Ushbu xatarli tashrifning barcha tafsilotlarini MAGATE rahbari tashrif buyurgan kuni stansiyada bo‘lgan Sputnik muxbiri Aleksey Stefanov eksklyuziv reportajida.
MAGATE missiyasining Zaporojye AESga yetib kelishi payshanba kuni ertalab rejalashtirilgan edi. Berdanskdan jurnalistlar bo‘lgan avtobus (Rossiya Federatsiyasi Mudofaa vazirligi tomonidan press-tur tashkil etilgan) ertalab soat beshda Energodarga yo‘l oldi. Biz soat to‘qqizlar atrofida yetib kelishimiz kerak edi. Biroq, yarim yo‘lda rejalar o‘zgardi: Energodar hududida janglar boshlangani haqida ma’lumot olindi.
“Ertalab soat oltilarda 60 ga yaqin ukrainalik diversantlar AESdan bir necha kilometr uzoqlikdagi Kaxovka darosini kechib o‘tgan va AESni qo‘lga olishga urindi. Ular tomonidan otilgan to‘rtta snaradlardan biri birinchi energoblokdan 400 metr nariga tushgan”, dedi bizga Mudofaa vazirligining hamrohlik qiluvchi ofitseri.
Jurnalistlar mingan avtobus AESga aylanma va xavfsizroq yo‘llar bo‘ylab harakatlana boshladi, vaqti-vaqti bilan butalar va daraxtlar orqasiga yashiringan qishloq yo‘llarida to‘xtab turardi.
Melitopol va Mixaylovkadan o‘tib, biz Nihoyat Energodarga etib keldik, lekin u yerda snaradlar uchib kelishi ovozlari eshitilib turardi. Tushga yaqin bizni ma’muriy binoga olib borishdi va tezda birin-ketin yerto‘laga qarab yugurish kerakligini buyurishdi. Biz bu bomba boshpanasida vaqti-vaqti bilan portlayotgan snaradlarning shovqinini tinglab, bir yarim soat vaqt o‘tkazdik.
Atorof tinchlaganidan so‘ng, bizdan ko‘chaga yugurib chiqib, tezda avtobusga chiqishimizni so‘rashdi.
Keyin Zaporojye AESga yo‘l oldik, pasport nazoratidan o‘tdik va mana biz stansiyada turibmiz.
Grossi yetib kelguniga qadar bizga atom elektr stansiyalarini muntazam o‘qqa tutish oqibatlari ko‘rsatishdi. Snaradlardan biri sovutish tizimiga tushdi. Uch metr balandlikdagi quvurlardan yerga suv tomchilab turibdi. Harbiylarning ma’lum qilishicha, shikastlanishlar tufayli suyultirilgan azot bo‘lgan qo‘shni binoda texnologik jarayon buzilgan. Binoning oynalari portlashdan sinib ketgan.
Umuman olganda, atom elektr stansiyasiga Ukraina Qurolli kuchlari tomonidan hozirgacha sakkiz marta zarba berilgan. Bizga to‘rtinchi energoblokdan unchalik uzoq bo‘lmagan joyda yerga uchib ketgan kasseta kallakli "Uragan" raketasining dumini ko‘rsatishdi. Uchish trayektoriyasiga ko‘ra u Ukraina tomondan kelgani aniq.
Keyinchalik Grossiga AESga hamrohlik qilgan "Rosatom" davlat korporatsiyasi vakili Renat Karchaa zarbalar oqibatlarini ko‘rsatib berdi. Grossi diqqat bilan tingladi, gapini bo‘lmadi va boshini qimirlatib qo‘ydi.
"Rosatom" vakilining ta’kidlashicha, ukraina qo‘shinlari atom elektr stansiyalarini parchalanuvchi snaradlar bilan zarba bergan. "Bunday snaradlar faqat dushmanning tirik jonini yo‘q qilish uchun qo‘llaniladi. Va agar Ukraina tomonining bir guruh rus harbiy xizmatchilariga zarba berayotgani haqidagi versiyalaridan biriga kelib chiqadigan bo‘lsak, bu AES hududida rossiyalik harbiy xizmatchilar umuman yo‘q. Demak ushbu snaradlar stansiya xodimlari uchun mo‘ljallangan. Afsuski, bu shunday".
Grossi snarad manbasini aniqlash mumkinmi, deb so‘radi.
"Albatta, bu yerda oddiy ballistika. Bu yo‘nalishni aniq ko‘rsatadi. Mana bu Nikopol tomonidan, mana bu Marganets tomonidan kelgan. Bular Ukraina nazorati ostidagi hududlar", deb javob berdi Renat Karchaa.
Jurnalistlarga yaqinda beshinchi energiya bloki tomiga qulagan dron qoldiqlari ko‘rsatildi. U 300 dan 500 grammgacha geksogen yoki 1,5 kg trotilni tashishi mumkin. Dronda hech qanday hayratlanarli elementlar yo‘q edi.
Harbiylar aytishiga ko‘ra, bu shunchaki qo‘rqitish uchun yoki sinov uchun qilingan. Dron AESga jiddiy zarar etkazmagan. Agar u tomga emas, olomon ichiga qulaganida fojia yuz bergan bo‘lardi. Darhaqiqat, u havoda portlab ketgan. Uning qoldiqlari esa tomga tushib ketgan. To‘g‘ri, ayni paytda ikkinchi dron ham yetib keldi. Ikkinchi dron urib tushirilgan, lekin u nima bilan qurollangani noma’lum.
"Men uchun ish hozirdan boshlanadi. Biz dastlabki baholashni o‘tkazdik. Stansiya xodimlarining fidokorona mehnatini ko‘rdik. Ular ancha og‘ir vaziyat va sharoitlarga qaramay, o‘z ishini professional darajada bajarmoqda. Bu juda muhim. Va shuni bilishimiz kerakki, Buni butun dunyo biladi, - dedi Rafael Grossi - Siz bilishingiz kerak bo‘lgan eng muhimi, MAGATE vakillari va mutaxassislari stansiyada ishlashda davom etadi. Biz bugun ko‘p narsaga guvoh bo‘ldik, birinchi baholashni o‘tkazdik, bundan keyin ham tahlil qilamiz. Bilish kerakki, MAGATE ekspertlari stansiyada ishlashda davom etadilar”.