MDH davlatlari rahbarlari Bishkekda nimalarni muhokama etishadi — ekspertlar javobi
15:19 12.10.2023 (yangilandi: 19:10 12.10.2023)
© Sputnik / Pavel Bednyakov
/ Obuna bo‘lish
Eksklyuziv
Ekspertlarning fikricha, sammitning asosiy mavzulari logistika, savdo-iqtisodiy hamkorlik, energetika sohasidagi o‘zaro hamkorlik masalalari bo‘lishi kutishmoqda. Lekin mintaqaviy xavfsizlik masalasi ustuvor bo‘ladi.
TOShKENT, 12 okt — Sputnik. Bishkekda 13-oktabr kuni Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi (MDH) davlat rahbarlari kengashining majlisi bo‘lib o‘tadi. "Ma'no" tadqiqot tashabbuslari markazi direktori Baxtiyor Ergashevning fikricha, MDHning rahbarlar shaxsan uchrashib, muhim masalalarni muhokama qilishlari mumkin bo‘lgan joy sifatida ahamiyati kelajakda yanada ortadi.
“Bunday uchrashuvlar uzoq muddatli siyosiy yoki hatto geosiyosiy ahamiyatga ega. Chunki nafaqat ikki blok o‘rtasidagi qarama-qarshilik darajasi, balki ular bir-biriga qarama-qarshi bo‘lgan joy ham ortadi. Endi bu nafaqat Ukraina va Yaqin Sharqda, balki Xitoy va AQSh (va ularning ittifoqchilari) o‘rtasida qarama-qarshilikning jiddiy kuchayishi kuzatilmoqda. Shunday ekan, bo‘lajak uchrashuv MDH mamlakatlari kutayotgan istiqbollarni, Janubiy Kavkaz ishi, Tog‘li Qorabog‘ bilan bog‘liq masalani yopishni muhokama qilish imkoniyatidir”, — dedi ekspert.
Rossiya Federatsiyasi hukumati huzuridagi Moliya universitetining Global tadqiqotlar instituti ilmiy direktori Aleksandr Ilinskiyning fikricha, MDH davlatlari rahbarlarining bo‘lajak uchrashuvi Markaziy Osiyo mintaqasiga o‘zining geosiyosiy mavqeyini mustahkamlash, milliy manfaatlarni himoya qilish va hozirgi geosiyosiy sharoitda mustaqillikni saqlashga yordam beradi. Xususan, yetakchilar mintaqaviy muammolarni hal qilish masalasini muhokama qiladi, deb hisoblaydi ekspert.
“Ushbu masalalarning ba’zilari mojarolar, migratsiya, transport va energetika sohasidagi hamkorlik bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Davlat rahbarlari o‘zaro fikr almashishi va turli mojarolarni, masalan, Yaqin Sharqdagi urush, Ukrainadagi mojaro yoki Tog‘li Qorabog‘dagi vaziyatni hal qilish yo‘llarini izlashi mumkin”, — dedi Ilinskiy.
Rossiya Iqtisodiyot universiteti iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi dotsenti Yekaterina Novikova o‘z so‘zida MDH mamlakatlari xavfsizligini ta’minlash masalalari muhokama qilinishi va bu masalada Rossiya harbiy sanoatining muhim rolini alohida ta’kidlab o‘tdi.
Uning fikricha, yana bir muhim mavzu O‘zbekistonning siyosiy xavfsizligi bo‘ladi.
"MDH davlatlari G‘arbiy blok mamlakatlari uchun, birinchi navbatda, Qo‘shma Shtatlar uchun jozibador bo‘lib qoldi, bu esa Rossiya bilan o‘zaro hamkorlik qilish va strategik aloqalarni mustahkamlash uchun qo‘shimcha chora-tadbirlarni talab qiladi", deb hisoblaydi Novikova.
Muhokama qilinishi rejalashtirilgan masalalarning eng muhim bloki iqtisodiyotga tegishli, deydi Baxtiyor Ergashev. Shu bilan birga, ularning eng muhimi — energetika va transport-logistika sohasidagi hamkorlik masalalaridir.
