Albatta, bu qayta saylanish uchun yetarli emas (Tramp amaldagi prezidentdan nafaqat umumiy ko‘rinishda, balki asosiy o‘zgaruvchan shtatlarda ham aniq oldinda), lekin urushni tugatmagan holda, Baydenning imkoniyatlari nolga teng. Chunki uning elektoratining muhim qismi unga qaytmaydi — yosh demokratik saylovchilar (“talabalar”), Amerika qurollarini yetkazib berish katta qurbonlarga olib kelishidan norozi.
Yo‘q, gap Ukraina haqida emas, G‘azo sektori haqida.
Biroq, Baydenning tinchlikparvarlik harakati ikkala mintaqaga ham taalluqlidir: ikki haftadan keyin Vashingtonda o‘ylab topilgan "Ukraina bo‘yicha tinchlik sammiti" yig‘iladi va kuni kechaprezident Isroil va HAMAS uchun tinchlik rejasi haqida nutq so‘zladi.
Ammo agar birinchi holatda muvaffaqiyatga erishish imkoniyati bo‘lmasa (va gap tinchlik yo‘lidagi haqiqiy taraqqiyot haqida emas, balki "butun dunyo Rossiyani tinchlikka qanday majburlayotganini" namoyish etish orqali targ‘ibot muvaffaqiyati haqida) va shuning uchun Bayden Shvetsariyadagi sammitga ham bormasligi mumkin, keyin ikkinchi, Yaqin Sharqda, Bayden uchun ulush juda yuqori.
Chunki Isroilning G‘azodagi operatsiyasining davom etishi haqiqatdan ham uning qayta saylanish umidini butunlay yo‘q qiladi – ko‘payib borayotgan amerikaliklar nazarida u genotsidning sherigi, falastinliklarni o‘ldirishga yordam beruvchi shaxsga aylanadi.
Vashington endigina bu Baydenga nima bilan tahdid solayotganini anglab yetdi, deyish mumkin emas — ko‘p oylar davomida Amerika rahbarlari Isroil rahbarlarini to‘xtashga ishontirishga harakat qilishdi. Ammo shu bilan birga, u na qurol-yarog‘ yetkazib berishni, na umumiy yordamni rad etmadi — bosim sezilarli edi, ammo ochiqchasiga noaniq edi.
Isroilga G‘azo bilan shug‘ullanish uchun vaqt berildi, garchi bosqinning dastlabki haftalaridan boshlab Netanyaxuning "HAMASni yo‘q qilish" imkoniyati yo‘qligi aniq bo‘ldi, hatto u tinch Falastin aholisi orasida qurbonlar bilan hisoblanmagan sharoitda ham.
Shu bilan birga, Amerikaning Isroilga bosimi tabiiy ravishda nafaqat Baydenning saylovoldi mulohazalari bilan bog‘liq - birinchi navbatda, Netanyaxuning harakatlari, AQShning Yaqin Sharqdagi va butun dunyodagi pozitsiyasiga zarar yetkazadi.
Masalan, Ukraina bo‘yicha konferensiya uchun global janubdan imkon qadar ko‘proq liderlarni to‘plashga urinishning muvaffaqiyatsizligi qisman G‘azo sektorida sodir bo‘layotgan voqealar bilan bog‘liq: Amerika diplomatlari Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi rahbarlarini Shveysariyaga taklif qilishganda, ulardan darhol so‘rashadi: G‘azo bo‘yicha kelishuv bo‘yicha Amerika vositachiligi qanday ketmoqda? Yoki so‘z bilan aytganda Netanyaxuni vazminlikka va tinch aholiga g‘amxo‘rlik qilishga chaqirar ekan, aslida Bayden uni qurol va pul bilan ta’minlayaptimi?
Shunday qilib, Netanyaxu va Isroil rahbariyati nafaqat o‘z mamlakatlarini boshi berk ko‘chaga olib chiqdi, balki Bayden va AQSh ma’muriyatini o‘ta yoqimsiz va yomonlashayotgan vaziyatga olib keldi.
AQSh Isroilga ta’sir o‘tkaza olmasligiga dunyoda hech kim ishonmaydi - va Amerika sakkiz oy davomida falastinliklarni ommaviy qirg‘in qilish va genotsid qilishda ishtirok etganini hamma ko‘rib turibdi.
