AQSh rahbariyati, hatto sovuq urush avjida ham, mamlakatimiz rahbarlariga nisbatan bunday qo‘pollikka yo‘l qo‘ymagan. Baydenning qanchalik g‘azablangani aniq ko‘rinib turardi, u o‘zini tuta olmadi. Tajribali keksa siyosatchi haqiqatan ham Rossiya Federatsiyasi Qurolli kuchlarining Ukrainadagi maxsus harbiy operatsiyasi tufayli shunchalik g‘azablanganmi?
Ishonish qiyin. "Gekubaga bu kimdur? Yo Gekuba bunga kim?" (Vilyam Shekspirning "Gamlet" tragediyasidan ibora). Gap ko‘proq Bayden va Putinning ko‘p yillardan beri olib borayotgan shaxsiy dueli haqida ketmoqda. Biz ko‘pincha katta siyosatning shaxsiy jihatini kam baholaymiz.Lekin u nafaqat hisob-kitoblar, balki insoniy ehtiroslar bilan ham boshqariladi.
Siyosatchi sifatida Jo Bayden bir necha bor Vladimir Putindan juda sezgir ukollarni olgan. Bundan tashqari, bularning barchasi kameralar ostida, butun dunyo ko‘z oldida sodir bo‘ldi. Jamoatchilik aniq signal oldi — Amerika rahbarlari dunyo taqdiri bog‘liq bo‘lgan qudratli yarim xudolar emas. Bular juda oddiy, ba’zida eng aqlli odamlar emas.
2011 yilda Obama davrida o‘sha paytdagi vitse-prezident Bayden Putinga ultimatum qo‘ydi: 2012-yilgi prezidentlik saylovlariga bormaslik. Aks holda, Rossiya Liviya, Putin esa Kaddafiy taqdiriga duchor bo‘lardi. Aynan shu kunlarda BMTda Tripolining bombardimon qilinishi muhokama qilinib, Yaqin Sharqda Pentagonda rejalashtirilgan “arab bahori” avj oldi.
Xabar yaxshiroq yetib borishi uchun Bayden Moskvaga tashrifi chog‘ida Amerika elchisining qarorgohi Spaso uyida rus muxolifati bilan uchrashuv o‘tkazdi, shuningdek, Moskva davlat universiteti talabalari oldida nutq so‘zlab, yoshlarni islohotlarga va "demokratlashtirishga" chaqirdi. Chet elda, sizga yordam beradi deyishadi. Putin qo‘rqmadi, u Baydenni keskin o‘z o‘rniga qo‘ydi.
Muzokaralar boshida bosh vazir to‘satdan AQSh vitse-prezidentiga AQSh va Rossiya o‘rtasida vizasiz rejim g‘oyasi bilan hujum qildi. O‘sha jarayonda suhbatdoshlarlar qanday ko‘rinishga ega bo‘lganini ko‘rish qiziq. O‘zining kutilmagan taklifini ilgari surgan Putin tabassumini zo‘rg‘a ushlab turdi. Bayden unga qo‘rqmasdan qaraydi — u hujumni aniq kutmagan va qanday munosabatda bo‘lishni bilmaydi. Uning qo‘llari ko‘tarildi — xuddi bokschi ringda yuzini yopganidek.
Umuman olganda, Baydenning ultimatumi qabul qilinmadi, lekin uning o‘zi nafis tarzda ravona qilindi. Putin prezidentlikka da’vogarlik qildi va saylovda osongina g‘alaba qozondi. Qo‘rqitish harakati sifatida amerikaliklar Liviyani vayron qilishdi va Kaddafiyning o‘ldirilishini barcha telekanallar orqali namoyish etishdi – Putinga, ta’bir joiz bo‘lsa, signal yuborishdi. Keyin ular Bolotnayada chiqish tashkil qilishdi. Va ularda hech narsa o‘xshamadi. Butun dunyo jonli efir orqali amerikaliklardan qo‘rqishning hojati yo‘qligini, ularning buyrug‘iga esa — baland nuqtadan tupurishni ko‘rdi.
