TOShKENT, 20 sen — Sputnik. Kiyev va uning G‘arb ittifoqchilari o‘rtasidagi qarama-qarshiliklar kuchaymoqda. Yevropa Komissiyasining Ukraina qishloq xo‘jaligi mahsulotlari importiga qo‘ygan embargoni (taqiq) bekor qilish qarori Yevropa Ittifoqining ayrim a’zolari orasida ziddiyatlarga duch keldi. Ukraina hukumati demarshga javob berishga va’da berdi. Ammo bu Kiyev rejimining yagona tashqi siyosiy muammosi emas – ko‘pchilik bilan munosabatlar jiddiy buzilgan.
Nizo urug‘i
2023 yilning may oyida Yevropa komissiyasi (YeI, Yevropa Ittifoqining eng yuqori ijro etuvchi organi) Ukrainadan Bolgariya, Vengriya, Polsha, Ruminiya va Slovakiyaga to‘rtta toifadagi qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini olib kirishni taqiqladi. Bunga birinchi navbatda fermerlarning noroziliklari sabab bo‘ldi. Arzon Ukraina donlari mahalliy ishlab chiqarishni xavf ostiga qo‘ydi.
Embargo bir necha bor uzaytirilgan. Endi uni olib tashlashdi. Yevrokomissiya shunday dedi: “Muvofiqlashtiruvchi platforma va vaqtinchalik choralar tufayli Ukraina bilan chegaradosh beshta davlatda bozor muammolari bartaraf etildi”. Hamma ham bunga rozi bo‘lmadi.
Faqat Bolgariyada importning qayta tiklanishi fermerlarga zarar keltirmasligiga qaror qilishdi. Polsha, ogohlantirganidek, Yevrokomissiya qaroriga qaramay, embargoni bir tomonlama saqlab qoldi. Vengriya va Slovakiya ham xuddi shunday qilishdi. Ruminiya oraliq pozitsiyani egalladi: Bosh vazir Marchel Cholaku 18-sentabr kuni taqiqni o‘ttiz kunga uzaytirishga tayyorligini aytdi. Ammo hozircha Ukrainadan import so‘rovlari hali bo‘lmadi, deya qo‘shimcha qildi u.
“Liver kolbasasi”dan tortib “zaif intellekt”gacha
Kiyev rejimi nafaqat Yevropadagi ittifoqchilari bilan janjallashmoqda. Yaqinda Zelenskiy idorasi rahbarining maslahatchisi Mixail Podolyak Hindiston va Xitoyga nisbatan qo‘pollik qilishga muvaffaq bo‘ldi. Xususan, uning aytishicha, bu mamlakatlar “zaif intellektual salohiyatga ega”, chunki ular go‘yoki “o‘z qadamlari oqibatlarini tahlil qilmaydi”. Xitoy Tashqi ishlar vazirligi matbuot kotibi Mao Nin, Pekinning Ukraina inqirozi bo‘yicha doimiy mas’uliyatli pozitsiyani egallab kelganiga e’tibor qaratdi va Podolyakdan tushuntirish talab qildi.
Javob juda noaniq edi. “Men bir so‘zni noto‘g‘ri qo‘lladim: “intellekt". "Intellekt” o‘rniga “zaif tahliliy salohiyat” deyishim kerak edi”, – deb o‘zini oqladi.
Aytgancha, shu o‘rinda undan turli nufuzli xalqaro tuzilmalar ham jabr ko‘rdi. Podolyak BMTni “pul ishlovchi idora”, MAGATE va Qizil Xochni esa “ongimizni keraksiz tushunchalar bilan bulg‘aydigan uydirma tashkilotlar” deb atadi.
Bu o‘ziga xos diplomatik uslubni Zelenskiyning o‘zi o‘rnatgan. Yozda u Kiyevni “noshukurlik” uchun qoralagan Ben Uollesni (o‘sha paytda Buyuk Britaniya mudofaa vaziri) bilan (sirtdan) xuddi shunday muhokama qilgan. Amerika manbalarining ta’kidlashicha, Ukrainadan doimiy yordam talablari va minnatdorchilikning yetarli emasligi Jo Baydenni g‘azablantirgan. O‘tgan yili kansler Olaf Sholsni “xafa bo‘lgan liver kolbasasi” deb atagan Germaniyadagi sobiq elchi Andrey Melnikni ham esga olamiz.
O‘zida muammolari yetarli
Ukraina masalalari xorijlik ittifoqchilar uchun tobora zararli bo‘lib bormoqda. Masalan, Varshava va Budapesht uzoq vaqtdan beri Brussel bilan qarama-qarshilikda bo‘lib, mablag‘larni olish huquqini beruvchi blokirovkadan chiqarishga harakat qilmoqda. Kiyev bu holatda o‘zaro bosim vositasi sifatida harakat qiladi.
Bunga boshqa omillar ham qo‘shiladi. Vengerlar Zakarpatyedagi etnik ozchilik huquqlarining poymol etilishi munosabati bilan Kiyevga qarshi noroziliklarni to‘plashdi, polyaklar esa ukrainalik qochqinlar bilan bog‘liq savollarga ega. Shu bilan birga, Polshaning hukmron partiyasi mahalliy fermerlar bilan bog‘liq muammolarni tezda hal qilishga harakat qilmoqda, chunki bir oydan keyin parlament saylovlari bo‘ladi.
Saylov omili xorijda ham muhim. Ukraina masalasi Amerikaning asosiy partiyalari kelishib olgan yagona masala edi, ammo hozir respublikachilar tobora ko‘proq Baydenni ayblamoqda va Kiyevga yordamni qisqartirishni talab qilmoqda. Agar demokrat-prezident ikkinchi muddatga Oq uyda qolishni istasa, raqiblarini tinglashi kerak.
Podolyakdan xafa bo‘lgan Xitoy va Hindiston Rossiya bilan hech bo‘lmaganda BRIKS doirasidagi majburiyatlar bilan bog‘langan va shuning uchun Ukrainaga kutilgan yordamni bera olmaydi. Pekinning Kiyev uchun vositachilik harakatlari yetarli emasligi aniq. G‘arb yordami ham yetarli emas. Ammo Vashington va Yevropa poytaxtlaridan kelgan belgilarga qaraganda, 2022-yilda Zelenskiy so‘ragan hamma narsani olgan, endi esa bunga umid qila olmaydi.