TOShKENT, 6 sen — Sputnik. Amerika va Yevropa qurollarining eng yaxshi namunalari yetkazib berilganiga qaramay, Ukrainaning “qarshi hujum” deb ataladigan urinishi muvaffaqiyatsiz yakunladi. Vayron qilingan uskunalarga ega xodimlar G‘arb mudofaa kompaniyalari obro‘siga putur yetkazdi. Shu bilan birga, qurol bozorida raqobat kuchaymoqda.
Katta umidlar
"Rheinmetall" konsernining "Leopard 2" tanklari “mo‘’jizaviy qurol” maqomiga mos kelmadi. Nemis OAV larining yozishicha, kompaniya xalqaro bozorda muammolarga duch kelishi mumkin. 2023-yil boshida texnikalarni olgandan so‘ng, Kiyev va ittifoqchilari mojaroni o‘z foydasiga hal qilishga umid qilishdi. Bunday bo‘lmadi. Qolaversa, "Rheinmetall" o‘zini ishonchsiz hamkor sifatida ko‘rsatdi – u bir necha bor belgilangan muddatlardarda amalga oshirmay va yetkazib berishni kechiktirdi.
Bundan tashqari, Rossiya qo‘shinlari “Leopardlar” bilan muvaffaqiyatli kurashmoqda. Hatto Ukraina rasmiy ma’lumotlariga ko‘ra, iyun oyidan beri va’da qilingan tanklar umumiy sonining o‘n foizdan ortig‘i yo‘q qilingan. Haqiqiy ko‘rsatkich, ehtimol, yuqoriroqdir. Yil oxirigacha 71 ta mashina Kiyevga topshirilishi kerak. Hozirgacha Ukraina Qurolli kuchlari, yo‘q qilinganlarni hisobga olganda, atigi 54 tasini qabul qildi.
Ishdan chiqqan “Leopardlar”ning o‘rnini “Abrams”lar bosishi mumkin. Birinchi o‘ntalik sentabr oyining o‘rtalarida yetkazib beriladi. Biroq, G‘arb maslahatchilari Kiyevga ularni qarshi hujumda qo‘llashni tavsiya etmaydi, chunki nemis tanklari, ma’lum bo‘lishicha, jang maydonida juda zaif. “The Wall Street Journal” nashrining yozishicha, UQK ning olgan texnikalarni yo‘qotish tezligi nafaqat Kiyev rasmiylarini, balki ularning ittifoqchilarini ham hayratda qoldirdi.
Shu bilan birga, "Rheinmetall" rahbari Armin Papperger G‘arb Ukrainada an’anaviy qurollardan foydalangan holda harbiy amaliyotlar o‘tkazishga tayyor emasligini aytdi. Zahira tez tugamoqda. Tank o‘q-dorilari arsenalini to‘ldirish uchun kamida yetti yil kerak bo‘ladi. Endi kompaniya rahbariyati kelajakda Yevropa uchun 800 ta yangi tank ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo‘lishini kutmoqda. Biroq, “Leopardlar”ga bo‘lgan talab putr yetkazilgan obro‘ tufayli tushib qolsa, konsern katta yo‘qotishlarga duch keladi.
“Leopardlar”ga qarshi “Panteralar”
G‘arb harbiy-sanoat kompleksi uchun mojaro hududi o‘ziga xos sinov va raqobat maydoniga aylandi. Masalan, Britaniyaning "BAE Systems" kompaniyasining "Challenger 2" tanki “Leopardlar” bilan raqobatlashmoqda. Yanvar oyida Buyuk Britaniya Kiyevga 28 ta mashina yetkazib berish ma’suliyatini bo‘yniga olgan edi.
Ma’lumki, “Chellenjerlar” allaqachon jangovar harakatlarda qo‘llanilmoqda. Ulardan biri yaqinda Zaporojye viloyatida yo‘q qilindi.
Janubiy Koreyaning K2 “Qora pantera” G‘arb texnologiyasi uchun jiddiy raqobatchiga aylanishi mumkin. Seul Kiyevga xavfli qurollarni topshirmaydi, biroq Polshada 28 ta “Pantera” bor, bu ularning Ukraina hududida paydo bo‘lish ehtimolini istisno etmaydi. Varshava 2026-yilgacha Janubiy Koreyadan hammasi bo‘lib mingta tank sotib olishni rejalashtirmoqda. Qo‘shinlarda ular Ukrainaga yetkazib berilgan “Leopardlar”ni to‘liq o‘rnini bosadi.
