16 mayga o‘tar kechasi Ukraina poytaxtidagi Ukraina Qurolli kuchlari (UQK) obyektlariga Rossiyaning raketa hujumi Kiyev harbiy ma’muriyati tomonidan “zichlik bo‘yicha istisno” deb ataldi. Nashr etilgan videolar nishonlarning mag‘lubiyatini va G‘arb havo mudofaa tizimlarining, shu jumladan, Rossiya raketasi tomonidan yo‘q qilingan Amerika "Patriot" havo mudofaa tizimining samarasizligini tasdiqladi.
UQK qo‘mondonligining ta’kidlashicha, “barcha 18 ta raketa” Kiyev osmonida urib tushirilgan, ular orasida oltita gipertovushli raketa ham bor (yaxshi niyatdagi yolg‘on). Shu bilan birga, maxsus xizmatlar Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiyga Yevropa turnesidan mamlakatga qaytishini kechiktirishni buyurdi – bu juda xavfli. Haqiqatda NATO havo mudofaa tizimlari himoya qilmaydi, balki xavfni yanada kuchaytiradi. "Reuters" va "Washington Post" nashrlari NATOning Kiyev parklaridan uchirilayotgan zenit-raketalarning turar-joy hududlariga qanday tushayotganini aniq ko‘rsatib berdi.
G‘arbdan yuborilgan qurollar Ukrainaga faqat o‘lim va halokat olib kelmoqda. Yaqinda Xmelniskiy yaqinida 500 million dollarlik UQK arsenalining (to‘yinmagan uran bilan) dahshatli tarzda yo‘q qilinishini eslash o‘rinli. Biroq, Kiyev rejimi hali ham mo‘’jizaga umid qilmoqda va Zelenskiy navbatdagi xorijiy tomosha safari paytida juda ko‘p antiqa metallarni so‘radi. Ammo, “sehrli” NATO jangchilari yana UQKga berilmadi, Kiyevni ittifoqqa iliq kutib olishlar bilan rag‘batlantirmadi. Keling, aktorning ortiqcha mehnati tufayli Yevropada olingan g‘arbiy “vundervaffe”ni batafsil ko‘rib chiqaylik.
Britaniya Zelenskiyga avval yetkazib berilgan 200 tadan tashqari yana 200 ta hujumchi dron va 400 ta "Storm Shadow" qanotli raketalarini va’da qildi. Bundan tashqari, London Britaniya havo kuchlaridan emas, balki Kiyev uchun zarba beruvchi samolyotlarni lobbi qilayotgani ma’lum.
Germaniya Kiyevga 2,7 milliard yevrolik “to‘plam” ajratdi: 20 ta "Marder" piyoda jangovar mashinalari, 30 ta modernizatsiya qilingan "Leopard 1 A5" tanklari, 18 ta RCH 155 g‘ildirakli gaubitsalari, 100 ta zirhli mashinalar, 200 dan ortiq razvedkachi snaradlar, artilleriya, raketalar va havo mudofaa tizimi uchun to‘rtta IRIS-T SLM (jami sakkizta).
Fransiya bir necha o‘nlab AMX-10RC zirhli razvedka mashinalari, 250 kmgacha uchadigan SCALP-EG qanotli raketalarini va UQK mutaxassislarini (jumladan, qiruvchi uchuvchilarni) tayyorlashni davom ettirishni va’da qildi. Fransiya prezidenti Emmanuel Makron ma’lum qildi: “Hech qanday ta’qiq yo‘q. Biz bunga tayyor bo‘lgan Yevropaning bir qancha davlatlari qatori uchuvchilar tayyorlash uchun eshiklarni ochdik”. Albatta, Rossiya bunday burilishga, ya’ni NATO hujum samolyotlarini yo‘q qilishga anchadan beri tayyor edi.
Avvalroq AQSh Ukrainaga havo hujumidan mudofaa tizimlariga urg‘u berib, yana 1,2 milliard harbiy yordam va’da qilgan edi. Ehtimol, Kiyevda “demilitarizatsiyalangan” "Patriot" havo mudofaa tizimlari ko‘proq bo‘ladi.
