqining boshqa siyosatchilari sukut saqlashni afzal ko‘radigan real faktlarni aytdi.
Vengriya rahbarining intervyusi bilan bir vaqtda “Financial Times” gazetasida yana bir maqola e’lon qilindi. Unda “Global Witness” xalqaro tashkiloti ma’lumotlariga tayanib, aniq bir xulosaga kelingan: joriy yil oxiriga qadar Yevropa davlatlari Rossiyada ishlab chiqarilgan suyultirilgan gazni rekord miqdorda xarid qiladilar.
Tahlillarga ko‘ra, Xitoy an’anaviy tarzda Rossiya gazining asosiy xaridori bo‘lib qoladi, joriy yilning yanvar-iyul oylari davomida u yerga yetkazib berish hajmi birdaniga 62,7 foizga oshib, 4,46 million tonnani tashkil etdi. Moliyaviy nuqtayi nazardan ham xuddi shunday jarayon kuzatildi - narxlarning o‘zgarishi tufayli Rossiya energiya resurslari eksporti 20 foizdan ko‘proq qimmatlashdi va treyderlarning daromadlari miqdori salkam uch milliard dollarga yetdi.
XXR bu rolda tanish, ammo ro‘yxatning keyingi qatoridagi davlatlar mutlaq kutilmagan bo‘ldi. Rossiyadan suyultirilgan gaz sotib olish bo‘yicha ikkinchi o‘rinda Ispaniya, mitti Belgiya uchinchi o‘rinda. Ushbu mamlakatlarga Rossiya importining keskin o‘sishi tufayli Evropa Ittifoqi doirasida suyultirilgan gazni sotib olishning umumiy hajmi birdaniga 40 foizga o‘sdi. Financial times ham, Global Witness ham kuzatilayotgan ushbu trend hamda qattiq sanksiyalar dosh berolmagan Yevropa davlatlarining zaifligidan juda xafa.
Biz bila turib ikkala yangilikni bitta tugunga bog‘ladik.
Yevropa Rossiya energiya tashuvchilardan voz kechib, Moskvani qattiq jazolashi va shu bilan Rossiya mudofaa budjetini tubdan quritishi haqidagi iborani faqat o‘zga sayyoraliklar eshitmagan bo‘lishi mumkin.
Shoshilinch joriy qilingan taqiqlar va embargolar natijasida Rossiya barcha asosiy tovar turlari bo‘yicha asosiy ishtirokchi bo‘lgan xalqaro bozorda narxlar stratosferaga uchib ketdi. Bu o‘tgan yili mamlakatimizda ishlab chiqarilgan neft, gaz, ko‘mir va ularni qayta ishlash mahsulotlaridan davlat budjetiga qariyb 300 milliard dollar daromad keltirdi. Yo‘l-yo‘lakay, vahimaga tushgan yevropaliklar hamonidan Norvegiya va Qo‘shma Shtatlar kabi boshqa resurs ta’minlovchi davlatlar ham foyda ko‘rdi.
Joriy yilda G‘arbdagi siyosiy liderlar o‘z joyida qoladi. Minbarlardan quyosh kabi porlashdi, ammo ularning ko‘rinishi na jismoniy geografiyani, na logistika qonunlarini o‘zgartira oldi. Uglevodorod konlari o‘z joylarida qoldi, spot shartnomalarga o‘tish va quvurlarni etkazib berishdan voz kechish tashuvchilar va savdo flotlari egalari ishlab chiqaruvchilardan deyarli ko‘proq daromad olishni boshladilar.
Rossiya liberal hamjamiyati orqali kollektiv G‘arb bunday bo‘ronlardan hech qanday qiyinchiliksiz omon qoladi, degan tushunchalar "tashlanmoqda". Go‘yoki, qancha kerak bo‘lsa, shuncha pul chop etiladi, degandek.
Bozorning obyektiv haqiqati shundan iboratki, keng ko‘lamli sanksiyalar urushi boshlanganidan ikki yildan kamroq vaqt o‘tgach, yaqinda hatto eng kuchli va baquvvat nemis iqtisodiyoti ham tanazzulga yuz tutdi. Brussel har bir alohida mamlakatning iste’mol ulushini hisobga olgan holda energiya resurslarini o‘zi sotib olishda yetakchi o‘rinni egallashga harakat qildi, ammo bu reja shubhasiz yaroqsiz bo‘lib chiqdi va ko‘rib turganimizdek, bugungi kunda har bir mamlakat o‘z resurslarini jimgina to‘ldirishga harakat qilmoqda. Hatto do‘st bo‘lmagan Rossiyadan neft yoki tabiiy gaz sotib olish bilan bo‘lsa ham.
Eski bir maqol bor: “holva” so‘zini qancha takrorlasang ham, og‘iz shirin bo‘lmaydi. Ushbu ibora Yevropa Ittifoqining Rossiya energiya manbalarini rad etish jarayonini mukammal aniqlik bilan ifodalaydi.
G‘arbda qancha maqolalar yozildi, qanchalar ayanchli nutqlar aytildi, Moskva bilan savdo aloqalarining uzilishi hech narsaga ta’sir qilmaydi, degan shirin va’dalar berildi. Aslida, Yevropa sharqdan uglevodorodlarni sotib olishda davom etmoqda, faqat hozir u uyalib, yashirincha buni amalga oshirmoqda. Shu bilan birga, o‘sish dinamikasiga ko‘ra, boshqa yo‘nalishlar orqali yetkazib berish hajmi cheklangan yoki shunchalik qimmatki, Yevropa Ittifoqi davlatlari qo‘llarida qurol bilan qimmatbaho quvurlar va terminallarni tom ma’noda himoya qilishga tayyor. Hatto bir-biridan.