Ammo, aslida, ular o‘rtasida sodir bo‘lgan voqea yaqin kelajakning xabarchisidir — G‘arb va G‘arb bo‘lmaganlar 1972-yilda Brejnev va Nikson boshlagan narsalarni kuchli eslatuvchi yangi taranglikni bartaraf etishni qanday boshlaydilar.
Shunday qilib, bu Avstraliya bosh vaziri Entoni Albanezening Pekin haqidagi to‘rt yillik g‘azabidan so‘ng, beshinchi qit’aga dahshatli tahdid va umuman xitoyliklarning g‘azabidan keyin yetti yil ichida Xitoyga birinchi tashrifi — sanksiyalar, janjallar, Kanberredagi eng yuqori qo‘pollik bilan.
Ushbu qit’aning oldingi hukumati Amerikaning Xitoyga qarshi har bir harakatini turbo rejimida kuzatib bordi. Va endi albanlar Si Szinpin bilan uchrashmoqda, u ikki davlat to‘g‘ri yo‘lga qaytganini va barcha yo‘nalishlar bo‘yicha aloqalarni tiklaganini aytdi.
Iqtisodiyotini deyarli bo‘g‘ib qo‘ygan Avstraliyaga qarshi Xitoy sanksiyalari asosan olib tashlandi.
To‘g‘ri yo‘l — bu nima? Bu yerda biz Albanezening "biz imkoni boricha hamkorlik qilamiz, qayerda kerak bo‘lsa, muhokama qilamiz" formulasini ta’kidlaymiz.
Shanxaydagi xorijiy eksportchilarning katta yarmarkasida o‘zini maqtash uchun tuzatilgan: hukumatimiz mamlakat tarixidagi boshqalarga qaraganda ko‘proq ish o‘rinlarini yaratdi.
Ish o‘rinlari esa — tushunarli, albatta, Xitoy bilan biznes, birinchi navbatda, janjaldan oldin Avstraliyaning birinchi iqtisodiy hamkori bo‘lgan va hozir ham shunday bo‘lib qolishi aniq. Ha, va shimoldagi Darvin porti, bu Xitoy kompaniyasi tomonidan boshqariladigan va ikki davlat o‘rtasidagi barcha savdo-sotiq o‘tadigan port endi Avstraliya xavfsizligiga tahdid solmaydi, hammasi joyida.
Ammo bu muvaffaqiyatning rasmiy bayrami, normalizatsiya, "muzlik davrining oxiri”. Vaziyatning norasmiy baholari ham bor. Masalan, Gonkongdan kelgan millatchi Aleks Lo g‘azablangan: Avstraliya va Albaneze shaxsan Vashingtonda suvereniteti saqlanib qolgan Amerika qo‘g‘irchog‘i bo‘lishni to‘xtatdilarmi? Masalan, AUKUS loyihasi haqida — u endi mavjud emasmi?
Aytgancha, tashrif natijalariga ko‘ra ma’lumotlar to‘plami orasida quyidagilar mavjud: Muzokaralar davomida AUKUS umuman muhokama qilinmadi. Qavslarni hozircha olib tashlang. Ammo Aleks Lo bizga nima va qanday sodir bo‘lganini eslatadi.
Avstraliya dastlab Fransiyadan o‘n ikkita dizel suv osti kemasini sotib olmoqchi edi. Ammo keyin amerikaliklar kelib, fransuzlarni surib yuborishdi va 24 soat ichida Kanberradagi harbiy doiralar konsepsiyani o‘zgartirdilar: bizga yadroviy dvigatelli sakkizta suv osti kemasi kerak, narxi fransuzlar kabi 66 milliard yemas, balki, yehtimol, 368 milliard dollar.
To‘g‘ri, uchlik alyansning ushbu mahsuloti (bu yerda Buyuk Britaniya ham bor) faqat 2040-yilda xizmatga kiradi. Ammo har qanday holatda ham farq bor — qirg‘oq suvlarini patrul qilish uchun zarur bo‘lgan yoki Xitoy qirg‘oqlarida hujumkor operatsiyalarni o‘tkazishga qodir suv osti kemalari.
Avstraliya armiyasi AQShdagi hamkasblariga to‘liq bo‘ysunishi haqida gapirmasa ham bo‘ladi. To‘g‘ri, Vashington birinchi navbatda Avstraliyaga "Germaniya bilan bo‘lgani kabi" yo‘l tutdi — bu uning iqtisodiyotini vayron qildi, va endi u bu vaziyatni to‘g‘irlash uchun albanlarga aniq indulgensiya berdi. Lekin bu hammasi taraqqiyot. Qolaversa, avstraliyaliklarning o‘zlari ham bahsga olov qo‘shishmoqda.
Ulardan birida aytilishicha, xitoyliklar orollarni o‘zlariga olmasliklari uchun ularning mamlakati allaqachon Tinch okeanidagi barcha orol davlatlarining homiysi rolini AQSh nomidan o‘z zimmasiga olgan. Yana biri eslatib o‘tadi: bu suv osti kemalari nima uchun — mamlakatimiz Pekin bilan kibermakonda hozir ham urush olib borishi mumkin va kerak. Mana shunday keskin munosabat.
Eslatib o‘tamiz: bir hafta oldin biz Rossiyada ham shunday bo‘lishini aytgan edik — Ukraina fitnasi tugagandan so‘ng, AQSh ittifoqchilari ehtiyotkorlik bilan va birin-ketin Albaneze formulasi bilan kelishadi: "Biz imkon qadar hamkorlik qilamiz, qayerda kerak bo‘lsa, muhokama qilamiz". Va bu istiqbolga qanday yondashish kerak?
Bu yerda ikkita fikr bor.
Birinchisi: qo‘pollik qilishning hojati yo‘q edi. Bu yerda ba’zi odamlar hech qanday dalil va asoslarsiz yuzimizga yomon narsalarni aytib, haddan oshib ketishdi. Keskin munosabat, bizning nuqtayi nazarimizda, bularning barchasi uchun uzr so‘rash kabi ko‘rinishi kerak va kechirim so‘rash — ular uchun juda qiyin. Barcha jirkanchlikni gilam ostiga supurib tashlash osonroq.
Va ikkinchi fikr: xitoyliklar "muzlik davri" dan shunchaki sovuqqa o‘tish oldinga qadam, deb hisoblashadi va bu qadam uning yo‘qligidan yaxshiroqdir, biz ishlashni davom ettiramiz. Ehtimol, bu g‘arbliklarning qandaydir to‘liq taslim bo‘lishini kutishdan ko‘ra realroq yondashuvdir.