O‘zbekistonda faol va sport turizmi: holat, muammolar, istiqbollar
Mutaxassislarning fikricha, O‘zbekistonda ushbu sayyohlik yo‘nalishi bo‘yicha jahon bozorining bir qismiga aylanish uchun barcha imkoniyatlar mavjud.
Sputnik TOShKENT, 12 dek — Sputnik. Toshkentda “O‘zbekistonda faol va sport turizmi: holat, muammolar, istiqbollar” mavzusida davra suhbati bo‘lib o‘tdi. Tadbir O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi huzuridagi Turizm qo‘mitasi, Turizmni rivojlantirish ilmiy-tadqiqot instituti va Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti hamkorligida tashkil etildi.
Davra suhbatida O‘zbekiston Respublikasi Sport vazirligi, Favqulodda vaziyatlar vazirligi, O‘zbekiston Respublikasi IIV Turizm xavfsizligi boshqarmasi, O‘rmon xo‘jaligi agentligi, “Surxon” davlat qo‘riqxonasi, “Zomin” milliy tabiat bog‘i, Hisor davlat qo‘riqxonasi va “Ugom-Chotqol” milliy tabiat bog‘i vakillari ishtirok etdi.
Soha vakillari nafaqat O‘zbekistonda faol va sport turizmini rivojlantirishning dolzarb muammolari va istiqbollarini muhokama qilish, davlat idoralari bilan tajriba almashish uchun, balki turizm infratuzilmasini samarali rivojlantirish bo‘yicha hamkorlikdagi harakatlarni ishlab chiqish maqsadida yig‘ildi.
Davra suhbatida ta’kidlanganidek, ekstremal va sport turizmi xizmatlarining turistik paketini ishlab chiqish bilan shug‘ullangan ixtisoslashgan nashrlarning ma’lumotlariga ko‘ra, sport sayyohining o‘rtacha hisobi yoki daromadi an’anaviy sayyohning o‘rtacha hisobiga nisbatan qariyb uch baravar yuqori. Faol va ekstremal turizmning jami jahon bozori turli ekspertlar tomonidan taxminan 400-500 milliard dollarga baholanmoqda.
2024 yilda xalqaro sayyohlik nashrlaridan biri Braziliyani ekstremal turizm uchun eng yaxshi mamlakat deb topdi. Reytingning yetakchilari orasida Gretsiya, Kosta-Rika, Argentina va Portugaliya ham bor. Mamlakatlar baholangan asosiy toifalar ekstremal turizm resurslari, xavfsizlik, tabiiy resurslar, infratuzilma, madaniy resurslar, ekstremal turizm imiji va brendi, shuningdek, rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha davlat siyosati bo‘ldi.
Davra suhbati ishtirokchilari O‘zbekistonda jahon turizm bozorining faol ishtirokchisi bo‘lish uchun barcha zarur asosiy resurslar mavjudligi, chunki bu sohani rivojlantirish mamlakat iqtisodiyotini sezilarli darajada boyitishini ta’kidladi.
“Menimcha, bizda bu yetti toifaning barchasi bor. Hech bo‘lmaganda asosiylari aniq bor”, – ta’kidladi O‘zbekiston Ekstremal va tog‘ turizmi federatsiyasi bosh kotibi Konstantin Aripov.
2007 yilda tashkil etilgan ushbu nodavlat notijorat tashkilot ham O‘zbekistonning ushbu sayyohlik yo‘nalishini rivojlantirishda ishtirok etmoqda.
“Federatsiya faoliyatining asosiy yo‘nalishlari sport turizmi, yo‘naltirish, MTB velosport (tog‘ velosipedi), BMX velosporti, tog‘ va ekologik turizm, o‘lkashunoslik, avto va mototurizm, veloturizm, suv turizmi, speleoturizm (g‘orlarni ziyorat qilish), paraplanda uchish, toqqa chiqish va shahar sporti kabi turizm va sport turlaridan iborat”, — dedi Konstantin Aripov.
Har yili federatsiya tomonidan turizm va sport vazirliklarining kalendar rejalari bilan hamkorlikda yirik festivallar, respublika chempionatlari va Kuboklari o‘tkazib kelinmoqda. Yiliga jami 30 tadan ortiq tadbir o‘tkaziladi. Eng yiriklaridan biri 50-yillik “Chimon sadosi” tadbiri. An’anaga ko‘ra, festival 5 mingdan 20 minggacha ishtirokchini yig‘adi. Bundan tashqari, yillik yelkanli regata mavjud.
Samarqand viloyatida faol turizm mavzusiga bag‘ishlangan xalqaro turizm festivali bo‘lib o‘tdi.