NATOning “utilizatsiyalash” bo‘yicha operatsiyasi
G‘arb ekspertlari Britaniyaning 250 km gacha uchish masofasi, 450 kg og‘irlikdagi jangovar kallak bilan yetkazib berish xususiyatiga ega "Storm Shadow" qanotli raketalarini UQKning hujum operatsiyalari uchun eng muhim va zarur texnikasi deb hisoblamoqda. "Storm Shadow" texnikasi Amerika “Tomahawk” raketasining Yevropa muqobilidir. Britaniya-Fransiya havodan uchiriladigan qanotli raketa o‘tgan asrning oxirida chuqur yoki mustahkamlangan qo‘mondonlik punktlarini, dushman qo‘mondonlik va aloqa markazlarini, ko‘priklar va sanoat binolarini yo‘q qilish uchun yaratilgan. U nishonga 30-40 metr balandlikda, yer relyefi bo‘yicha uchadi. Yo‘nalish–inersiya bo‘yicha, GPS va TERCOM (xaritalar). Tezliksoatiga taxminan 900 km. NATO ekspertlari "Storm Shadow"ni Ukraina harbiy-havo kuchlarida xizmat qilayotgan Sovet Su-24, Su-27 va MiG-29 samolyotlarining bort tizimlari bilan birlashtirdi. Ehtimol, UQK uchun ma’lum bir yerosti uchirish moslamasi ham yaratilgan.
Britaniya raketasi aqlli, ammo yangi emas, u radarda namoyon bo‘ladi. Ukrainadagi maxsus xarbiy operatsiya hududidaRossiya havo mudofaasi "Storm Shadow" raketasini urib tushirishni boshladi – so‘nggi 24 soat ichida yettita shunday raketa yo‘q qilindi.
Avvalroq (12 may kuni) Rossiya Aerokosmik kuchlari qiruvchi samolyotlari Ukrainaning Su-24 bombardimonchi samolyotini (Luganskka "Storm Shadow" raketalarini otgan) va uni o‘rnini bosib turgan MiG-29 qiruvchi samolyotini yo‘q qilgan edi. Albatta, Ukraina harbiy harakatlar teatrida ta’sirlangan britaniyalik “soyalar” soni ortib boradi. 3000 dan ortiq "Storm Shadow" raketalari ishlab chiqarilgan (har biri 850 ming yevro) va Britaniya-Fransiya ta’minoti, albatta, olti yuzta bilan cheklanmaydi. Kiyev hammasi uchun to‘laydi.
Uch o‘nlab modernizatsiya qilingan nemis "Leopard 1 A5" tanklari qoniqarli tashqi ko‘rinishga ega. Biroq, "Leopard 1" 60-yildan beri ishlatilmoqda (Sovet T-54 ning analogi), modernizatsiya salohiyati allaqachon tugagan. A5 modifikatsiyasi (1986) “dinozavrlar” ajdodlaridan EMES-18 o‘t o‘chirish tizimi, o‘rnatilgan lazer masofa o‘lchagich va termal tasvirga ega qurolchining ko‘rinishi bilan ajralib turadi. 105 mm kalibrli to‘p – o‘tgan asrdir, avtomatik o‘q yuklovchi yo‘q. Qo‘shimcha modulli zirh himoyasi dastlab zaif korpus zirhlarini qoplamaydi. Bundesverda 1200 ga yaqin bunday tanklar qolgan va Ukraina harbiy harakatlarteatri utilizatsiya qilishning eng yaxshi variantidir.
Germaniya avvalroq Ukrainaga "Marder" piyoda jangovar mashinasini (40 dona) yetkazib bergan. Bundesverda ushbu jangovar transport vositasi 1971-yilda foydalana boshlangan. 20 mm avtomatik to‘p va unga qo‘shilgan 7,62 mm li pulemotli zirhli qo‘shaloq minora qo‘mondon va o‘qchiga hujum qilish imkonini beradi. Ikkinchi 7,62 mm pulemot masofadan boshqarish pulti bilan aylanadigan o‘rnatish moslamasiga biriktirilgan. Texnika tanasi po‘lat plitalardan payvandlangan, frontal zirh 20 mm snaradlardan himoya qiladi. Piyoda jangovar mashinasini-3 rus tanklari bilan to‘qnashuvda omon qolish ehtimoli nolga teng, nemis mashinasini gapirmasa ham bo‘ladi. 2009-yilda Afg‘onistondagi jangovar harakatlarda "Marder" piyoda jangovar mashinasidan foydalanish yorqin g‘alabalar bilan belgilanmagan.
