https://oz.sputniknews.uz/20220208/afgonistondagi-nato-quroli-hududni-notinch-qilmoqda-22607094.html

Afg‘onistondagi NATO quroli hududni notinch qilmoqda

Afg‘onistondagi NATO quroli hududni notinch qilmoqda

Sputnik O‘zbekiston

Afg‘onistonda xalqning Tolibonga qarshiligi kuchaymoqda. U yerda qoldirib ketilgan NATO qurollari "Qora bozor"da paydo bo‘lgan.

2022-02-08T15:49+0500

2022-02-08T15:49+0500

2022-02-08T15:49+0500

kolumnistlar

afg‘oniston

nato

qurol

markaziy osiyo

tolibon

terrorchilik uyushmasi

https://cdn1.img.sputniknews.uz/img/114/06/1140603_0:0:1501:844_1920x0_80_0_0_e5da3cc5cf702ad1ba1394f69fad4264.jpg

Tolibon Afg‘onistonda hokimiyatni qo‘lga kiritganidan so‘ng olti oy ichida jangovar harakatlar intensivligi pasaygan, ammo qurolli bosqinchilik, giyohvand moddalar savdosi va Amerika qurollari savdosi hamda yigirmaga yaqin terrorchi tashkilotlarning buzg‘unchi salohiyati saqlanib qolgan.Pokiston ichki ishlar vaziri Rashid Ahmad o‘tgan shanba kuni Pokiston Tolibon harakati Afg‘onistonda NATO qurollarini qo‘lga kiritayotganini aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, qurollangan jangarilar Afg‘oniston hududidan Pokistonga kirib, masalan, Balujiston viloyatiga hujum qilib, ortga qaytadilar.Afg‘oniston Tolibon harakati vakili Bilol Karimiy bu ma’lumotni rad etdi. Biroq, 2021-yil avgust oyida Afg‘onistondan qochib ketayotgan amerikaliklar tashlab ketgan ulkan arsenalning qora bozorda paydo bo‘lishining ajablanarli joyi yo‘q. Qurol "eksporti" terrorizmning tarqalishi bilan birgalikda barcha qo‘shni mamlakatlarga tahdid solmoqda. Markaziy Osiyoda turli ekstremistik guruhlarning “uyqudagi yacheykalari” soni ortib bormoqda.Avvalroq Tolibon matbuot kotibi Zabiulla Mujohid: "Ba’zi ommaviy axborot vositalari Rossiya rasmiylarining Qozog‘istondagi tartibsizliklarda afg‘onistonlik odamlar ishtirok etgani haqidagi so‘zlarini keltirmoqda. Biz bu da’voni qat’iyan rad etamiz", dedi va “Tolibon” “hech kimga Afg‘oniston hududidan boshqa davlatga zararetkazish uchun foydalanishiga yo‘l qo‘ymasligini” ham qo‘shimcha qildi.Biroq Rossiya rasmiylari emas, balki Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Qosim-Jomart Tokayev Qozog‘istonga qarshi yaxshi tashkillashtirilgan tajovuzkorlik akti xorijlik jangchilar, jumladan afg‘on jangarilari ishtirokida ishlab chiqilganini aniq va rasman ta’kidladi. Boshqariladigan tartibsizlik zonasini shakllantirish uchun. Albatta, bunday ssenariylar Tojikiston, Qirg‘iziston va O‘zbekistonda ham mumkin.Pokiston milliy xavfsizlik bo‘yicha maslahatchisi Moid Yusuf yanvar oyi oxirida qo‘shni davlatda Tolibon hokimiyat tepasiga kelganidan Islomobod unchalik xursand emasligini tan oldi. Ammo hammasi 1994-yilda - Pokistonda boshlangan. Bugun toliblar o‘z “domlalari” e’tiboridan chetda qolib, Islomobodga muammo tug‘dirmoqda, Afg‘onistondagi raqib terrorchi guruhlar faoliyatini nazorat qila olmayapti.Aytgancha, yaqinda yakunlangan Pentagon tergovi natijalariga ko‘ra, 2021-yil avgust oyida Qobul aeroporti yaqinida 13 nafar amerikalik askarlar va 170 nafar afg‘on (NATOning metall sharli plastik portlovchi moddalari bilan) faqat bitta IShID xudkush-terrorchisi * tomonidan o‘ldirilgan. dahshatli samaradorlik. 2005-yilda Afg‘onistonda toliblar xudkush-terrorchilardan foydalanishni boshlaganini esa kam odam eslaydi (shahid bo‘lish istagi afg‘on madaniyatiga yot). Bunga nima qarshi bo‘lishi mumkin?Qarshilikning o‘sishiBMT Xavfsizlik Kengashi Tolibon Afg‘onistonda terrorizmga qarshi kurashmayotganini qayd etmoqda. Aksincha, xorijlik jangchilar oldingidan ko‘ra “u yerda ko‘proq erkinlikka ega”. Mahbuslar qamoqdan ozod etilganidan so‘ng transmilliy “Islomiy davlat” guruhi safi 2200 dan 4000 kishiga ko‘paydi. Afg‘onistonning G‘azni, Hilmand, Qandahor, Nimroz, Paktika, Zobul viloyatlarida "Al-Qoida"ning yuzlab jangarilari bor. Afg‘onistondagi Markaziy Osiyo elchixonalari terrorchi tashkilotlar boshchiligidagi Kobul rahbarlarining misli ko‘rilmagan mavjudligi bilan himoyalangan.Afg‘onistondagi ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatni mubolag‘asiz gumanitar falokat deyish mumkin. Mamlakat aholisining aksariyati Tolibon mafkurasi