AESning qurilishi O‘zbekistonda yangi turdagi iqtisodiyotni rivojlantirishga yordam beradi

TOShKENT, 17 okt — Sputnik. Toshkentda “O‘zbekistonda atom energetikasini rivojlantirish muammolari va istiqbollari” mavzuyida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tdi, deya xabar berdi Sputnik O‘zbekiston muxbiri.

Tadbirda Atom energiyasi agentligi, “Rosatom” davlat korporatsiyasi, Rossiya Federatsiyasi Ekologik, texnologik va yadroviy nazorat bo‘yicha federal xizmati, JIDU qoshidagi Ilg‘or xalqaro tadqiqotlar instituti vakillari ishtirok etishdi.

Mutaxassislar atom energetikasiga innovatsion texnologiyalarni joriy etish, bu boradagi xavfsizlikni ta’minlash masalasiga alohida e’tibor qaratdi. Panel muhokamasi davomida O‘zbekistonda kam quvvatli atom stansiyasini joriy etish nafaqat toza energiya olish va energiya xavfsizligini ta’minlash imkonini berishi ta’kidlandi.

Kam quvvatli atom stansiyasi iqtisodiyotni, ilmiy va ishlab chiqarish salohiyatini rivojlantirish uchun yangi texnologiyani ham ifodalaydi. Bundan tashqari, AES O‘zbekistonni jahon “atom energetikasi klubi”ga qo‘shadi.

JIDU qoshidagi Xalqaro tadqiqotlar instituti direktori Sherzod Abdullayev o‘z nutqida atom energetikasini rivojlantirishning geosiyosiy va geotexnologik jihatlariga to‘xtalib o‘tdi.

JIDU qoshidagi Xalqaro tadqiqotlar instituti direktori Sherzod Abdullayev

“Hech kimga sir emaski, bugungi kunda insoniyat global texnologik siljish deb nomlanuvchi juda kam uchraydigan hodisa fazosiga kirib bormoqda. Bu O‘zbekiston va barcha rivojlanayotgan mamlakatlar uchun jahon iqtisodiyoti va xalqaro munosabatlar tizimidagi sifat o‘zgarishlari va mavqeyini oshirish uchun noyob imkoniyatni ochib beradi", – deydi Sherzod Abdullayev.

Uning fikricha, yangi texnologiyalar faol rivojlanish uchun o‘ziga xos trigger rolini o‘ynaydi.

“Zamonaviy yadro texnologiyalari ham trigger texnologiyalar sifatida tasniflanishi mumkin”, — deb tushuntiradi Abdullayev. — Ammo ularning salohiyatidan foydalanish uchun innovatsiyalarni amalga oshirish va rivojlantirishning mohiyatini tushunish kerak. Gap shundaki, texnologiya o‘z-o‘zidan paydo bo‘lmaydi. Ular, birinchi navbatda, elitaning siyosiy irodasiga bog‘liq bo‘lgan murakkab shart-sharoitlarning mahsulidir. Elitalarning uzoq muddatli istiqbolda geotexnologik fikrlash qobiliyati ko‘p jihatdan milliy iqtisodiyotni rivojlantirishning asosiy yo‘llarini belgilaydi".

O‘zbekiston misolida, AES qurilishi mamlakatning yangi turdagi iqtisodiyotning texnologik bazasini rivojlantirish yo‘lidagi yo‘nalishiga hissa qo‘shishi mumkin bo‘lgan xuddi shunday trigger rolini o‘ynashi mumkin. U bunga misol tariqasida O‘zbekistonda hozirda iqtisodiyot va butun jamiyatni bosqichma-bosqich o‘zgartirayotgan raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishga qaratilayotgan e’tibor kuchayib borayotganini keltirdi.

