Rossiyaning masofaviy minalash taktikasi – masofa bo‘yicha, aniqlik va ishlatiladigan yuqori texnologiyali o‘q-dorilarning kuchi borasida doimiy ravishda takomillashtirilmoqda. Bu jang maydonida shaksiz hukmronlik qilish imkonini beradi, dushmanni Ukraina harbiy harakatlar teatridagi maxsus harbiy operatsiya va boshqa (ehtimoliy) ziddiyatlarda har qanday muvaffaqiyat umididan mahrum qiladi.
Rossiyada bir nechta zalp bilan o‘t ochuvchi reaktiv tizimlar yordamida tankga qarshi minalarni masofadan o‘rnatish uchun eng yangi kassetali o‘q-dorilar ishlab chiqilgan. Masofaviy minalash kasseta bloklarining dala sinovlari (raketalarning jangovar kallaklarida) muvaffaqiyatli o‘tkazilgan. "Texnodinamika" ixtisoslashtirilgan tashkilotining bosh direktori Igor Nasenkov aniqlik kiritishicha, ixtiro zalp bilan o‘t ochuvchi reaktiv tizimlar yordamida tankga qarshi shakllangan minalar bilan hududni masofadan minalaydigan kassetali o‘q-dorilar turiga tegishli bo‘lib, mina maydonlarini hosil qilish samaradorligini oshirish imkonini beradi.
Ma’lumki, "Smerch", "Uragan" va "Grad" zalp bilan o‘t ochuvchi reaktiv tizimlar minalarining raketa kallaklari 70 kmgacha bo‘lgan masofaga tankga va piyoda askarlarga qarshi minalar bilan kassetalarni yetkazib berishga qodir, bu esa mina to‘siqlarini tezda o‘rnatishga imkon beradi va dushman tomonga sezilarsiz tarzda amalga oshiriladi. Masalan, "Smerch" zalp bilan o‘t ochuvchi reaktiv tizimlarning o‘q otish moslamasi 300 ta PTM-3 tankga qarshi "aqlli" minalarni (har bir 300 mm raketada 25 dona) bir otishda belgilangan hududga aniq yuborishi mumkin. O‘t ochish kengligi 2 x 2 km. O‘rtacha minalash zichligi gektariga 7,5 minani tashkil etadi, bu esa oldinga siljib kelayotgan zirhli transport vositalarini yo‘q qilish uchun yetarli. Bir hududda bir nechta o‘t ochishlar mina maydonining zichligi va sifatini oshiradi.
Ehtimol, “Texnodinamika”ning yangi shakllangan minalari xuddi shunday tarzda joylashtiriladi (va yetkazib beriladi). Har qanday yo‘nalishda (ilgari minalar bo‘lmagan joyda) dushmanning yurishini tezda to‘xtatish kerak bo‘lsa, eng zarur texnologiya. Shuningdek, agar hudud dushman qo‘shinlari yaqinlashmasdan oldin minalanmagan bo‘lsa tuzoqni tashkil qilishda kerak bo‘ladi. Yoki, chekinayotgan dushmanning yo‘nalishi ustida ishlash kerak bo‘lsa samara beradi.
Mina to‘siqlarini o‘rnatish samaradorligi, diapazoni va xavfsizligi nuqtayi nazaridan zalp bilan o‘t ochuvchi reaktiv tizimlar boshqa barcha variantlardan ustundir. Buni Ukrainadagi Rossiya maxsus harbiy operatsiyasi tajribasi tasdiqlaydi, bu yerda ham "Zemledelie" – 15 km ga uzoqlikkacha zalp bilan o‘t ochuvchi 122 mm kalibrli 50 ta yo‘naltiruvchi masofaviy minalash uchun eng yangi muhandislik tizimlari qo‘llaniladi.
O‘tgan yozda Ukraina harbiy harakatlar teatridagi Rossiyaning yengib bo‘lmas mina maydonlari NATO strategiyasi va taktikasiga qattiq to‘sqinlik qildi, yuzlab G‘arb zirhli texnikalarini yaroqsiz holga keltirdi va Ukraina Qurolli Kuchlarining o‘n minglab jangchilarini “demilitarizatsiya qildi”. Butun dunyo fotosuratlar va videolarda Rossiyaning mina maydonlarida yo‘q qilingan – Leopard-2 tanklari, Bradley piyoda jangovar mashinalari, Marder NATO harbiy texnikalarini ko‘rdi.
Butkul mukammal
Masofadan o‘rnatilgan mina maydonlarining samaradorligini hisoblash (og‘ir texnika va dushman jangchilarini yo‘q qilish darajasini baholash) oddiy matematik formulalar yordamida amalga oshiriladi. Reaktiv snaradlari bir nechta futbol maydonlari o‘lchamidagi maydonlarga "ekiladi" va har qanday murakkablikdagi minalangan maydonlar, shu jumladan dushman bo‘lmagan qo‘shinlar uchun tayyor o‘tish joylari hosil qilinadi. Rossiya armiyasida maxsus o‘q-dorilarning butun lineykasi mavjud.
