TOShKENT, 25 apr — Sputnik. Amerikaning Politico nashri Kiyev va Vashington bir-ikki oydan keyin nimalarga duch kelishini oshkor qildi. Muddat, albatta, noma’lum – barchasi Ukrainaning hujumiga bog‘liq, birinchi mish-mishlar qish boshida paydo bo‘lgan edi, endi esa UQK hujumni yozga ko‘chirishi aytilmoqda.
Endi mish-mishlarga Pentagondan sizib chiqqan ma’lumotlar qo‘shildi – ularda qanchalik haqiqat va qancha uydirma borligini AQSh harbiylarining o‘zlari ham bilishmaydi, ammo ularning OAVlari uchun bu muammo emas. Xullas, nashr taqdim etgan ssenariyni siyosatshunoslar ham tasdiqlamoqda.
Maqola mualliflari kutganidek, nafaqat “1991 yil chegaralarini tiklash” bo‘yicha belgilangan maqsadlarga erisha olmaydigan, balki hech bo‘lmaganda o‘tgan sentabr oyidagi holatni qaytara olmaydigan hujumdan so‘ng – Ukraina va eng muhimi, AQSh qiyin tanlovga duch keladi: endi nima qilish kerak?
Kiyev uchun, to‘g‘rirog‘i, Zelenskiy va uning atrofidagilar uchun muqobil variantlar kam. Ularning bitta vazifasi bor – ukrainaliklarning hayotini Amerika harbiy-sanoat majmuasida juda tez inqirozga uchraydigan amerikalik soliq to‘lovchilar dollarlariga almashtirish. Xo‘jayinlarning dasturxonidan ba’zi yeguliklar xizmatkorlarga ham tushib qolishi mumkin, ammo Vashingtonning o‘zi barcha xarajatlarning beshdan bir qismi haqida ketayotganini tan oladi.
Biroq, Oq uydagilar ham nonini bekorga chaynamayapdi. Ular bunday maqsadlar uchun mos odamlarni qanday topishni bilishadi. Shuning uchun vijdon azobisiz ulardan voz kechishadi. O‘sha Politico nashri Afg‘onistonni misol qilib keltiradi. “AQSh vakillari Ukrainani haddan tashqari ambitsiyalarning xavf-xatarlari haqida ogohlantirdi”, – deb yozadi maqola mualliflari va amerikaliklar ketganidan keyin mamlakatni tark etishga majbur bo‘lgan Ashraf G‘anini misol qilib keltiradilar. Zelenskiy uchun ham xuddi shunday taqdir tayyorlanayotgani haqidagi ishorani tushunish juda oson.
Shu bilan birga, nashrning qayd etishicha, Ukraina rasmiylarining o‘zlari o‘z maqsadlari to‘g‘risida qaror qabul qila olmaydi. Zelenskiy idorasi rahbari o‘rinbosarining aytishicha, UQK Qrim chegaralariga yetib borgach, Kiyev muzokaralar stoliga o‘tirishga tayyor bo‘ladi. Ukraina prezidentining yarim oroldagi doimiy vakili Tamila Tashevaning fikriga binoan esa bahs Rossiya qo‘shinlari mintaqani tark etgandan keyingina diplomatik kelishuv boshlanishi mumkin. Ammo Putin hokimiyatda qolar ekan, Rossiya bilan muzokaralar olib borish mumkin emasligini aytgan Zelenskiyning fonida, hatto 2014-yildan beri Qrimda bo‘lmagan “doimiy vakil” ham ishonchliroq ko‘rinmoqda.
Albatta, Ukraina bu qonli bayramning asosiy mehmoni emas – balki asosiy taomidir. Ammo Vashington bilan birga ziyofatni yevrolar bilan moliyalashtirganlar charchay boshladi. Atlantikaning bu tomonida esa ko‘pchilik UQKning muvaffaqiyatsizligini Kiyevni muzokaralar stoliga o‘tqazish uchun bahona sifatida qabul qiladi.
AQShning o‘zida ham kutish cho‘zilib ketayotganini tushuna boshladilar va agar hujum haddan tashqari yuqori umidlarni oqlamasa, u holda urush tarafdorlari ham, tinchlik tarafdorlari Jo Baydenni ayblaydi. Birinchilar – Kiyevning barcha so‘rovlarini qondirmagani uchun, ikkinchilar – Ukraina budjet uchun juda qimmatga tushayotgani uchun.
Umuman olganda, maqolaning o‘zi o‘quvchilarni muzokaralar uchun emas, balki mojaroni muzlatish uchun tayyorlamoqda. Ammo bunday ssenariy Rossiya uchun foydalimi? Urushga qadar holatni saqlab qolgan holda diplomatik kelishuvga erishish imkoniyatlari tugagan. Rossiya TIV rahbari kecha BMT Xavfsizlik Kengashi yig‘ilishida so‘zga chiqib, maxsus operatsiya boshlanishiga qanday sabablar bo‘lganini esladi: NATO tahdidini bartaraf etish va davlat to‘ntarishini qabul qilmagan insonlarni himoya qilish.
Ammo o‘tgan to‘qqiz yil shuni ko‘rsatdiki, bu maqsadlarga tinch yo‘l bilan erishishga urinishlar muvaffaqiyat qozonmagan. Ikki Minsk kelishuvlari, Istanbul kelishuvlari – bularning barchasi Kiyev va uning homiylari tomonidan o‘z kuchlarini mustahkamlash imkoniyati sifatida foydalanilgan.
Endi Sovuq urush tugaganidan keyin ishtahasini sezilarli darajada pasaytirgan NATO harbiy-sanoat majmuasi uyqudan uyg‘onmoqda. Avvalgi quvvatni qaytarish uchun bir necha yil kutish kerak bo‘ladi. Ammo G‘arb Ukraina inqirozi deya atagan “Yevropadagi katta urush” bunga arziydi, deb o‘ylaydi Vashington.