“JIDU qoshidagi Ilg‘or xalqaro tadqiqotlar institutimiz yaqinda O‘zbekistonda rivojlanayotgan IT-sinfini o‘rganish bo‘yicha keng ko‘lamli sotsiologik tadqiqot o‘tkazdi. Uning natijalari shuni ko‘rsatdiki, raqamli texnologiyalar allaqachon mamlakatimizda yangi ijtimoiy guruh va o‘rta sinfning yangi segmentining asosiy qadriyatlaridan biriga aylanib bormoqda”, — dedi Abdullayev.

Shuningdek, u so‘nggi yillarda bir qancha rivojlanayotgan davlatlar tomonidan xom ashyo eksportiga qaramligini kamaytirish va ishchi kuchi sifatini oshirishga intilayotgan texnologik trigger sifatida atom energetikasi tanlanganini ta’kidladi.

“Arab dunyosidagi birinchi “Barakah” atom elektr stansiyasini Abu-Dabida ishga tushirgan Birlashgan Arab Amirliklari bunga misol bo‘la oladi, – dedi Abdullayev. — Turkiya va uning "Rosatom" bilan "Akkuyu" atom elektr stansiyasini qurish bo‘yicha qo‘shma loyihasini ham tilga olish mumkin. Hatto dunyodagi yetakchi neft eksportchisi bo‘lgan Saudiya Arabistoni ham o‘zining birinchi yadroviy tadqiqot reaktorini qurmoqda va Qirol Abdulla atom va qayta tiklanadigan energiya shahrini tashkil qildi. Saudiya Arabistoni “Vision 2030” dasturiga ko‘ra, yadro energetikasi qirollikning muvaffaqiyatli rivojlanishining asosiy tarkibiy qismlaridan biridir”.

Sherzod Abdullayev, shuningdek, yangi texnologiyalarni joriy etish juda katta miqdorda elektr energiyasini talab qilishini eslatdi.

“Raqamli iqtisodiyotga kirish uchun jiddiy sa’y-harakatlarni amalga oshirayotgan O‘zbekiston uchun bu mamlakatda ko‘proq elektr energiyasi ishlab chiqarish zarurligining o‘ta muhim ko‘rsatkichidir va bu atom elektr stansiyalari qurilishi dolzarbligini oshiradi. Bu baholarni, shubhasiz, texnologik geosiyosat nuqtayi nazaridan izohlash mumkin”, — deya qo‘shimcha qildi Abdullayev.

Ekspertning fikricha, zamonaviy xalqaro jarayonlar dunyo allaqachon kuchayib borayotgan texnologik poyga davriga qadam qo‘yganini ko‘rsatmoqda, bu esa pirovardida global va mintaqaviy miqyosda harbiy-siyosiy, ilmiy va iqtisodiy yetakchilarning yangi konfiguratsiyasini belgilab beradi.

“Innovatsion yadro texnologiyalari sohasidagi poyga ham yangi texnologik davrning bo‘lajak yetakchilari aniqlanadigan yo‘nalishlardan biridir”, — deya qo‘shimcha qildi u.

Xulosa o‘rnida, O‘zbekiston bugun nafaqat milliy toifalar, balki mintaqaviy toifalar bo‘yicha ham fikr yuritishini ta’kidladi.

“Bu O‘zbekistonning texnologik taraqqiyoti barcha Markaziy Osiyo davlatlarining texnologik taraqqiyotidan ajralmas ekanligini anglatadi”, - deb tushuntiradi ekspert. - Shunday ekan, bugungi kunda rivojlanishi ko‘p jihatdan xomashyo, jumladan, uran eksportiga bog‘liq bo‘lgan iqtisodiyotdan yangi texnologik tartibdagi texnologiyalar ulushi yuqori bo‘lgan iqtisodiyotlarga muvofiqlashtirilgan o‘tish sari birgalikda harakat qilishimiz kerak”.

Shundagina, Abdullayevning fikricha, Markaziy Osiyo mintaqa sifatida butun jahon geosiyosatini tezlashtiradigan va o‘zgartiruvchi global texnologik siljish jarayonining to‘laqonli ishtirokchisiga aylana oladi.