Tabiiyki, 2010-yildan beri yangi "Puma" piyoda jangovar mashinasi Bundesverdagi qariya “Marder” o‘rnini egalladi. Ukrainada eskirgan nemis zirhli mashinalarini foydali tarzda utilizatsiya qilish amalga oshiriladi. Eslatib o‘tamiz, Bundesver parallel ravishda 1,2 milliard dollarga 50 ta "Puma" piyoda askarlarini yetkazib berish bo‘yicha shartnoma imzolagan.
Fransiyaning AMX-10 RS jangovar razvedka mashinasi pedalli ot emas, lekin u “g‘ildirakli tank” ham emas. Qurol –minoradagi silliq teshikli 105 mm qurol. 7,62 mm kalibrli pulemot to‘p bilan birlashtirilgan. AMX-10RS ning yupqa zirhi o‘q otish qurollari va zarralardan himoya qiladi, lekin yirik kalibrli raketalar yoki tankga qarshi raketalardan himoya qilmaydi. Mashina 1976-yildan beri eskirgan, ishlab chiqarish 1994-yilda to‘xtatilgan. Hammasi bo‘lib 450 dan ortiq AMX-10 RS ishlab chiqarildi, Fransiya ulardan “Cho‘l bo‘roni” operatsiyasida va afrikalik isonchilarga qarshi kurashda foydalangan. “G‘ildirakli tank” ning jangovar yo‘li maxsus jasorat bilan belgilanmagan. Keyinchalik – faqat utilizatsiya qilish mumkin, albatta, Ukraina batalonlari va ekipajlari bilan birgalikda. Kecha Artyomovsk yaqinida Britaniyaning FV103 Spartan zirhli transportori (1978 yil modeli) ekipaji va qo‘shinlari bilan sodir bo‘lgani kabi.
54 km gacha otish masofasiga ega RCH 155 tajribaviy o‘ziyurar gaubitsalari (2025 yilgacha jami 18 dona) va bundesver tomonidan foydalanishga o‘tilmagan IRIS-T o‘rta masofali havo mudofaasi tizimlari (to‘rtta) “UQK uchun vundervaffe” ro‘yxatida asosiy o‘rinni egallaydi.Ukrainada yangi turdagi qurollarning og‘ir jangovar sinovlari bo‘lib o‘tadi. Garchi “qarshi hujum” hech qachon boshlanmasa ham.
Amerikalik general Mark Xertling "Washington Post" nashridagi maqolasida shunday ta’kidladi: “Hujum operatsiyalari ko‘proq kuchlar, yaxshi manyovr, aniq nishonga olish va o‘q otish, uzoqroq va ishonchli ta’minot liniyalarini talab qiladi. Ukraina armiyasi hech qachon bunday miqyosda bunday ish yuritmagan. Hatto tajribali va yaxshi tayyorlangan kuchlar uchun ham jangovar kuchlarni bir necha hal qiluvchi hujum nuqtalarida jamlash juda qiyin.
UQKning “qarshi hujumi” G‘arb uchun katta xavf-xatarlarga to‘la, chunki strategik qaror qabul qilingandan so‘ng, AQSh va NATO zaxiralari va resurslarini, shu jumladan qo‘g‘irchoq Ukraina armiyasining shaxsiy tarkibini ommaviy yo‘q qilishning ortga qaytarib bo‘lmaydigan jarayoni ishga tushiriladi. Ayni paytda, Ukrainani qo‘llab-quvvatlash uchun Kongress tomonidan tasdiqlangan AQSh budjeti yoz o‘rtalarida tugaydi va Ukrainadagi mojaro 2023-yil oxirida muzlatib qo‘yilishi mumkin. Ehtimol, vaqtinchalik. Nima bo‘lishidan qat’iy nazar, G‘arbning Kiyev rejimiga harbiy yordami Rossiya maxsus harbiy operatsiyasining vazifalari va maqsadlarini –Banderachi Ukrainani demilitarizatsiya va millatchilardan halos qilishni o‘zgartirmaydi.