Tehronning BMTdagi doimiy vakili Amir Said Iravoniy bu xabarni rasman rad etdi — ular Amerika bazasiga hujumdan keyin ikki davlat o‘rtasida aloqalar bo‘lmaganini aytishdi. To‘g‘ri, keyinchalik u Eronga qilingan har qanday hujum jazosiz qolmasligini qo‘shimcha qildi. Bu esa Oq uyda tinchgina nafas olishlari uchun aniq rad etish emas. Qanday qilib Vashington uni keyingi mojarodan ajratib turadigan juda nozik chiziqqa tushib qoldi?
Rasmiy sabab Yaqin Sharqdagi Amerika bazasiga hujum bo‘lib, uch amerikalik askarning o‘limiga sabab bo‘lgan. Bunday hujumlar mintaqada odatiy holga aylangan — so‘nggi oylarda bir yarim yuzga yaqin shunga o‘xshash holatlar qayd etilgan, yuzdan ortiq amerikalik jarohatlangan.
Biroq o‘tgan yakshanbaga qadar qurbonlar bo‘lmagan. Ammo qon to‘kilganidan so‘ng, Vashingtondagi ko‘plab siyosatchilar qasos olishni talab qilishdi — qarama-qarshiliklardan tortib to to‘liq miqyosli bosqingacha.
Oq uyda esa ikkilanib, matbuot kotibi Karine Jan-Perni javob berishga majbur qilishdi, u "ma’muriyatimiz uchun kurashganlarning oilalariga hamdardlik" ruhida nimanidir tushuntirishga muvaffaq bo‘ldi, bu esa yana bir janjalni keltirib chiqardi.
Keyin yana bir ajoyib so‘z ustasi Jozef Baydenning o‘zi uzr aytishga majbur bo‘ldi. AQSh prezidenti barcha "lochinlar"ga ularning intilishlari behuda ekanligini ochiqchasiga ishora qildi. “Bizga Yaqin Sharqda keng ko‘lamli urush kerak deb, o‘ylamayman. Bu men izlayotgan narsa emas." Lekin u hujumchilar bilan tenglashishga va’da berdi.
Cheklovning sabablari tushunarli. Birinchidan, AQShning qaysi bazasi hujumga uchragani haqidagi savollar hali ham ochiq qolmoqda: Vashingtonning ta’kidlashicha, Iordaniyada joylashgan "22-minora" haqida gap ketmoqda, Iordaniyaning o‘zida esa hujum juda yaqin, ammo Suriya hududida joylashgan Al-Tanf bazasiga tushganini da’vo qilishmoqda.
Va bu yerda, albatta, asosiy farq bor: Iordaniyada Amerika obyektlari ikki tomonlama shartnoma doirasida joylashgan, shuning uchun xalqaro huquq nuqtayi nazaridan Qo‘shma Shtatlar o‘zini himoya qilish huquqiga ega.
Amerikaliklar Suriyada o‘z xohishlariga ko‘ra bo‘lib turibdi, shuning uchun har qanday tomondan hujumlarni (Tehron sodir bo‘lgan voqeaga aloqador emasligini da’vo qilmoqda) tajovuz sifatida ko‘rsatish muammoli. Va bu aysbergning faqat uchi. Vashington Eron bilan urushga tayyor emasligini tan olishdan qo‘rqadi.
Sunggi 80-yil ichida AQShga bunday darajadagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri harbiy raqib bo‘lgan: sanksiyalar ostida bo‘lgan, 45-yil davomida eng ilg‘or sohalarda (masalan, UUAlar va gipertovushlar) o‘z qurollarini ishlab chiqarishni rivojlantirishga muvaffaq bo‘lgan 90 millionlik mamlakat butun mintaqada rivojlangan proksi-tarmoqni va kuchli armiyani rivojlantirdi — bu haqiqatan ham ehtiyot bo‘lish kerak bo‘lgan raqib.
Na Afg‘oniston, na Iroq ham bunday salohiyaga ega edi, ammo bu mamlakatlarda ham ishlar AQSh uchun Oq uy rejalashtirganidek qizg‘in bo‘lmadi. Yaqin Sharqdagi umumiy vaziyat amerikaliklarga qo‘shimcha muammolarni qo‘shadi: harbiy nishonlarga deyarli har kuni qilingan hujumlardan tashqari, Qizil dengizdagi savdo kemalari va harbiy kemalar ham xavf ostida - bu safar Yaman husiylari.
“Ansar Alla” Yamanni o‘qqa tutish davom etayotganiga qaramay, G‘azo sektoridagi urushni to‘xtatishni talab qilishda davom etmoqda. Aynan shu Yamanni o‘qqa tutayotgan AQSh ham G‘azo sektoridagi urushni to‘xtatishni talab qilib, Isroil Bosh vaziri Netanyaxuga bosim o‘tkazishga urinayotgani ahamiyatlidir. Va u, o‘z navbatida, "Temir qilichlar" operatsiyasi g‘alabaga qadar amalga oshirilishini e’lon qilishda davom etmoqda.
Shu o‘rinda shuni ta’kidlash kerakki, Netanyaxu Markaziy razvedka boshqarmasi boshlig‘i Uilyam Berns Parijda Isroil, Misr va Qatar vakillari bilan muzokaralar o‘tkazganidan so‘ng deyarli darhol shunga o‘xshash ritorika qildi, shundan so‘ng OAV Tel-Aviv va HAMAS o‘rtasida sulh bo‘lishi mumkinligi haqida xabarlar bera boshladi.
Netanyaxu Vashingtonga o‘zining namoyishkorona "fi"sini ko‘rsatganidan so‘ng, Amerikaning Foreign Affairs jurnalida Bernsning maqolasi paydo bo‘ldi, unda boshqa narsalar qatorida Isroil va mintaqa xavfsizligining kaliti Eron bilan munosabatlar ekanligi ta’kidlanadi.
Tel-Avivga nisbatan shaffofroq ishora qilish qiyin. E’tiborlisi, Eronda, aftidan, bu maqolaga ham e’tibor berilgan. Amerika bazalariga hujum uyushtirgan eng faol eronparast guruhlardan biri Kataib Hizbulloh vaqtinchalik tanaffus olayotganini aytdi.
Endi gap Vashingtonda qoladi, u bir tomondan Amerika askarlarining qotillari hisobdan qochib qutulolmasligini Qo‘shma Shtatlarning o‘zida ko‘rsatishi shart. Boshqa tomondan esa — uning uchun chidab bo‘lmas yuk bo‘lib qolishi mumkin bo‘lgan urushni qo‘zg‘atmaslik.