Bundan tashqari, AQSh saylovlariga qanchalik yaqinlashilsa, G‘azodagi vaziyat Baydenning qayta saylanish imkoniyatiga shunchalik ta’sir qiladi – unga bu saylov kampaniyasining asosiy mavzularidan biriga aylanishi kerak emas.
Shu sababli, o‘tgan juma, 31-may kuni AQSh prezidenti misli ko‘rilmagan qadam tashladi: u Isroil tomonidan allaqachon ma’qullangan va arab davlatlari va AQSh vositachiligida Isroil va HAMAS vakillari tomonidan olib borilayotgan bilvosita muzokaralarda muhokama qilinayotgan ko‘rinishidan kelishuv rejasini ishlab chiqdi.
Ushbu reja uch bosqichdan iborat.
Birinchisi, Isroil qo‘shinlarining G‘azodagi aholi punktlaridan olib chiqib ketilishi, garovga olinganlarning bir qismini ozod qilish, vaqtinchalik sulh o‘rnatish va to‘g‘ridan-to‘g‘ri tinchlik muzokaralarini boshlash.
Ikkinchi bosqich butun G‘azodan barcha qo‘shinlarni to‘liq olib chiqib ketish va qolgan barcha garovga olinganlarni ozod qilishni o‘z ichiga oladi, bu esa doimiy sulh o‘rnatilishiga olib keladi.
Uchinchi bosqichda G‘azoning "butun dunyo tomonidan" tiklanishi boshlanadi.
Bu nima — uzoq kutilgan yutuq, o‘t ochishni to‘xtatish va bombardimon qilish imkoniyati? Bundan tashqari, Bayden "HAMAS bu kelishuvga rozi bo‘lishi kerak" va falastliklar reaksiyasi haqiqatan ham ijobiy ekanligini ta’kidlaydi.
Biroq, hammasi Isroil rahbariyatining pozitsiyasiga bog‘liq va u hali ham ataylab ikki yuzli.
Bir tomondan, Netanyaxu maslahatchisining aytishicha, Amerika prezidentining taklifi "biz rozi bo‘lgan kelishuv, bu unchalik yaxshi kelishuv emas, lekin biz haqiqatan ham garovga olinganlarni, har birini ozod qilishni xohlaymiz". Ammo u darhol Isroil tomonidan ilgari surilgan shartlar kuchda qolayotganini qo‘shimcha qiladi. Buni Netanyaxuning o‘zi aytadi: “Isroilning urushni tugatish shartlari o‘zgarmadi. Gap HAMASning harbiy va ma’muriy imkoniyatlarini yo‘q qilish haqida ketmoqda. Shuningdek, barcha garovga olinganlarni ozod qilishni talab qilamiz va G‘azo endi Isroil uchun tahdid bo‘lmasligini ta’minlashimiz kerak”.
Ya’ni, Isroil garovga olinganlarni bosqichma-bosqich ozod qilishga rozi bo‘lishni istamaydi, qo‘shinlarni olib chiqish bilan sinxronlashtiriladi - va bu HAMASning asosiy shartidir.
Isroil HAMASni yo‘q qilishni talab qilmoqda - bunda qanday sulh muzokaralari haqida gapirish mumkin?
Bu Netanyaxu kabinetining ikkita eng radikal vazirlari - Smotrich va Ben Gvir hukumatni tark etish va hukmron koalitsiyani yo‘q qilish bilan tahdid qilgani haqida gapirmasa ham bo‘ladi. Ya’ni, Baydenning taklifi Isroil tomonidan rad etilganmi?
Hozircha, ha, lekin Bayden buni tushungan. Va shuning uchun uning murojaati, aslida, Isroilga ultimatumning birinchi shakli edi - yumshoq, ammo bu nimaga olib kelgani aniq edi: “Hozirgi vaqtda HAMAS boshqa 7-oktabrni o‘tkazishga qodir emas. Men bilamanki, Isroilda bu rejaga rozi bo‘lmaydigan va cheksiz urushni davom ettirishga chaqiradiganlar bor. Ular G‘azoni bosib olmoqchi, uzoq yillar kurashni davom ettirmoqchi, garovga olish esa ularning asosiy maqsadi emas. Men Isroil rahbariyatini bosimga qaramay, ushbu kelishuvni qo‘llab-quvvatlashga chaqiraman. Biz bu daqiqani o‘tkazib yubora olmaymiz. Isroil G‘azo sektorida cheksiz urushda qolib ketadi. Bu urush Isroilning iqtisodiy, harbiy va insoniy resurslarini tugatib, uning yakkalanishiga hissa qo‘shadi. Urush garovga olinganlarning qaytishiga olib kelmaydi, HAMASni yo‘q qilmaydi va Isroil xavfsizligi uchun sharoit yaratmaydi”.