"BAE Systems" esa mojarodan imkon qadar ko‘proq foyda olishga intilmoqda. Kompaniyaning filiali hozirda Ukrainada faoliyat ko‘rsatmoqda. Bosh direktor Charlz Vudbern Zelenskiy bilan ehtiyot qismlarni ishlab chiqarish, ta’mirlash va yetkazib berishni mahalliylashtirish bo‘yicha kelishib oldi. Kiyev L119 va M777 artilleriya tizimlari, shuningdek, SV90 jangovar piyoda mashinasini ishlab chiqarishga umid qilmoqda.
Bundan tashqari, Rheinmetall konserni rahbari Ukrainada tanklarga texnik xizmat ko‘rsatish va yig‘ishni boshlashga tayyorligini aytdi. 12 nafar ukrainalik mutaxassis Germaniyada malaka oshirib bo‘lgan bo‘lsa, keyinroq xuddi shunchasi yana o‘qitiladi.
“Bu tez sodir bo‘lishi mumkin, u yerda Sovet davridan qolgan yaxshi jihozlangan tank zavodlari ko‘p”, – deb tushuntirdi u.
Shu bilan birga, “Politico” tahlilchilarining fikricha, Yevropa Ittifoqi harbiy-sanoat majmuasi o‘z bozoridan siqib chiqarilishidan qo‘rqib, Ukrainaning erta g‘alaba qozonishidan manfaatdor. Ishlab chiqarish hajmi oshganiga qaramay, Yevropa Ittifoqi uzoq davom etgan mojaroni saqlab qolish imkoniyatiga ega emas.
Kimga foyda
“Har qanday mojaro – qurollar imkoniyatining namoyishidir”, – deydi harbiy ekspert Aleksey Leonkov RIA Novosti agentligiga bergan intervyusida. Uning so‘zlariga ko‘ra, natija xorij texnologiyasi foydasiga emas:
“Yo‘q qilib bo‘lmaydigan tanklar yo‘q. G‘arb reklamasi g‘oliblarning “mo‘’jizaviy quroli” illyuziyasini yaratdi. Maxsus harbiy operatsiya hamma narsani o‘z o‘rniga qo‘ydi.”
Yo‘q qilingan “Leopardlar” "Rheinmetall" aksiyalarining tushishiga sabab bo‘ladi, deb hisoblaydi Leonkov. Bu keyinchalik butun konsernni yoki uning bir qismini arzonga sotib olishi mumkin bo‘lgan Amerika kompaniyalari uchun foydalidir. Endi yevropalik ishlab chiqaruvchilar okean ortiga ko‘chirilishi uchun AQSh o‘zining sanoat maydonlarini reklama qilmoqda.
O‘z navbatida, Janubiy Koreyaning “Qora pantera”siga ham shubha bilan munosabat bildirish kerak, deya qo‘shimcha qiladi ekspert.
“Tank elektronika bilan to‘ldirilgan. Bu jang maydonida ustunlik beradi, degan fikr bor. Ammo mashina hech qachon haqiqiy janglarda qatnashmagan. Mashg‘ulot poligonida bir sharoit bo‘lsa, haqiqiy jangda boshqa sharoit”, - deya ta’kidlaydi Leonkov.
MDH davlatlari instituti bo‘lim boshlig‘i, harbiy ekspert Vladimir Yevseyev G‘arb harbiy-sanoat kompleksi obro‘sini yo‘qotishi allaqachon jiddiy holatda ekanligiga ishonch bildirmoqda.
“Birinchi navbatda, bu Yevropa qurol ishlab chiqaruvchilariga, xususan, Germaniyaga tegishli. “Leopardlar”ni sotib olish butunlay to‘xtatilishi mumkin. Ularning ko‘pchiligi yo‘q qilindi va hamma buni ko‘rdi “, – deydi tahlilchi.
AQSh ga kelsak, Yevseyevning fikricha, bu vaziyatda ular yevropaliklarga ham o‘z qurollarini sotish imkoniga ega bo‘ldi. Yo‘q qilingan “Leopardlar” va “Chellenjerlar” tufayli mudofaa korxonalari yo‘qotishlarga duchor bo‘ladi va Vashington “Abrams” larni ittifoqchilariga sotadi. Shunday qilib, asosiy foyda oluvchi Amerika harbiy-sanoat majmuasi bo‘lib qoladi.