“Unda 10 tadan ortiq davlat qatnashdi va ushbu festival doirasida biz sport turizmi bo‘yicha jahon chempionatini o‘tkazishga muvaffaq bo‘ldik”, – deydi Konstantin Aripov. “Ta’kidlab o‘tmoqchimanki, ikki masofa – piyoda va velosiped bo‘yicha umumjamoa hisobida uchinchi va birinchi o‘rinni egalladik. Men aynan sport turini nazargda tutapman, bu boshqa mamlakatlardan kelgan barcha ishtirokchilar uchun kutilmagan bo‘ldi, chunki biz birinchi marta velosport turizmini namoyish qilayotgan edik”.
Mutaxassislar faol va sport turizmining farqini tushunadilar. Faol turizm ko‘proq turizm turi sifatida tushuniladi va sport turizmi sport turidir.
“Sport turizmiga kelsak, bu aynan to‘siqlarni yengib o‘tish, turli taktika va usullarni qo‘llashda insonni kamol toptirishga qaratilgan sport turidir”, – deb tushuntiradi Aripov.
Kadrlar tayyorlash, bolalar turizmi va ommaviy sportini rivojlantirish, meyoriy-huquqiy bazani takomillashtirish, chegara rejimlarini yengillashtirish, avtomobil yo‘llari sifatini yaxshilash – bugungi kunda yechimini talab qilayotgan masalalar qatorida.
“Agar sport turizmi haqida gapiradigan bo‘lsak, biz bir necha yillardan buyon butun mamlakat bo‘ylab sport turizmi bo‘limlarini ochishni boshlashga harakat qilmoqdamiz, ammo hozircha bu ish bermadi”, - deydi Konstantin Aripov.
U hozircha Olimpiya sport turlarini qo‘llab-quvvatlash asosiy maqsad qilinganini yashirmaydi. Uning qo‘shimcha qilishicha, bunday siyosat o‘tgan Olimpiadada ham o‘zini oqladi: O‘zbekiston 13-o‘rinni egalladi. Ayni paytda 4-yillik olimpiyalararo sikl boshlandi, shuning uchun muammoli masalalarga qaytishimiz mumkin, deydi soha vakillari.
Davra suhbatida 2021-yilda xorijda mashhur bo‘la olgan o‘zbekistonlik alpinist Sergey Denisenko ham bo‘ldi. Sergey janubiy qiyalikdan Everestga ko‘tarilgan birinchi o‘zbekistonlik bo‘ldi. Shundan so‘ng unga “O‘zbekiston iftixori” faxriy unvoni berildi.
Shunday qilib, Sergey o‘zining to‘rtta mustaqil dasturdan iborat "Tog‘lik" ijtimoiy loyihasini taqdim etdi – "21 ufq" (O‘zbekistonning uch mingyillik cho‘qqilariga chiqish), "21 kaskad" (sharsharalarga sayohat), "21 sarob" (tog‘li ko‘llarga sayohat) va "21 yerto‘la" (g‘orlar va grotlarga sayohat).
"Loyiha 2022-yil iyun oyida yaratilgan va mening Everestga ko‘tarilganimning yubileyiga bag‘ishlangan", - deydi Sergey Denisenko. — Menda cho‘qqilar to‘plamini yig‘ish g‘oyasi bor edi, shuning uchun dastlab loyihaga faqat "21 ufq" dasturi kiritilgan edi. Keyin boshqa tog‘ joylarini qo‘shishga qaror qildim. Ularning barchasi O‘zbekistonning barcha hududlarini qamrab oladigan tarzda tanlangan”.
Loyiha muallifining so‘zlariga ko‘ra, bitta dasturni bajarish oson ish emas, bu juda ko‘p vaqtni oladi, kuch va xarajatlarni talab qiladi, chunki joylar butun mamlakat bo‘ylab tanlangan. "Tog‘lik" unvoni faqat to‘rtta dasturni to‘liq bajarganlarga beriladi, deya aniqlik kiritadi Sergey Denisov. Shu bilan birga, bitta dasturni tamomlaganlar medal va borgan joylari ro‘yxati yozilgan diplom bilan taqdirlanadilar.
“Eng muhimi, uddalagan veb-saytdagi ro‘yxatga "g‘oliblar" nominatsiyasida kiritiladi va uning yutuqlari haqida dunyoning istalgan nuqtasidan bilib olish mumkin bo‘ladi. Men ushbu dastur va veb-saytni doimiy saqlanishiga harakat qilaman”, — deya qo‘shimcha qiladi Sergey Denisenko.
Loyihaning yana bir ahamiyati shundaki, sayyohlar o‘zlarining tugallangan yo‘llari va tasdiqlangan joylarini baham ko‘rishadi.