Rossiya va Tojikiston tahdidlarni obyektiv baholab, Afg‘oniston chegarasi yaqinida qo‘shma harbiy amaliyotlarni amalga oshirmoqda.
19-23 aprel kunlari tojik-afg‘on chegarasidan 30-80 kilometr masofada joylashgan Harb-Maydon, Sambuli, Momirak poligonlarida 201-Rossiya harbiy bazasi va Tojikiston Respublikasi qurolli kuchlarining 3500 nafardan ortiq harbiy xizmatchisi ishtirokida manevrlar o‘tkazilmoqda.
Kuchlar va vositalar aksilterror operatsiyasining keng ko‘lamli epizodlarini ishlab chiqishga imkon beradi. Mashqda 400 donagacha qurol-yarog‘, harbiy va maxsus texnika, jumladan Su-25SM hujum samolyotlari, Mi-24 hujum vertolotlari, Mi-8 harbiy transport vertolotlari, T-72 tanklari, BMP-2M piyoda jangovar transport vositalari, BTR-82A zirhli transport vositalari, “Grad", "Uragan" otishma raketa tizimlari, "Gvozdika" va "Akatsiya" o‘ziyurar artilleriya qurollari jalb qilingan. Maqsadli razvedkani “Orlan-10”, “Granat” va “Leyer” pilotsiz uchar qurilmalar guruhi ta’minlamoqda.
Rossiyaning Su-25SM hujum samolyotlari, Mi-24 va Mi-8 zarba va jangovar transport vertolotlar quruqlikda qo‘shinlarni havodan qo‘llab-quvvatlaydi. Tojikiston qurolli kuchlaridan 2ta L-39 samolyoti va 2tadan Mi-24, Mi-8 vertoloti jalb qilingan. Bir vaqtning o‘zida osmonda 10 donadan ortiq samolyot parvoz qiladi, ular havo hujumlari bajarish, desant qo‘shinlarni yetkazish va kolonnalarni kuzatib borish vazifalarini mashq qiladi.
Rossiya va Tojikiston harbiy xizmatchilari razvedka va shartli raqibni harakatini aniqlash yo‘llarini izlash mashqlarini bajarishdi. Rejalashtirish, boshqarish va o‘zaro aloqalar masalalari ishlab chiqilmoqda. Qo‘shma mashqlarni Markaziy harbiy okrug (RF) qo‘mondoni general-polkovnik Aleksandr Lapin boshqarmoqda, bu tadbirning strategik ahamiyatga ega bo‘lganligidan dalolat beradi.
Ayni paytda qo‘shni Afg‘onistonda “Tolibon”* yutuqlari fonida "Islom davlati"* va boshqa o‘nlab terroristik guruhlar faollashmoqda. O‘tgan hafta ayniqsa tashvish uyg‘otdi. Jangovar harakatlar soni oshdi, ularda 120 nafar askar va politsiyachi, 20 nafardan ortiq tinch aholi halok bo‘ldi. 48 nafar jangari o‘ldirildi.
Harbiy mashqlar mazmuni
Armiya aviatsiyasi ko‘magida noqonuniy jangovar guruhlarni o‘rab olish va yo‘q qilish operatsiyasi bir vaqtning o‘zida bir nechta Tojikiston poligonlarida bajarildi. Tank, artilleriya, razvedka, muhandislik bo‘linmalarining xizmatchilari belgilangan hududlarga marsh amalga oshirishdi, ko‘chma qo‘mondonlik punktlari tashkil etilib, hujum aviatsiyasi, artilleriyadan foydalangan holda jangovar tayyorgarlik vazifalarini bajarishga kirishdilar. Mashq qatnashchilarning uchdan ikki qismi 201-Rossiya harbiy bazasi mutaxassislari.
Qo‘shinlarni boshqarish "Streles" razvedka, nazorat va kommunikatsiya kompleksi yordamida, razvedka moslamalari, maqsadni belgilash bilan, shuningdek, radiolokator va dronlar yordamida amalga oshiriladi. Mashqlarning asosiy maqsadi - qo‘shinlarning topshiriqlarni bajarishga tayyorligini tekshirish, mutaxassislarning tayyorgarlik darajasi, texnik tayyorligi va qurol-yarog‘ bilan jihozlangan bo‘linmalarni baholash.
Afsonaga ko‘ra, "Orlan" va "Forpost" dronlari razvedkachilar bilan hamkorlikda noqonuniy jangovar guruh tomonidan chegaradan o‘tganini aniqladi va koordinatalarni qo‘mondonlik punktiga yetkazdi.
REB manevr guruhi raqibning radioelektron vositalarini blokirovka qildi.