“Ikki blok o‘rtasidagi qarama-qarshilik sharoitida muqobil yo‘nalishlarni yaratish bo‘yicha jiddiy ishlar olib borilmoqda, xususan, Xitoydan Markaziy Osiyo mamlakatlari orqali, Transkaspiy xalqaro transport yo‘nalishi orqali, Janubiy Kavkaz orqali Turkiyaning O‘rta yer dengizi portlariga chiqadigan o‘rta yo‘nalish”, — deydi ekspert.
Shu bilan birga, davlat rahbarlari butun mintaqaning savdo-iqtisodiy faoliyatining umumiy masalalarini, jumladan, sarmoyaviy ko‘rsatkichlar va tovar aylanmasini ham muhokama qiladilar, dedi Yekaterina Novikova.
Xususan, MDH davlatlari o‘rtasidagi hamkorlik doirasida shu yil yoz boshida Sochida imzolangan xizmatlarning erkin savdosi to‘g‘risidagi bitimning dastlabki natijalari tahlil qilinadi, deya qo‘shimcha qildi ekspert.
Gumanitar hamkorlikka kelsak, davlat rahbarlari mehnat muhojirlari huquqlarini himoya qilish, Markaziy Osiyo davlatlaridan Rossiyaga mehnat migratsiyasining yanada aniq va shaffof mexanizmlarini ta’minlash masalasini ko‘tarishlari mumkin.
Shuningdek, Bishkekdagi suhbat diplomatik munosabatlarni mustahkamlash haqida bo‘ladi, deydi Aleksandr Ilinskiy.
“Rossiya prezidentining Qirg‘izistonga tashrifi Rossiyaning Markaziy Osiyo davlatlari bilan hamkorligi muhimligidan dalolatdir. Davlat rahbarlari o‘rtasidagi muzokaralar diplomatik munosabatlarni mustahkamlaydi va turli sohalarda, jumladan, iqtisodiyot, xavfsizlik va madaniyatda o‘zaro manfaatlarni muhokama qiladi”, — deya taxmin qildi ekspert.
Shavkat Mirziyoyevning yaqinda Rossiyaga muvaffaqiyatli rasmiy tashrifi va bir qator sohalarda energetika va transportdan tortib, tashqi ishlar vazirliklari o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlik va Samarqandda Rossiya Bosh konsulligi ochilishigacha bo‘lgan muhim shartnomalar imzolanganidan so‘ng – hali muhokama qilinishi kerak bo‘lgan masalalar mavjud, deb hisoblaydi u.
“Birinchi navbatda, mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlash bilan bog‘liq, xususan, Afg‘oniston omili haqida gap ketmoqda”, — dedi u.
Uchrashuvda ko‘tarilishi mumkin bo‘lgan aniq mavzular har ikki davlatning amaliy ehtiyojlari va milliy manfaatlariga bog‘liq, deydi Aleksandr Ilinskiy.
Shu bilan birga, ekspert Rossiya va O‘zbekiston prezidentlarining muntazam ikki tomonlama uchrashuvlari ishonchni mustahkamlash, hamkorlikni kengaytirish va ikki davlat o‘rtasida yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolarni hal etishning bir qismi ekanini qayd etdi.
Ilinskiyning so‘zlariga ko‘ra, Rossiya prezidenti va O‘zbekiston rahbarining uchrashuvi o‘zgaruvchan geosiyosiy vaziyat va Rossiyaning mintaqaviy jarayonlardagi ishtirokini faollashtirish istagi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
“Markaziy Osiyodagi eng yirik va muhim davlatlardan biri bo‘lgan O‘zbekiston bilan o‘zaro hamkorlik Rossiyaning ushbu mintaqadagi strategiyasining bir qismi sifatida muhim bo‘lishi mumkin”, — deydi ekspert.
Uchrashuvning Bishkekda o‘tkazilishi mintaqa davlatlarining o‘z kelajagini mustaqil belgilash va o‘zaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirish istagidan dalolat beradi, deydi Aleksandr Ilinskiy.
Bu o‘zgaruvchan geosiyosiy vaziyatda mintaqa davlatlarining siyosiy mustaqilligi va iqtisodiy suverenitetini saqlab qolish imkonini beradi, deya xulosa qildi ekspert.