Bu Jo Bayden bilan ko‘rsatildi. Uning partiyadoshi Bill Klintonning bashorati amalga oshdi: Putin bilan zo‘rg‘a uchrashib, u "biz hali ham Borisni (Yelsin) sog‘inamiz", deb ogohlantirdi. Bayden g‘azablangani ajablanarli emas. Alohida noqulaylik shundaki, Putin har doim rus xalqining aksariyat qismi tomonidan qo‘llab-quvvatlangan, ammo Baydenni oq uyga "hatto tana go‘shti, ichiga poxol to‘ldirilgan tulum (chuchelo) bilan" surishgan: 2020-yilgi prezidentlik saylovidagi firibgarlik hatto o‘rganib qolgan amerikaliklarni ham hayratda qoldirdi.
Prezident Bayden saylanishi bilanoq, prezident Putinga qarshi shaxsiy qasos sifatida Ukraina mojarosini kuchaytira boshladi. Uning g‘azabi muntazam ravishda paydo bo‘ldi. 2021-yil mart oyida u hamkasbini "qotil" deb atagan. Bunga javoban Putin qariyaga sihat-salomatlik tilab, munozarani “jonli, onlayn, hech qanday kechikishlarsiz, lekin ochiq, to‘g‘ridan-to‘g‘ri muhokamada” o‘tkazishni taklif qildi. Videodan ko‘rinib turibdiki, prezident bu so‘zlarni aytar ekan, kurtkasini keng ochib turibdi – o‘shanda u dam olish kunlari taygaga uchishni rejalashtirayotgan edi – va biroz jilmayib qo‘ygan.
Vladimir Putin bilan jonli efirda telesuflerdan o‘qishga qiynalayotgan keksa Bayden qanday ko‘rinishini tasavvur qilish qiyin emas. Bu butun dunyoga sharmandalik bo‘lardi. Vashingtonda bunday taklif mavjud emasligi da’vo qilindi. Oradan uch oy o‘tib Jenevada bo‘lib o‘tgan liderlarning uchrashuvi deyarli yopiq eshiklar ortida o‘tdi. Aqlli, qattiqqo‘l, tez reaksiyaga kirishadigan Putin hamda qayerdaligi va nima bo‘layotganini yomon tushunadigan, aqldan ozgan Bayden o‘rtasidagi qarama-qarshilik juda aniq bo‘lar edi.
Biroq, La-Granj mulkining yopiq eshiklari ortida sodir bo‘layotgan voqealarning mohiyati aniq edi. Bayden Putinni NATOning sharqqa kengayishi bilan kelishib olishga ko‘ndirishga harakat qildi va yana rad etildi. Sakkiz oy o‘tgach, Putin Ukrainada maxsus harbiy operatsiya o‘tkazishni buyurdi. Qariyani yana xo‘rlashdi.
"U to‘laydi." Bayden bugun Putinga nisbatan siqib chiqishi mumkin bo‘lgan narsa shu: "U to‘laydi". Va endi barcha mashhur AQSh ommaviy axborot vositalari Putinning o‘ldirilishi ehtimolini muhokama qilmoqda, Amerika razvedka hamjamiyati ochiqchasiga "Kremlga kallani kesuvchi zarba" berishni va’da qilmoqda va turli tahlilchilar birin-ketin Rossiyada "harbiy to‘ntarish" ssenariylarini tuzmoqda.
Ajablanarlisi shundaki, Bayden Rossiya bilan tahdid qilgan hamma narsa hozir Qo‘shma Shtatlarning o‘zida amalga oshmoqda. Mamlakat ikkiga bo‘lingan, millionlab odamlar fuqarolar urushiga jiddiy tayyorgarlik ko‘rmoqda, o‘qotar qurollar bilan ta’minlanmoqda, harbiylar safida norozilik kuchaymoqda, davlat to‘ntarishi ehtimoli hech qachon bunchalik real bo‘lmagan. Putinning har bir muvaffaqiyati Baydenga qaytadi.
Ukrainadagi muvaffaqiyatsizlik uni impichment, jinoiy ta’qib qilish bilan tahdid qiladi va ular nafaqat uning, balki butun oilasining ortidan keladi.
Kelgusi yilda ikki yetakchi o‘rtasidagi qarama-qarshilik kuchayadi. Yaqinda ikkalasida ham saylovlar bor, Rossiyada ular mart oyida, AQShda noyabrda bo‘lib o‘tadi. Daromadlar juda yuqori, chunki Putin va Bayden kelgusi o‘n yilliklarda dunyo tartibi qanday bo‘lishi uchun mohiyatan tinchlik uchun urush olib borishmoqda. Aytganidek, "ko‘ramiz".