Guruh qo‘mondonligi zirhli texnika yordamida bir vaqtning o‘zida zarba aviatsiyasi, artilleriya va motoo‘qchi bo‘linmalaridan foydalanib, shartli dushmanni yo‘q qilish to‘g‘risida qaror qabul qildi. Mi-8MTV vertolotlari dushmanning qochish yo‘lllarini minalashtirdi. Artilleriya shartli dushmanni "o‘t qopi"da yo‘q qildi. Mi-24 vertolotlari qolgan jangarilariga qarata so‘nggi havo hujumini amalga oshirdi.
Chegara yaqinida qo‘shinlarni joylashtirishga doimiy tayyor bo‘lish - Tojikiston xavfsizligi uchun zarur shartdir. Aprel oyidagi manevrlar - 2021-yildagi keng ko‘lamli harbiy mashqlarning boshlanishi. An’anaga ko‘ra, respublika RF Mudofaa vazirligi va KXShT qo‘shma shtabining diqqat markazida.
Tojikiston hududida bir qator mashqlar rejalashtirilgan: "Poysk-2021" razvedka kuchlari va vositalari bilan, "Eshelon-2021" moddiy-texnika ta’minotini shakllantirish. Shuningdek, "Vzaimodeystvie-2021" KXShTning Kollektiv tezkor kuchlari bilan qo‘shma mashqlar. Manevrlar davomida qo‘shinlar bir nechta operatsiyalarni - chegaradagi qurolli mojaroni lokalizatsiya qilishdan tortib, mojarodan keyin zarar ko‘rgan davlat hududida tartibga solishgacha. Bu yilgi KXShT mashg‘ulotlarining deyarli yarmi Tojikistonda bo‘lib o‘tadi. Bunday faollik ortiqcha emas, Markaziy Osiyo mintaqasida vaziyat murakkab.
Havotirli statistika
AQSh prezidentining milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi Jeyk Sallivan Pentagon va NATO ittifoqchilari chiqib ketganidan keyin Afg‘oniston kelajagi borasida hech qanday kafolatlar yo‘qligini aytdi.
So‘nggi yillarda amerikaliklar “Tolibon”ga qarshi kurash olib borisha olmadi, va istak ham yo‘q edi, faqat Rossiya, Xitoy va boshqa bir qator davlatlarga nisbatan geosiyosiy "to‘g‘rilab turish" uchun - Markaziy Osiyodagi afg‘on plasdarmini ushlab turishga harakat qilishdi.
Biroq “Tolibon” jangarilari AQSh rejalarini chippakka chiqardi. Afg‘oniston Islom Respublikasining shimoliy viloyatlari islamistlar tufayli tobora "qaynoq" bo‘lmoqda. Qo‘shni davlatlar nima bo‘layotganini xavotir bilan kuzatmoqda.
Afg‘oniston prezidenti Muhammad Ashraf G‘ani 16-aprel kuni xorijiy qo‘shinlar olib chiqib ketilgandan keyin mamlakat halokatga uchramasligini aytdi, chunki faqat kuchishlatar bo‘linma va HHKda 40 mingga yaqin afg‘on xizmat qilmoqda.
Ammo AQSh va NATO uchun eng yaxshi paytlarda Afg‘onistonda 200 minggacha chet el qo‘shinlari bo‘lgan, ular “Tolibon”ni mag‘lub eta olmaydigan. 2020-yil fevral oyida AQSh bilan tinchlik bitimi tuzilganidan beri “Tolibon” hujumlar sonini 24 foizga oshirdi.
O‘tgan hafta jangovar harakatlarning birida - Tojikiston bilan chegaradosh Torgundi shahrida – “Tolibon” 2 afg‘on chegarachisini o‘ldirdi. Ertasi kuni, 12-aprelda Mozori Sharif shahri (Tojikiston chegarasidan 50 km uzoqlikda) yaqinida 2 afg‘on askari o‘ldirildi.
Shimoliy chegaradagi Balx viloyatida, 13-aprel kuni “Tolibon” jangarilari 10 nafar afg‘on askarini o‘ldirdi va 5 nafar harbiy xizmatchini asirga oldi. Shu kunning o‘zidaAfg‘oniston shimolidagi Badaxshon viloyatida jangarilar afg‘on chegarachisini otib o‘ldirishdi. 15-aprel kuni chegaradagi Qunduz viloyatida “Tolibon” bilan otishmada 6 nafar afg‘on askari halok bo‘ldi. Bunday raqamlar va faktlar hukumat kuchlarining Afg‘onistondagi terroristik guruhlarga samarali qarshi turishga qodir emasligi va jihodchilar tomonidan Markaziy Osiyo davlatlari va xalqlariga tahdidlar kuchayib borayotganidan dalolat beradi.
* Rossiya va qator boshqa davlatlarda taqiqlangan terrorchilik tashkilot