Ya’ni, Bayden to‘g‘ridan-to‘g‘ri Isroil boshi berk ko‘chaga kirib qolganini, jangovar harakatlar davom etishi uning ahvolini yanada yomonlashtirishini - Amerika kafolati ostida tinch yo‘l bilan hal qilishga rozi bo‘lish zarurligini to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’kidladi.
Amerika prezidentining bunday “tavsiyalari”ni dunyoning qaysi davlati tinglay olmaydi? Shu bilan birga, u nafaqat Qo‘shma Shtatlarning milliy manfaatlariga, balki shaxsiy manfaatlariga ham bog‘liqligi (ya’ni Amerikaning global mavqeyini himoya qilish istagi), lavozimiga qayta saylanish zaruratini tushunish kerakmi?
AQSh ittifoqchilari va vassallarining hech biri bunday chaqiriqlarga e’tibor bermaslik haqida o‘ylamagan, ammo faqat Isroil emas. Chunki u uzoq vaqtdan beri oddiy davlat emas va hatto Amerikadan tashqarida "AQShning Yaqin Sharqdagi shtati" ham emas.
Hammasi ancha jiddiyroq: amerikalik va isroillik elita siam egizaklaridek birga o‘sgan. AQShning Isroilga nisbatan siyosati faqat Amerika tashqi siyosatining bir muammosi emas - bu ichki siyosat masalasidir.
Hozirgi saylov vaziyatida esa (Amerika jamiyati va elita o‘rtasidagi bo‘linishning chuqurlashishi fonida ham) Isroil yo‘nalishining ichki va tashqi o‘lchovlari o‘rtasidagi chegara butunlay yo‘q qilindi. Shu sababli, Baydenning rejasiga asosiy munosabat respublikachilarning Netanyaxuga Amerika Kongressi oldida nutq so‘zlash taklifi bo‘ldi.
Ular Netanyaxudan prezidentni "Isroilning yomon himoyachisi" sifatida tasvirlash uchun Baydenga qarshi kurashda foydalanmoqchi.
Ammo Amerika elitasining hammasi ham Isroilni himoya qilishga qaratilgan emas — ko‘pchilik, shu jumladan yahudiylar va Yaqin Sharqdagi yahudiy davlatini saqlab qolishdan manfaatdor, ular G‘azodagi hozirgi falokat butun g‘arb bo‘lmagan dunyo nazarida nihoyat Isroilni qonuniylashtirishini va mamlakatni kelajakdagi halokatga olib kelmasa, boshi berk ko‘chaga olib borishini ko‘rishmoqda.
Birlashgan egizaklarni ajratish jarayoni hali boshlanmagan, ammo hozir Bayden Netanyaxuga "Bolivar ikkitaga dosh bera olmasligini" tushuntirmoqda. Amerika elitasi shunchaki ikki jabhada — Trampga qarshi va Netanyaxuning qaysarligi va aqldan ozganligi oqibatlariga qarshi kurashishga qodir emas.
Vashington Trampga e’tibor qaratishni afzal ko‘radi va Netanyaxu hali ham yumshoq ultimatumga rozi bo‘lishi kerak.
Agar u orqaga qaytishni, stavkalarni ko‘tarishni va Amerikaning ichki qarama-qarshiliklarida o‘ynashni xohlasa ham (Trampga ochiqchasiga pul tikish va Baydenga hujum qilish), bu unga yordam bermaydi: Isroilning G‘azodagi operatsiyasining natijasi allaqachon oldindan aytib bo‘lingan xulosa.
Isroil HAMASni mag‘lub eta olmadi, biroq u o‘n minglab ayollar va bolalarni, dunyoda obro‘-e’tiborining qoldiqlarini yo‘q qilishga muvaffaq bo‘ldi. Hech kim unga Baydenning so‘nggi imkoniyatlarini (ya’ni Amerika elitasining ko‘pchiligini) yo‘q qilishga ruxsat bermaydi.