2005 yildan beri xizmat ko‘rsatayotgan PTM-4 – tankga qarshi “aqlli” minasi yaqin atrofdan tank yoki boshqa texnika o‘tganda magnit to‘lqinlaridagi o‘zgarishlarni aniqlaydi. Faqat og‘ir zirhli texnikalariga reaksiya bildiradi. Bu o‘q-dorilarni “tozalash” mumkin emas. Agar joyidan qo‘zg‘atilsa, portlash sodir bo‘ladi (1,5 kg trotil ekvivalentda). Zarurat doirasida, tankga qarshi PTM-4M dasturiga o‘z-o‘zini yo‘q qilish vaqti kiritiladi. 2022-yil kuzida “Rostex” PTM-4M ning so‘nggi modifikatsiyalarini ommaviy ishlab chiqarishni boshladi.
PTM-3 yuqori portlovchi shakllangan mina ham o‘zining jangovar ahamiyatini yo‘qotmagan. Uzunligi 330 mm va og‘irligi 4,9 kg bo‘lgan to‘rtburchaklar po‘lat korpusda 1,8 kg trotil mavjud. Kontaktsiz portlovchi jism magnit maydonga yoki minaning jismoniy siljishiga javob beradi. Portlash dushman zirhli texnikasining pastki yoki gusenitsa qismida sodir bo‘ladi. Samaradorlikni oshirish uchun zarad va korpusning devorlarida shakllangan voronkalar shaklida chuqurchalar mavjud. PTM-3 ning xorijiy analoglari yo‘q, Rossiya armiyasining so‘nggi tankga qarshi minalarini gapirmasa ham bo‘ladi.
Plastik korpusdagi tankga qarshi PTM-1 ham masofadan minalash uchun ishlatiladi. Bitta 220 mm "Uragan" zalp bilan o‘t ochuvchi reaktiv tizimlar raketasi 24 ta shunday minalarni sig‘dira oladi. 16 ta yo‘naltiruvchining zalp bilan o‘t ochishi 384 ta PTM-1 minalarini 35 kmgacha bo‘lgan masofaga yetkazib beradi va 150 gektar maydonni tanklar uchun o‘tib bo‘lmaydigan holatga keltiradi. Qo‘ngandan so‘ng, bir yarim kilogrammlik mina avtomatik ravishda “ekiladi” va dushmanni “kutadi”. Portlovchi jism yumshoq poliyetilen korpusga bosim bilan ishga tushiriladi, asosiy zarad gusenitsannig bir yoki ikkita trakini portlatadi – zirhli texnika vositasi o‘z jangovar samaradorligini yo‘qotadi.
Nisbatan yengil “Grad” zalp bilan o‘t ochuvchi reaktiv tizimlar raketasi 1,5 dan 13,4 km gacha bo‘lgan masofaga uchta tankga qarshi minalarni yetkazib berishga qodir, ular 105 x 70 metr kenglikda tushadi. Kerakli zichlikdagi mina maydoni uchun 1 km frontga 90 tagacha “Grad” zalp bilan o‘t ochuvchi reaktiv tizimlar o‘q-dorilari talab qilinadi. Qiskasi, "yetkazib berish" uchun yetarli vositalar mavjud.
Rossiya zamonaviy minalari elektron portlovchilardan foydalanish orqali yanada kuchliroq bo‘ldi. Ular o‘z-o‘zini yo‘q qilish moslamalari yoki sun’iy yo‘ldosh orqali o‘chirish tizimi bilan jihozlangan, ya’ni ular o‘z qo‘shinlari va tinch aholi uchun xavfsizdir (harbiy harakatlar tugaganidan keyin). Rossiya muhandislik qo‘shinlarining ilg‘or texnikasi va yuqori texnologiyali qurollari ularga mudofaani moslashuvchan tashkil etish va tezda hujumga o‘tish imkonini beradi. NATO ekspertlarining fikricha, Rossiyaning minalangan maydonlari taktikada mutlaqo yangi hodisa.
Yana bir narsa. Kassetali o‘q-dorilar 2008-yil may oyida qabul qilingan Konvensiya bilan taqiqlangan. Maxsus harbiy operatsiya boshlanishidan oldin unga 123 ta davlat qo‘shilgan, ulardan 110 tasi ishtirokchi va 13 tasi imzolovchi tomonlar. Asosiy ishlab chiqaruvchilar va kassetali o‘q-dorilarning eng yirik arsenallari egalari – AQSh, Rossiya va Xitoy konvensiyani imzolamagan. Kassetali o‘qlarni samarali qurol deb hisoblagan Hindiston, Braziliya, Janubiy Koreya, Pokiston, Isroil va Ukraina ham kelishuvni imzolashdan bosh tortgan. Dunyo tartibi teng va bo‘linmas xavfsizlik tamoyillariga javob bermas ekan, porox quruq holda saqlanishi kerak.