va siyosatini qabul qilmaydi. Sobiq davlat armiyasining harbiylari va politsiyasi qatag‘on qilinmoqda, Tolibon* jamiyatida ayollarning roli huquqdan mahrum bo‘lgan uy hayvonlari darajasiga tushirildi.Mozori Sharifda Tolibonga qarshi mahalliy norozilik namoyishlarini uyushtirgan yosh ayollar o‘g‘irlab ketilgan va o‘ldirilgan. Sky News Tolibonning Hirotdagi qamoqxonasi suratini e’lon qildi. U yerda 12 yoshli bolalar ham bor. Go‘yoki velosiped o‘g‘irlagani uchun, ammo sud va tergovsiz qamalgan. Bularning barchasi aholi noroziligi va qurolli qarshiliklar o‘sishiga sabab bo‘lmoqda. Kelajakda bular kuchayishi muqarrar.Toliblar haddan tashqari qattiqqo‘llik, islomiylik va millatchilikdan qilgan holda Afg‘oniston 40 millionlik aholisining qadimiy diniy, madaniy va milliy an’analarini hisobga olmayaptilar. Mamlakatdagi pushtunlar soniga kelsak - 13 million (aholining 30 foizi), tojiklar, xazarlar va o‘zbeklar ko‘proq - taxminan 17 million kishi. Ya’ni mamlakatdagi sharoit tinchlik o‘rnatishdan ko‘ra ko‘proq fuqarlik urushi boshlash uchun mos keladi. Fevral oyi boshida yangi Tolibonga qarshi front tuzilib, “Afg‘oniston erkinligi fronti” deb nomlandi.Panjshir viloyatida Ahmad Mas’ud qo‘mondonligidagi "eski" Afg‘onistondagi Xalq Qarshilik fronti toliblari bilan doimiy janglar davom etmoqda. Yaqin oylarda ular butun mamlakat bo‘ylab radikallarga zarba berishga tayyorlanmoqda.Qadriyatlar tizimiAfg‘onistonni 20-yil davomida samarali bombabo‘ron qilgan G‘arb davlatlari, aholiga gumanitar yordam berish, ochlikdan aziyat chekayotgan bolalarni qutqarish o‘rniga, NATO avgustda qochib ketish vaqti shoshilib tashlab ketgan 300 ga yaqin it va mushuklar uchun Qobuldan Vankuverga maxsus reys tashkil qildi. Qo‘shma Shtatlar Afg‘onistonning muzlatib qo‘yilgan 7 milliard dollarini ham qaytarmoqchi emas. Qadriyatlar tizimi shunaqa.Tolibonni kamroq radikal qilishga bo‘lgan tashqi urinishlar samarasiz, chunki mafkura deyarli marksistik: "Ta’limot hamma narsaga qodir, chunki u haqiqatdir" va bunga shubha qilganlarga o‘lim bilan tahdid qilinmoqda. “Al-Qoida*” bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan “Haqqoniy” tarmog‘i* tobora kuchayib bormoqda. Ayni paytda radikal “shogirdlar” g‘alabasi namunasi, inqilobiy o‘zgarishlar niqobi ostida, Markaziy Osiyo mintaqasiga jaholatparastlik va terrorizmning cheksiz tarqalishi bilan tahdid solmoqda.Afg‘onistonda foydali qazilmalar qazib olish, Rossiya va O‘zbekiston mutaxassislari ishtirokida transafg‘on temir yo‘li qurish kabi xalqaro loyihalar, an’anaviy ravishda xavfsizlik muammosiga duch kelmoqda. Afg‘oniston hudud uchun kechiktirib ishga tushiriladigan mexanizmli bomba bo‘lib qolmoqda.Dastlabki olti oy davomida birorta davlat Tolibon hukumatini tan olmadi. Rossiya Federatsiyasi tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Sergey Vershinin hindistonlik hamkasblari bilan bo‘lib o‘tgan muzokaralar yakunlariga ko‘ra, Moskva va Nyu-Dehli Tolibon hukumatini tan olish hozircha erta deb hisoblamoqda. Jahon hamjamiyatining afg‘on hukumatiga qo‘yadigan asosiy talablari - inklyuziv hukumat, fuqarolar (erkaklar va ayollar) huquqlariga rioya qilish, terrorizm va giyohvand moddalar savdosiga qarshi kurash. Eslatib o‘taman, MDHda har yili 20 mingga yaqin odam afg‘on geroinidan nobud bo‘ladi.Afg‘onistondagi operativ vaziyat va Markaziy Osiyo mamlakatlariga tahdidlar KXShTni faol harakat qilishga, jangovar hamkorlikni mustahkamlashga, razvedka ma’lumotlari almashishga va Afg‘oniston chegarasi yaqinida tez-tez qo‘shinlarning qo‘shma manevrlarini o‘tkazishga majbur qilmoqda. Tojikiston chegarasiga alohida e’tibor beriladi. KXShT blokka kirmagan O‘zbekiston bilan ham harbiy hamkorlikni kuchaytirmoqda.Rossiya mintaqaviy xavfsizlikning asosiy kafolati sifatida Tojikiston va Qirg‘izistondagi harbiy bazalarining jangovar salohiyatini muntazam oshirib bormoqda. Qozog‘istondagi yanvar voqealari KXShTning gibrid terrorchilik xavflariga nisbatan tez va samarali harakat qilishga tayyorligini ko‘rsatdi.* Rossiyada ta’qiqlangan terrorchi guruhlarHarbiy sharhlovchi Aleksandr Xrolenkoning Telegram kanaliga obuna bo‘ling.

2022

Yangiliklar

uz_UZ

afg‘oniston nato qurol tolibon*